1

Bariery komunikacyjne oraz sytuacje trudne

Bariera komunikacyjna to przeszkoda, która utrudnia proces komunikacji.

Może mieć ona charakter:

••••

zewnętrzny, czyli spowodowana jest czynnikami płynącymi z zewnątrz
otoczenia

i utrudniającymi rozmowę np. hałas, głośna muzyka, rozmowy osób siedzących
obok;
bariery te łatwo zauważyć, często można je usunąć,

••••

wewnętrzny, czyli wynikający z różnicy poglądów, stanów
emocjonalnych, nastroju, złej interpretacji wysyłanych komunikatów,
barku zaufania, gniewu itp.; bariery te mogą występować zarówno po
stronie nadawcy, jak i odbiorcy i dla prawidłowego procesu
komunikowania niezbędne jest ich rozpoznanie i przezwyciężenie.

Bariery wewnętrzne można ująć w cztery następujące grupy:

••••

osądzanie – narzucanie własnych wartości innym osobom oraz
wskazywanie rozwiązań cudzych problemów bez uwzględnienia racji
tych osób, których te problemy dotyczą,

••••

decydowanie za innych – pozbawienie drugiej osoby możliwości
samodzielnego podejmowania decyzji i doprowadzanie jej do uległości,

••••

uciekanie od cudzych problemów – nie ma chęci słuchania drugiej osoby,

••••

blokady językowe – np. używanie obcojęzycznych zwrotów, mogą być
stosowane świadomie w celu obniżenia poczucia wartości rozmówcy lub
nieświadomie.

Szczegółowa klasyfikacja wewnętrznych barier komunikacyjnych:

a) nieostrożność – nadawca bez zastanowienia mówi o wszystkim, o czym

myśli; odbiorca nie słucha czynnie tego, co do niego jest mówione, albo
słucha wybiórczo, co może prowadzić do niewłaściwego interpretowania
wypowiedzi (tzw. zniekształcenie motywu)

b) nadmierne zaabsorbowanie sobą – rozmówca koncentruje się na własnej

osobie, analizując własne wypowiedzi i koncentrując się na tym, jakie
wrażenie wywrze na innych; nie słucha innych,

c) przejawianie zachowań obronnych – rozmówca prowadzi rozmowę w

poczuciu zagrożenia tak, aby sobie nie zaszkodzić, często nie wyraża
własnego zdania albo nie zabiera głosu w dyskusji,

d) brak zaufania i nastawienie do odbiorcy – wiedzą w danej dziedzinie

rozmówca nie jest traktowany, jako źródło wiarygodnych informacji albo
jako osoba nie dysponująca,

e) emocje – emocje wyrażane przez nadawcę np. radość, gniew, smutek itp.

mogą mieć wpływ na prawidłowe zrozumienie komunikatu przez
odbiorcę i jego właściwą interpretację,

f) różnice językowe – mogą być spowodowane używaniem języka obcego,

ż

argonu, albo zwrotów niezrozumiałych dla nadawcy, który nie może

wówczas odebrać komunikatu,

g) percepcja – proces selekcjonowania, wartościowania, organizowania i

interpretowania danych dostarczanych przez zmysły w sposób, który
umożliwia odbieranie świata np. poprzez smak, dźwięk, zapach; bodźce
te mogą zniekształcać obraz rzeczywisty.

Bariery fizyczne – jest to kategoria barier wyróżniona ze względu na

zjawiska lub czynniki fizyczne je powodujące.

Zaliczamy do nich:

– brak czasu na komunikowanie się, co może prowadzić do nieporozumień,
– szumy zewnętrzne np. hałas, ciepło, zimno,
– szumy wewnętrzne np. ból, głód, choroba,

Bariery kulturowe to takie, które uniemożliwiają lub utrudniają

komunikacje, jeśli odbiorca i nadawca wywodzą się z różnych kręgów
kulturowych.

Bariery informacyjne, czyli takie, które wiążą się z manipulowaniem

informacji poprzez świadome i celowe zniekształcanie, fałszowanie lub
wstrzymywanie informacji albo takie, które powodują, że odbiorca jest zasypany
zbyt dużą ilością informacji i nie jest w stanie odpowiednio zareagować.

Najczęściej nie słuchamy, gdy stosujemy:



filtrowanie – słuchamy wybiórczo,



porównywanie – oceniamy, czy dorównujemy sobie z rozmówcą,



skojarzenia – treść wypowiedzi rozmówcy wywołuje skojarzenia, w które się
wgłębiamy,



przygotowywanie odpowiedzi – skupiamy się tylko na tym, co za chwilę
powiedzieć,



domyślanie się – usiłujemy zgadnąć, co rozmówca ma na myśli,



osądzanie – osądzamy i reagujemy schematycznie,



utożsamianie się – wypowiedzi rozmówcy oceniamy w kontekście własnych
doświadczeń,



udzielanie rad – słuchamy tylko na początku szukając rad dla rozmówcy,



sprzeciwianie się – zniechęcamy rozmówcę do dalszej rozmowy,

2



przekonanie o swojej racji – podnosimy głos, atakujemy, by obronić własne
stanowisko



zamianę toru – zmieniamy temat lub obracamy wypowiedź w żart,



zjednywanie – słuchamy na tyle, by nie zgubić wątku, ale tak naprawdę w
ogóle się nie angażujemy

Skutki barier komunikacyjnych:

-

brak porozumienia,

-

blokada w komunikacji,

-

obniżona samoocena jednego z rozmówców,

-

zależność jednego rozmówcy od drugiego,

-

niemożność konstruktywnego wyrażenia własnego zdania,

-

poczucie bezradności, zwątpienia, osamotnienia,

-

niezrozumienie problemów i siebie nawzajem.

Bariery komunikacyjne bardzo często występują w sytuacjach trudnych.

Sytuacja trudna to taka, w której nie zachodzi równowaga między określoną
potrzebą i zadaniami a sposobem i warunkami ich realizacji.

W zależności od genezy rozróżnia się następujące sytuacje trudne:

1) sytuacje deprywacji, gdy dochodzi do braku podstawowych elementów

do normalnego funkcjonowania człowieka. W sytuacji deprywacji obniża
się jakość realizacji zamierzonych celów, przedłuża czas reakcji, wzrasta
pobudzenie emocjonalne, a zawężenie pola świadomości może
powodować nawet halucynacje i błędy

1. w postrzeganiu,
2) sytuacje przeciążenia, gdy trudność zadania jest na granicy sił fizycznych

lub umysłowych, ale ich nie przekracza,

3) sytuacja utrudnienia, gdy możliwość wykonania zadania jest mniejsza z

powodu pojawienia się elementów dodatkowych (zbędnych) lub
niepojawienia się elementów potrzebnych,

4) sytuacja konfliktowa, gdy człowiek znajduje się w polu działania sił

przeciwstawnych (siły fizyczne,naciski społeczne, moralne); znajduje się
jednocześnie wobec sprzecznych wartości pozytywnych lub
negatywnych,

5) sytuacja zagrożenia, gdy występuje prawdopodobieństwo naruszenia

cenionej wartości.

2. Im większe znaczenie człowiek przypisuje wartości, tym większe

napięcie pojawia się w momencie jej zagrożenia.

Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania
ć

wiczeń.

1. Co to jest bariera komunikacyjna?
2. Czym się różnią bariery zewnętrzne od wewnętrznych?
3. Jakie są główne grupy wewnętrznych barier komunikacyjnych?
4. Jakie czynniki powodują bariery wewnętrzne?
5. Co to jest percepcja?
6. Co to są bariery fizyczne?
7. Kiedy występują bariery informacyjne?
8. Co to są bariery kulturowe?
9. Kiedy zakłócony jest proces słuchania?
10. Jakie są skutki barier komunikacyjnych?
11. Kiedy występują sytuacje trudne?
12. Jakie są skutki sytuacji trudnych w procesie komunikowania się?

Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:

1) ---------------------------------------------------------------------------- Tak Nie
2) zdefiniować barierę komunikacyjną? ------------------------------ 
3) rozróżnić bariery zewnętrzne od wewnętrznych? --------------- 
4) wskazać główne grupy barier wewnętrznych? ------------------- 
5) skatalogować szczegółowo bariery wewnętrzne? ---------------- 
6) omówić wpływ poszczególnych barier

na proces komunikowania? ------------------------------------------ 

7) wymienić skutki barier komunikacyjnych? ----------------------- 
8) wskazać czynniki wywołujące bariery fizyczne? ----------------- 
9) zdefiniować bariery kulturowe? ------------------------------------- 
10) zdefiniować bariery informacyjne? --------------------------------- 
11) wymienić przykład bariery zewnętrznej? ------------------------- 
12) wymienić przykład bariery wewnętrznej? ------------------------ 
13) wskazać sposoby usuwania barier? --------------------------------- 
14) wyjaśnić istotę sytuacji trudnych? ---------------------------------- 
15) wskazać rodzaje sytuacji trudnych? -------------------------------- 
16) omówić związek pomiędzy występowaniem barier

komunikacyjnych a sytuacjami trudnymi? ------------------------ 