Podstawy Pedagogiki Specjalnej cz III Surdo B

Podstawy Pedagogiki

Specjalnej cz. III

Surdopedagogika cz. 2 – definicje, klasyfikacje, etiologia

Pojęcie głuchoty i niedosłuchu

wg. M. Grzegorzewskiej

• Głuchym nazywamy człowieka , który pozbawiony całkowicie lub w dużej

mierze słuchu , a więc i treści słuchowych płynących ze świata , i który wskutek

tego znajduje się w gorszych warunkach niż człowiek słyszący w pracy

procesów poznawczych i przygotowywania się do życia społecznego .

Rozumienie mowy ludzkiej tą drogą staje się dla niego niemożliwe , a w pracy i

wszelkich potrzebach życia słuch nie ma dla niego żadnego lub

wystarczającego znaczenia

wg. E.S. Levine

• Głuchy to człowiek, u którego zmysł słuchu jest niewystarczająco funkcjonalny

dla zwykłych potrzeb życia

wg. B. Szczepankowskiego

• Podstawową , a zarazem najbardziej ogólną , definicją jest taka , która

obejmuje wszystkie osoby z niesprawnością słuchu . Pojęcie to jest bardzo

obszerne i obejmuje wszystkie te osoby , u których występuje uszkodzenie

słuchu , bez względu na stopień , rodzaj i moment powstania tego uszkodzenia

wg. T. Gałkowskiego

• Określenie głuchoty odnosi się do osoby, u której ubytki słuchu nie pozwalają

na normalny rozwój mowy ustnej. Głuchoniemą nazywamy osobę, która

wskutek głuchoty nie opanowała mowy, nie posługuje się nią i nie rozumie jej

na drodze odczytywania z ust. Osoba niedosłysząca to ta, u której ubytki

słuchu pozwalają opanować mowę w sposób naturalny."

Podstawowe terminy

•Niedosłuch to uszkodzenie słuchu w stopniu lekkim lub umiarkowanym, utrudniające, lecz nie

uniemożliwiające wyłącznie drogą słuchową.

Niedosłuch

•To uszkodzenie słuchu w stopniu znacznym lub głębokim, uniemożliwiające rozumienie mowy

wyłącznie drogą słuchową.

Głuchota

•Osoba, która ma trudności z rozumieniem mowy bez aparatów słuchowych, lecz rozumie ją

wyłącznie drogą słuchową w sprzyjających warunkach za pomocą aparatów lub bez nich

Słabo słyszący

•Osoba, która bez pomocy wzroku nie jest w stanie rozumieć mowy, nawet przy użyciu aparatów

słuchowych, ale ma zachowaną lub ukształtowaną mowę czynną

Głuchy

•Osoba, która na skutek głuchoty nie jest w stanie rozumieć mowy i nie posługuje się nią

Głuchoniemy

Jak słyszymy

Część percepcyjna:



ucho zewnętrzne

–

wychwytywanie i

kierowanie dźwięków na błonę bębenkową



ucho środkowe

–

przenoszenie drgań do

ucha wewnętrznego

Ucho wewnętrzne:



przekształcanie dźwięków na impulsy

bioelektryczne



nerw słuchowy



ośrodek słuchu – płat skroniowy

Płat skroniowy:
zakręt górny i wieczko: słuch muzyczny,
fonematyczny i wrażenia dźwiękowe;
obszar Wernickego - rozumienie mowy,
gramatyka, prozodia;

Uszkodzenia płatów skroniowych:
zaburzenia słuchu, rozumienia mowy i
percepcji dźwięków;
zaburzenia wybiórczej uwagi na bodźce
słuchowe i wzrokowe;

Ośrodek słuchu w mózgu

•warunkuje rozwój człowieka i jest

gwarancją jakości życia. Ucho ludzkie
jest wrażliwe na bardzo szeroką gamę
dźwięków. Prawidłowe słyszenie można
określić dwoma parametrami:
częstotliwością i natężeniem dźwięku

Prawidłowe

słyszenie

•słyszenie w zakresie pasma mowy (od

250 do 8000 Hz). Za normę słyszenia
przyjmuje się próg słyszenia pasma
mowy (0 do 30 dB).

Najistotniejsze

dla

prawidłowego

funkcjonowania

jest

Po przetworzeniu dźwięku do poziomu impulsów

nerwowych przez ucho wewnętrzne, sygnał przesyłany

jest przez wyspecjalizowane kanały do pnia mózgu i

śródmózgowia, aby dotrzeć do kory słuchowej. Kora

słuchowa zawiera wyspecjalizowane części, dekodujące i

reprezentujące różne aspekty złożonego dźwięku. Dzięki

przesłaniu informacji z kory słuchowej do płata

czołowego, tworzy się pamięć słuchowa i możliwość

interpretacji dźwięków. Natomiast kora okołooczodołowa

jest jedną z wielu części mózgu zaangażowanych w

emocjonalną ocenę dźwięku. Kora ruchowa jest

zaangażowany w czuciowo-ruchowych obwodów

sprzężenia zwrotnego, w kontrolowaniu ruchów

potrzebne do produkcji muzyki za pomocą instrumentu

Przetwarzanie fal dźwiękowych z
instrumentu muzycznego

Etapy rozwoju

mowy

1 miesiąc:

Faza odruchowego płaczu

2 miesiąc: Pierwszy okres

gaworzenia

Występuje również u niesłyszących

niemowląt. Produkowane są

dźwięki przypominające samogłoski

i spółgłoski.

5-7 miesiąc: Okres imitacji mowy

Dziecko imituje to co słyszy (również

mowę). Pojawiają się ciągi

sylab

8-9 miesiąc: Wstępne rozumienie

mowy

Coraz więcej skojarzeń między

przedmiotami w otoczeniu a

elementami lingwistycznymi

10-12 miesiąc: Faza fizjologicznej

echolalii

Dziecko czuje się zmuszone

powtarzać dźwięki wypowiadane

do niego

13-18 miesiąc: Faza

jednowyrazowych zdań

Pierwsze celowo użyte słowa

rozpoczynają właściwy rozwój

mowy. W

tym okresie zwiększa się u dziecka

świadomość symboli.

19-24 miesiąc: Formowanie zdań

dwuwyrazowych

Pod koniec drugiego roku dziecko

posiada zakres 300-900 słów.

Komunikacja skoncentrowana jest

wobec tego, co można wyrazić

w konkretnych słowach

3 rok: Formowanie zdań trzy- i

więcej wyrazowych

Częste niepoprawności

gramatyczne

4 rok: Gotowe są podstawy mowy

Możliwe jest formowanie zdań przy

użyciu wielu struktur

składniowych. Język staje się

narzędziem wyrażania myśli.

Epidemiologia

Uszkodzenie słuchu jest

najczęstszym występującym u

ludzi defektem narządów zmysłu.

Dotyczy ono aż około 10%

społeczeństwa.

Według międzynarodowych

danych epidemiologicznych

jedno dziecko na 100 jest

dotknięte głębokim niedosłuchem

od urodzenia lub wczesnego

dzieciństwa, a kolejne jedno

dziecko na 100 traci słuch przed

osiągnięciem dorosłości

W krajach rozwiniętych ciężkie

upośledzenie słuchu dotyczy 0,3%

populacji w wieku 30-50 lat i około

2,3% u osób w wieku 60-70 lat.

4 na 1000 niemowląt rodzi się z

nieodwracalnym ubytkiem słuchu

o różnym nasileniu

Średni wiek dziecka, w którym

wykrywany jest niedosłuch

w Polsce to 3 lata. Instytut Fizjologii

i Patologii Słuchu ocenia częstość

występowania zaburzeń słuchu

u dzieci w wieku od 6 do 18 roku

życia na 17,8 %.

W około 30 % przypadków

niedosłuchu u dzieci nie udaje się

znaleźć istotnej przyczyny

Z najnowszych badań

epidemiologicznych wynika,

że 1/5 dzieci w wieku szkolnym ma

uszkodzenia słuchu

lub upośledzenia słyszenia

najczęściej wskutek następstwa

infekcji górnych dróg

oddechowych

Cztery rodzaje

ubytku słuchu

Ubytek

zmysłowo-

nerwowy

•Ubytek słuchu typu zmysłowo-

nerwowego jest efektem

zniszczenia lub uszkodzenia

komórek czuciowych (rzęsek

słuchowych) w ślimaku i

zazwyczaj bywa trwały. Tego

rodzaju ubytek słuchu, zwany

także “głuchotą nerwową”,

może występować w stopniu

lekkim, umiarkowanym,

znacznym lub głębokim.

•W przypadku ubytków zmysłowo-

nerwowych w stopniu lekkim do

znacznego zazwyczaj stosuje się

aparaty słuchowe lub implanty

ucha środkowego. Implanty

ślimakowe stanowią często

rozwiązanie dla osób ze

znacznym lub głębokim ubytkiem

słuchu.

Ubytek

przewodzeniowy

•Każdy problem w obrębie ucha

zewnętrznego lub środkowego,

który uniemożliwia prawidłowe

przewodzenie dźwięku, określany

jest jako przewodzeniowy ubytek

słuchu. Przewodzeniowy ubytek

słuchu występuje zazwyczaj w

stopniu łagodnym lub

umiarkowanym, w przedziale od

25 do 65 decybeli.

•W pewnych przypadkach

przewodzeniowy ubytek słuchu

może być przejściowy. W

zależności od specyfiki

konkretnego przypadku

skuteczna może okazać się

interwencja farmakologiczna lub

chirurgiczna. Poprawę słuchu

może też przynieść zastosowanie

aparatu słuchowego lub

implantu ucha środkowego.

Ubytek mieszany

•Ubytek słuchu typu mieszanego

jest kombinacją ubytku typu

zmysłowo-nerwowego oraz

przewodzeniowego. Jego

przyczyną są problemy z uchem

wewnętrznym oraz zewnętrznym

lub środkowym.

•Opcje leczenia obejmują

farmakoterapię, interwencję

chirurgiczną, stosowanie

aparatów słuchowych lub

implantację ucha środkowego.

Ubytek centralny

•Problem wynikający z braku lub

uszkodzenia nerwu słuchowego

może powodować ubytek słuchu

typu centralnego. Tego rodzaju

uszkodzenie bywa zazwyczaj

bardzo

głębokie i nieodwracalne.

•Aparaty słuchowe oraz implanty

ślimakowe nie są w stanie

skompensować ubytku,

ponieważ nerw nie przewodzi

informacji akustycznych do

mózgu.

Klasyfikacja uszkodzenia słuchu

dziecka

Okres prenatalny

•Zakażenia, choroby wirusowe przebyte przez matkę w czasie ciąży np.

wirusem cytomegalii, toksoplazmozy, opryszczka, świnka, różyczka

•Czynniki genetyczne

Okres okołoporodowy

•Urazy okołoporodowe np. niedotlenienie, zamartwica
•Wcześniactwo
•Waga urodzeniowa poniżej 1500 g
•Niska punktacja Apgar (0-4 punktów w pierwszej minucie)
•Wentylacja mechaniczna dłuższa niż 5 dni
•Przedłużająca się żółtaczka
•Nieprawidłowa budowa twarzoczaszki

Okres wczesnego dzieciństwa

•Przebyte przez dziecko choroby zakaźne
•Bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
•Przyjmowane leki ototoksyczne
•Niedoleczone przeziębienie
•Lekceważone infekcje oraz zapalenia ucha środkowego
•Przebywanie w nadmiernym hałasie

Skutki uszkodzeń

słuchu

Sfera ruchowa

•zaburzenia chodu przy uszkodzeniu narządu równowagi
•trudności w orientacji
•szuranie stopami przy chodzeniu (głuchota głęboka)
•mniejsza sprawność ruch.- słabsza koordynacja statyczna i dynamiczna, szybkość i precyzja ruchu
•częstsza leworęczność

Sfera poznawcza

•niemożność odbioru doznać słuchowych – trudności w orientacji
•opóźnienie rozwoju intelektualnego – z powodu trudności w opanowaniu mowy
•trudności w opanowaniu mowy w sposób naturalny
•kompensacyjna rola wzroku, zmysłu wibracji i dotyku
•spostrzeżenia – charakter synkretyczny – zwracanie uwagi na to, co silniej rzuca się w oczy, chociaż może być mniej istotne
•dostrzeganie w obiektach tego, co jest specyficzne i indywidualne, a nie tego, co ogólne i rodzajowe
•brak lub niedokładność spostrzeżeń powoduje niedokładność wyobrażeń
•zapamiętywanie mechaniczne, bez kojarzenia, co sprawia, że opanowany materiał nie jest operatywny
•myślenie – u osób nie posługujących się mową dłuższe utrzymywanie się myślenia konkretnego, sytuacyjnego, egocentryzmu

Sfera emocjonalna

•kształtowanie się osobowości w warunkach trudności
•opóźnienie rozwoju uczuć wyższych (pochodna rozwoju myślenia abstrakcyjnego
•niestałość emocjonalna, konfliktowość, drażliwość, brak autokrytycyzmu

Sfera społeczna

•Izolacja
•zawężenie styczności do grupy podobnych
•poczucie mniejszej wartości, unikanie sytuacji mówienia

Klasyfikacje defektów słuchu, wg:

Elivier Perirt

Jedną z pierwszych oficjalnych opisowych klasyfikacji

funkcjonalnych stosowanych w pedagogice była

amerykańska klasyfikacja z 1937r. opracowana przez

specjalną komisję terminologiczną i zatwierdzona

przez Konferencję Dyrektorów Szkół dla Głuchych.

Klasyfikację tą, zmodyfikowaną opisał Oliver Perier

osobą niedosłyszącą

jest ta, u której słuch jest

uszkodzony w takim stopniu(zwykle 35 do 69 dB), że
zrozumienie przez nią mowy drogą słuchową bez
aparatów lub z nimi sprawia jej trudności, lecz jest
możliwe.

osobą głuchą

jest ta, u której słuch jest uszkodzony w

takim stopniu(zwykle 70 dB lub więcej), że nie może
zrozumieć mowy drogą słuchową nawet z użyciem
aparatów słuchowych

Klasyfikacja upośledzenia

słuchu według Van Udena

UBYTEK SŁUCHU W

DECYBELACH

OKREŚLENIE

SKUTEK

PONIŻEJ 30

LEKKIE USZKODZENIE

SŁUCHU (LEKKI NIEDOSŁUCH)

Bez aparatów słuchowych dzieci mają przede

wszystkim problemy ze zrozumieniem szeptu. Mowa

rozwija się w sposób mniej lub bardziej normalny

30-60

UMIARKOWANE USZKODZENIE SŁUCHU

(ŚREDNI NIEDOSŁUCH)

Bez aparatów słuchowych dzieci mają już problem ze

zrozumieniem mowy o normalnym natężeniu, gdy

oddalone są od osoby mówiącej o 1m

60-90

CIĘZKIE USZKODZENIE SŁUCHU LUB

GRANICZĄCE Z GŁUCHOTĄ (CIĘŻKI

NIEDOSŁUCH)

Bez aparatów słuchowych rozumienie mowy o

normalnym natężeniu jest niemożliwe

90-120

RESZTKI SŁUCHU

Przy zastosowaniu aparatów słuchowym resztki słuchu

u tych dzieci mogą być zazwyczaj wykorzystane do

percepcji mowy

POWYŻEJ 120

BRAK PERCEPCJI SŁUCHOWEJ,

NIESŁYSZENIE LUB GŁUCHOTA

Uszkodzenie słuchu jest tak ciężkie, że nawet z

aparatami słuchowymi nie da się zrozumieć mowy

przytacza zmodyfikowaną klasyfikację audiometryczną van Udena, uzupełnioną

elementami opisowymi. Klasyfikacja ta może mieć zastosowanie w praktycznej

ocenie słuchu dziecka.

Klasyfikacja upośledzenia

słuchu według R. Mullera

ię

żki

dzen

łu

ąc

łu

otą

rkow

kod

sł

ztki

łu

kki

kod

sł

owe

sł

ąd

łu

ota

poniżej 30 dB:
bez aparatów
słuchowych
dzieci mają
przede
wszystkim
problemy ze
zrozumieniem
szeptu. Mowa
rozwija się w
sposób mniej
lub bardziej
normalny

30-60 dB:

bez aparatów
słuchowych
dzieci mają już
problem ze
zrozumieniem
mowy o
normalnym
natężeniu gdy
oddalone są od
osoby
mówiącej
więcej niż
jeden metr

60-90 dB:

bez aparatów
słuchowych
rozumienie
mowy o
normalnym
natężeniu jest
niemożliwe

90-120 dB:
przy
zastosowaniu
aparatów
słuchowych
resztki słuchu
u tych dzieci
mogą być
zazwyczaj
wykorzystane
do percepcji
mowy

pow. 120dB:
uszkodzenie
słuchu jest tak
ciężkie, że
nawet z
aparatami
słuchowymi nie
da się
zrozumieć
mowy.

Klasyfikacja upośledzenia

słuchu według Fowlera

UBYTEK SŁUCHU W

DECYBELACH

UPOŚLEDZENIE

SŁUCHU W STOPNIU

OCENA OPISOWA DOTYCZĄCA

SŁYSZENIA Z ODLEGŁOŚCI 1,5m

PONIŻEJ 20

LEKKIM

badany słyszy normalną mowę, lecz nie

słyszy szeptu

20-40

UMIARKOWANYM

badany słyszy mowę umiarkowanie

głośną, lecz nie słyszy mowy słabo

artykułowanej

40-60

NIEZBYT CIĘŻKIM

badany słyszy mowę głośną, lecz nie słyszy mowy

umiarkowanie głośnej

60-80

CIĘŻKIM

badany słyszy wykrzykiwane słowa, lecz nie słyszy

mowy głośnej

PONAD 80

BARDZO CIĘŻKIM

badany słyszy głośny krzyk, lecz nie słyszy

wykrzykiwanych słów

BRAK PERCEPCJI

ZUPEŁNA GŁUCHOTA badany nie słyszy nawet bardzo głośnego krzyku

Klasyfikacja upośledzenia

słuchu według Kirejczyka

• które słyszą i rozumieją mowę dźwiękową mimo wystąpienia u

nich uszkodzenia słuchu

Dzieci niedosłyszące

• które słyszą i rozumieją mowę dźwiękową jedynie w specjalnych

warunkach komfortu akustycznego

Dzieci z resztkami słuchu

• które nie słyszą i nie rozumieją mowy dźwiękowej także z

zastosowaniem dostępnych środków technicznych

Dzieci praktycznie głuche

Klasyfikacja BIAP

Aktualnie obowiązującą klasyfikacją uszkodzeń słuchu jest klasyfikacja

Międzynarodowego Biura Audiofonologii

. Klasyfikacja ta

pozwala określić wrażliwość słuchową dla tonów o różnych częstotliwościach, określając jednocześnie dla każdej z nich natężenie w

decybelach, jaki powinien posiadać dany ton, aby osoba z uszkodzonym narządem słuchu mogła je usłyszeć. Brak percepcji słuchy

(głuchota całkowita) ma miejsce wtedy, gdy utrata słuchu przekracza 90 dB. osoby takie nie słyszą bardzo głośnego krzyku, nawet

przy użyciu aparatu wzmacniającego słuch.

Stopień ubytku

słuchu

Poziom decybeli Przykład odsłuchu

Potencjalne wyzwania

Słuch normalny

poniżej 20 dB

szeleszczące liście

Brak problemów związanych ze słuchem.

Lekki ubytek słuchu

20-45 dB

cicha mowa/szept,

pstrykające palce

Mogą pojawić się trudności ze słyszeniem cichych odgłosów.

Noszenie aparatu słuchowego może przynieść korzyści.

Średni ubytek słuchu

40-60 dB

cicha / normalna

mowa, radio na

normalnym poziomie

Głos o normalnym natężeniu, w czasie rozmowy docierający

z przodu i z bliska, powinien być w pełni zrozumiały. Zazwyczaj trzeba

wypróbować aparat słuchowy. Może być potrzebna także

dodatkowa pomocy (np. system FM) i wsparcie w szkole.

Średnio-ciężki ubytek

słuchu

60-75 dB

normalna /

głośna mowa,

dzwonek do drzwi

Rozmowa musi być głośna, by mogła zostać usłyszana. Głos o

normalnym natężeniu powinien być w czasie rozmowy słyszalny za

pomocą aparatu słuchowego. Pomocne byłoby dodatkowe

wsparcie (np. system FM) lub uprzywilejowane miejsce siedzenia w

szkolnej klasie.

Ciężki ubytek słuchu

75-90 dB

dzwoniący

telefon, grzmot,

płaczące dziecko

Głosy o dużym natężeniu są słyszalne, jeśli dochodzą z bliska.

Zazwyczaj konieczne będzie korzystanie z aparatu słuchowego.

Niezbędne jest korzystanie z dodatkowej pomocy (np. systemu FM) i

uprzywilejowane miejsce siedzenia w szkolnej klasie.

Głęboki ubytek

słuchu

90dB lub więcej

ciężarówka, piła

Konieczne jest wyposażenie w odpowiednio dobraną technologię

wzmocnienia (np. aparat słuchowy, implant ślimakowy).

Pytania kontrolne

Pojęcie głuchoty i niedosłuchu wg: M. Grzegorzewskiej, E.S. Levina, B.

Szczepankowskiego, T. Gałkowskiego

Ośrodki słuchu w mózgu

Etapy rozwoju mowy

Epidemiologia wad słuchu

Cztery rodzaje ubytku słuchu

Klasyfikacja uszkodzeń słuchu dziecka

Skutki uszkodzeń słuchu

Klasyfikacja BIAP

Bibliografia:

•

Diller G. i inni (2010): Uszkodzenie słuchu – możliwości pedagogiczne

•

Szczepanik R. (1999): Niesłyszący – głusi – głuchoniemi – wyrównywanie szans

•

Linder G. (1976): Podstawy audiologii

•

Grzegorzewska M. (1999): Pedagogika specjalna

•

Szczepanik R. (2007): Elementy pedagogiki specjalnej

•

Doroszewska J. (1981): Pedagogika specjalna, tom II,

•

www.fizyka.umk.pl

•

www.laryngologia.pl

•

http://www.nature.com/nature/journal/v434/n7031/fig_tab/434312a_F1.html#figure-

title

•

http://www.nidcd.nih.gov/news/releases/12/Pages/071012.aspx

•

http://www.medel.com/pl/about-hearing