PIELĘGNOWANIE CHORYCH ZE SCHORZENIAMI

UKŁADU KRĄśENIA

Obecnie w Polsce choroby układu krążenia występują dość
często i są dużym problemem zarówno społecznym jak i
medycznym ze względu na ich następstwa.

Do najważniejszych zaliczamy:
1. Miażdżyca tętnic
2. Choroba niedokrwienna serca - Morbus ischaemicus
cordis / w Polsce cierpi ok.1,5 mln. osób./
3. Nadciśnienie tętnicze - Hypertonia arterialis /
dotyczy
ok.8,5 mln osób /
4. Wady serca
5. Zwyrodnieniowe i zapalne choroby serca
6. Niewydolność krążenia - Insufficientia circulatoria
7. Zaburzenia rytmu serca

Choroby ukł. krążenia cechuje :

•

przewlekły podstępny rozwój

•

przewlekły przebieg z okresami zaostrzeń i remisji

•

stałe potencjalnie zagrożenie życia

•

duża liczba nagłych zgonów

Charakterystyczne objawy chorób układu krążenia

•

bóle serca

•

ograniczenie tolerancji wysiłku

•

duszność :
- wysiłkowa,

- spoczynkowa,

- ortopnoiczna .

Następstwa chorób ukł. krążenia:

•

upośledzają ogólną sprawność organizmu

•

obniżają jakość życia

•

są ważną przyczyną absencji chorobowej i
inwalidztwa

Choroby ukł. krążenia w Polsce jako problem
społeczny uznane zostały dopiero w 1965r. a walka z
nimi stała się głównym celem NPZ /Narodowego
Programu Zdrowia /.

Czynniki ryzyka / risk faktors / - to stany i sytuacje,
których obecność łączy się z większą liczbą
zachorowań, niekorzystnym wpływem na przebieg
choroby i występowaniem powikłań.

Większość czynników ryzyka jest wynikiem rozwoju
cywilizacji ( zmiana trybu życia, sposobu żywienia,
ciągły stres.) stąd wywodzi się nazwa - choroby
cywilizacjyjne.

CZYNNIKI RYZYKA

występowania chorób ukł. krążenia można podzielić na
trzy grupy:

1.

styl życia

2.

czynniki patofizjologiczne

•

nadciśnienie tętnicze

•

hiperlipidemia

•

cukrzyca

•

otyłość

•

skłonność do choroby zakrzepowej

3. cech osobniczych / wiek, płeć, uwarunkowania
genetyczne/

ROZPOZNANIE CHORÓB UKLADU
KRĄśENIA

opiera się na wynikach:

1.

badań podstawowych

•

b. podmiotowe - wywiad

•

b. przedmiotowe - pomiar RR, EKG, RTG
klatki piersiowej oraz tradycyjne oglądanie,
obmacywanie, opukiwanie, osłuchiwanie.

2. badań specjalistycznych :
* nieinwazyjne

•

EKG – graficzny zapis elektrycznej czynności
serca

•

monitorowanie EKG metodą Holtera / 24h /

•

EKG wysiłkowe / tzw.próba wysiłkowa/-
ocena fizycznej wydolności serca przez
określenie tolerancji wysiłku bez zaburzeń
funkcjonowania organizmu.

Wykonywana w celu:
- ustalenia lub potwierdzenia istnienia choroby
niedokrwiennej
- określenia stopnia zaawansowania choroby,

skuteczności zastosowanego leczenia, i
określenia zakresu dozwolonego wysiłku
fizycznego.
- oceny wydolności fizycznej u osób zdrowych
wykonujących zawody wymagające dobrej
tolerancji wysiłku / sportowcy,piloci, strażacy,
policjanci /

•

echokardiografia /UKG, ECHO /- obrazowa
metoda badania serca i dużych naczyń za
pomocą ultradźwięków wysyłanych przez
głowicę aparatu i odbijanych od struktury serca.

Za pomocą tego badania możne ocenić budowę
serca tj.:

- grubość serca
- wielkość jam /przedsionki, komory/
- stan zastawek i dużych naczyń
- kurczliwość m.s.
- i przepływ krwi

•

test pochyleniowy / tilt -test /- w diagnostyce
omdleń pochodzenia neurokardiogennego (
odruchowego)

polega na obserwacji zachowania RR i akcji
serca związanych z przedłużającym się
przebywaniem w pozycji pionowej.
Badanie przeprowadzane jest na specjalnym
stole uchylnym ustawionym pod kątem 60 – 70º
z możliwością szybkiej zmiany położenia
jednocześnie monitorując RR i EKG.

•

radioizotopowe b. serca i naczyń /
scyntygrafia perfuzyjna serca/- nieinwazyjna
metoda pozwalająca ocenić stan ukrwienia
serca lub funkcji serca po dożylnym podaniu
radioizotopu technetu.

•

TK serca -/tomografia komputerowa / przy
zastosowaniu środka cieniującego - umożliwia
dokonanie oceny drożności i zwapnień w
ś

cianach naczyń wieńcowych, rozpoznanie

anomalii naczyniowych, nieprawidłowości
strukturalnych i czynnościowych mięśnia
sercowego .

Badanie jest bardzo pomocna w rozpoznaniu i
ocenie nasilenia zatorowości płucnej oraz
tętniaka rozwarstwiającego aorty.

•

Badania inwazyjne

•

cewnikowanie serca - polega na
wprowadzeniu cewnika do serca poprzez
nakłucie dużego naczynia:
- żyły udowej, rzadziej ramiennej do części
prawej serca,

- tętnicę udowa, rzadziej promieniową do lewej
części serca)
Umożliwia ono dokonanie pomiarów ciśnienia
wewnątrz komór serca i naczyń badanego obszaru
,
zawartość tlenu we krwi lub podanie środka
kontrastowego, określić drożność naczyń,

b.pomocne w diagnostyce wad wrodzonych.

•

Angiokardiografia – badanie naczyń
krwionośnych po podaniu do ich światła środka
cieniującego i rejestracji jego przepływu.

W zależności od rodzaju badanych naczyń
wyróżniamy:
Arteriografię – badanie tętnic
Flebografię – badane żył
Limfografię – badanie układu limfatycznego

•

Koronarografię - /typ angiografii/ - ocena
drożności naczyń wieńcowych po podaniu
przez cewnik sercowy kontrastu .

Cewnik o specjalnym kształcie końcówki
wprowadza się przez tętnicę promieniową lub
udową kolejno do prawej i lewej tętnicy
wieńcowej i dokonuje się szybkiego
wstrzyknięcia
środka kontrastowego.
Obraz tętnic wieńcowych rejestrowany jest
napłycie CD i może być wielokrotnie
odtwarzany.

3. badań laboratoryjnych

•

lipidogram

- cholesterol -( b. należy powtórzyć
począwszy od wartości 220mg/dl ), - wartość
podwyższona › 260

- Trójglicerydy- ( b. należy powtórzyć
począwszy od wartości 150 mg/dl ), - wartość
podwyższona
›200mg/dl
- lipoproteiny o wysokiej gęstości HDL
(35-45mg/dl)
- lipoproteiny o niskiej gęstości LDL - (b.
należy powtórzyć począwszy od wartości 150
mg/dl ), wartość podwyższona ›19 0mg/dl
- Kwas moczowy- kobiety 2,4 – 5,7mg/dl,
mężczyźni 3,4- 7,0 mg/dl

•

poziom glukozy we krwi

•

kreatyniny i elektrolitów

•

markery martwicy mięśnia sercowego

- izoenzym sercowy kinazy kreatynowej (
CKMB )
której wzrost następuje po 4-6 godz. od
początków
wystąpienia objawów, a szczyt po 24 godz
- mioglobina- białko mięśniowe, uwalniane już
po
2-4 godz. od uszkodzenia mięśnia ( marker
nieswoisty, może pochodzić z mięśni
szkieletowych)

- troponiny T i I - białka mięśniowe o dużej
swoistości do mięśnia serca. Wzrost poziomu
następuje po 4-9 godz. od pojawienia się bólu
a najwyższe stężenie obserwuje sie po okresie
12 - 96 godz. .

Podwyższone wartości utrzymują się zależnie od
rozległości zawału do 7-21 dni troponinyT oraz 5-7 dni
dla troponiny I.

Dwukrotnie negatywny wynik troponiny tj. w chwili
przyjęcia i po 6-8 godz. pozwala wykluczyć zawał m.s.

•

układ krzepnięcia

•

gazometria

UDZIAŁ PIELĘGNIARKI W BADANIACH
DIAGNOSTYCZNYCH

Każda pielęgniarka powinna umieć wykonać EKG

EKG - elektrokardiogram - zapis elektrycznej funkcji
mięśnia sercowego

12 odprowadzeń:
1.Odprowadzenia dwubiegunowe kończynowe:

I - prawa ręka - lewa ręka

II - prawa ręka - lewa noga
III - lewa ręka - lewa noga

2. Odprowadzenia jednobiegunowe kończynowe:
aVR - z prawej ręki
aVL - z lewej ręki
aVF - z lewej nogi

3.Odprowadzenia jednobiegunowe przedsercowe:

V1- w 4 międzyżebrzu 2 cm od mostka po stronie
prawej
V2 - w 4 międzyżebrzu 2 cm od mostka po stronie
lewej
V3 - w 1/2 odległości między V2 a V4
V4 - 5 międzyżebrze po lewej stronie mostka w
linii środkowej obojczyka
V5 - w przedniej linii pachowej na wysokości V4
V6 - w środkowej linii pachowej na wysokości V4

Elektrody kończynowe są oznaczone kolorami:

czerwony

- prawe ramię

ż

ółty

- lewe ramię

zielony

- lewa noga

czarny - prawa noga

EKG wykonuje się standardowo na taśmie
kalibrowanej o przesuwie zapisu 25mm/s , a przy
tachykardii o przesuwie 50 mm/s.

Krzywa EKG - P, QRS, T charakteryzuje
repolaryzację i depolaryzację mięśnia sercowego:
załamek P - depolaryzację przedsionków
załamek QRS - depolaryzację komór / zmienia się w
ekstrasystoli komorowej, przeroście komór,w blokach
pęczka Hisa - (przedsionkowo-komorowy), w zawale
m.s./.

Załamek T - repolaryzacja komór

odcinek PQ- prawidłowo leży w linii izoelektrycznej

odcinek ST - równiez w warunkach prawidłowych leży
w linii izoelektrycznej

PROBLEMY PIELĘGNACYJNE W

SCHORZENIACH UKŁ.KRĄśENIA

1. Duszność / spoczynkowa , wysiłkowa/- zapewnienie
sprawnego oddychania

2. lęk przed śmiercią - w przypadku zagrożenia życia /
np. zawał m.s./-zapewnienie poczucia bezpieczeństwa.

3. Zaburzenia emocjonalne /lęk przed kalectwem /-
uświadomienie choremu możliwości pełni życia nawet
w stanie inwalidztwa.-poprzez częste rozmowy .

4. Ułatwienie kontaktu z rodziną - organizowanie
kontaktu z lekarzem.

5. Prawidłowe odżywianie - dobór diety do stanu
fizycznego chorego i współistniejącego schorzenia
/lekkostrawna z ograniczeniem soli., niskokaloryczna,
niskocholesterowa, miksowana przy braku uzębienia /.

6.Utrzymanie czystości ciała.

7.Wypróżnienia /utrzymanie regularności wypróżnień /

8. Utrzymanie aktywności fizycznej dostosowanej do
stanu ogólnego chorego.
9. Przegotowanie do koronarografii:

PRZYGOTOWANIE CHOREGO DO

KORONOROGRAFII

I ANGIOGRAFII

PRZYGOTOWANIE CHOREGO DO

KORONOROGRAFII

I ANGIOGRAFII

1. 5 godz na czczo przed badaniem
2. Należy ogolić obie okolice pachwin
3. Usunac protezy zębowe
4. Założyć wenflon w okolicygrzbietu dłoni prawej lub
lewej.
5. Leki doustne i antyagregacyjne / Heparynaę lub
Fraxyparynę/ należy podać.
6. Pacjenci z cukrzycą - należy ustalić z lekarzem
prowadzącym podanie śniadania.
7. Sprawdzenie podpisania zgody na badanie.
8. Przekazanie osobiście przez pielęgniarkę pacjenta i
jego historii choroby

POSTĘPOWANIE PO BADANIU

1. leżenie na wznak przez 12 godz.
2. Utrzymanie i obserwacja opatrunku 12h.
3. Pacjent nie może zginać kończyny w okolicy której
dokonano nakłucia tętnicy celem zapobieżenia
wytworzenia sie krwiaka.
4. Spożycie lekkiego posiłku lub napoju może nastąpić
po
2h. od zakończenia badania.


ZASADY LECZENIA
NIEFARMAKOLOGICZNEGO

1 normalizacja diety
2. ograniczenie spożycia soli
3. ograniczenie spożycia alkoholu
4. zaprzestanie palenia papierosów
5. zwiększenie aktywności fizycznej
6. wprowadzenie diety zawierającej: warzywa, owoce,
niskotłuszczowe produkty mleczne

POSTĘPOWANIE FARMAKOLOGICZNE W
DŁAWICY PIERSIOWEJ

1. pół-wysoka, leżąca- unieruchomienie

2. Szybkie podanie azotanów / Nitrogliceryna podana
podjęzykowo lub w inhalacji/, po 2 min ból zmniejsza
się.

3. W przypadku wystąpienia arytmi - umiarowienie
poprzez zastosowanie leków antyarytmicznych.

4. W nadciśnieniu podać leki obniżające Nifedypinę
10 mg p.o. , Nitrendipinę - 1tab. lub Bajotensin 1amp.,
kwas acetylosalicylowy 500mg

5 . W razie potrzeby środki p/ bólowe np. Tramadol
50- 100 mg i.v.

Dusznicę bolesną należy zawsze różnicować z zawałem
m.s.

Ból dławicowy po podaniu Nitrogliceryny s.l. ustępuje
po kilku minutach . Jeśli nie ustępuje po 15-30 min. to
należ poczynić dalsze rozpoznanie w warunkach
szpitalnych celem wykluczenia zawału m.s.

POSTĘPOWANIE W OSTREJ NIEWYDOLNOŚCI
LEWOKOMOROWEJ - OBRZĘKU PŁUC

OBJAWY:

•

nagła duszność wdechowa

•

cwałowy rytm serca

•

sinica

•

zimne poty

•

lęk

•

zastoinowe zapalenie oskrzeli

•

astma sercowa

•

rzężenia /granie w płucach/

•

odpluwanie obfitej pienistej plwociny podbarwionej krwią.

POSTĘPOWANIE:

1.pozycja wysoka ze spuszczonymi nogami
2. tlen
3. dostęp do żyły
4. leki rozszerzające oskrzela /Euphilina, Aminophilina/
5. leki uspokajające / Relanium/
6.l. p/bólowe /Morfinę/
7.Furosemid 20-40 mg i.v.- obniżenie ciśnienia,
zmniejszenia ilości płynów krążących w łożysku
naczyniowym.

8. leki porawiające siłę skurczu m. s. / glikozydy
nasercowe/

9. Stały monitoring pracy serca - obserwacja na
monitorze
10. Zakładamy kartę intensywnego nadzoru /
monitoring - tt., RR, oddechu, stopiea wysycenia krwi
tlenem - pulsoksymetria/
11.Cewnik / kontrola diurezy/.


PRZEŁOM NADCIŚNIENIOWY

To nagle występujący wzrost ciśnienia tętniczego krwi ze
wzrostem wartości ciśnienia rozkurczowego powyżej 120 -
130 mmHg

OBJAWY:
1.bóle głowy, zawroty
2.zaburzenia widzenia
3.szum w uszach
4.nudności
5. objawy dławicowe
6.duszność
7. tachykardia
8.może wystąpić krwawienie z nosa.

POSTĘPOWANIE:

1.pozycja wysoka
2.uspokojenie chorego
3.Nifedypina lub Nitrogliceryna s.l.
4.tlenoterapia ciągła /4-6 l/min. /
5.dostęp do żyły
6. podać płyn Ringera w celu utrzymania ciągłej dyfuzji
7.stosuje się również leki moczopędne np. Furosemid.
8.stały monitoring RR
9.częsty zapis EKG
10.obserwacja stanu świadomości
11.transport w pozycji wysokiej

POWIKŁANIA:

1.uszkodzenie narządów wewnętrznych
2.zawał m. s.
3.krwawienie do o.u.n.

4.dekompensacja układu krążenia - zaburzenia rytmu serca.

POSTĘPOWANIE PIEL. LECZNICZE W Z.M.S.

OBJAWY:
1.skóra blada zlana potem
2.lęk
3.ból zamostkowy /stenokardialny/nie ustępujący po podaniu nitratów
4.osłabienie
5. duszność
6. Zmiany w EKG
7. Troponina dodatnia

ROZPOZNANIE
1. wywiad
2. zmiany w EKG /uniesiony odcinek ST, patologiczny Q
3. Troponina dodatnia

POSTĘPOWANIE
1. unieruchomienie, pozycja w zależności od RR
2.dostęp do żyły
3. opanowanie bólu /Morfina/
4.tlenoterapia.
5.Nitrogłiceryna / poprawienie dotlenienia m.s./
6. monitoring pracy serca, RR,TT, diurezy ( jeśli zajdzie potrzeba -
cewnikowanie p.m.)
7.leki antyagregacyjne / Kwas acetylosalicylowy p.o. , Heparyna i.v.,
s.c /
8.regulacja wypróżnień
9.wyeliminowanie czynników ryzyka
10.W dalszym etapie działania rehabilitacyjne /psychiczna, fizyczna,
społeczna/ wspomagające leczenie farmakologiczne i klimatyczne.

LEKI KARDIOLOGICZNE:

DIGOXIN - tabletki, ampułki, glikozyd naparstnicy, zwalnia akcję serca
,zwiększa siłę skurczu m. s., poprawia rzut serca.
DESLANOSIDUM - ampułki , glikozyd nasercowy
DOPAMINUM - ampułki, podnosi ciśnienie tętnicze
LEVONOR - ampułki, podnosi ciśnienie tętnicze i żylne, zwalnia czynność
serca, rozkurcza oskrzela.
MAPRYL - zmniejsza opór naczyń tętniczych, zwiększa objętość wyrzutową
serca, zmniejsza również opór naczyń nerkowych, zwiększa wydalanie sodu
stosowany w przewlekłej niewydolności krążenia, obniża ciśnienie tęttnicze.
CARDONIT - tabletki, azotan, rozszerza naczynia krwionośne tętnicze i żylne
oraz wieńcowe, spadek ciśnienia skurczowego i rozkurczowego.
SUSTONIT - tabletki,
POLNITRIN - tabletki do policzkowe,
MOLSIDOMINA - tabletki, rozszerza naczynia wieńcowe
CHINIDINUM SULFURICUM - tabletki, lek przeciwarytmiczny
LIGNOCAINUM HYDROCHLORICUM 1%,2% - ampułki, p/bólowo, lek
antyarytmiczny
PROPRANOLOL - tabletki,
CORETAL - ampułki,
NORMOCARD (Atenolol)

LEKI OBNIśAJĄCE CIŚNIENIE

1.działające moczopędnie( pośrednio obniżają ciśnienie tętnicze);
INDAPAMIDUM – DIURESIN
TIALORID
VEROSPIRON
FUROSEMID
ALLOPURINOL
2.działające na mięśniówkę naczyń
ENARENAL
LORISTA
RAUPAMIL
CAPTOPRIL

LITERATURA:

1. Choroby wewnętrzne - red.Leszka Pączka, Krzysztofa Muchy i
Bartosz Foroncewicza PZWL W-wa 2009
2. Choroby wewnętrzne - red.Wojciech Pędich, Iwona Jakubowska-
Kuźmiuk - PZWL W-wa 1999

3.Ćwiczenia z chorób wewnętrznych pielęgniarstwa internistycznego
– J. Szewieczek, I.Caus – Śląska Akademia Medyczna 1999
4. Pielęgniarstwo – Olaf Krischnick – Urban & Partner, Wrocław
2001
5. Zarys chorób wewnętrznych dla studentów pielęgniarstwa – pod
red. Jadwigi Daniuk, Grażyny Jurkowskiej – CZELEJ, Lublin 2005.