PRYWATNE STUDIUM „SCHOLAR”

PRACA DYPLOMOWA

Sebastian Wosztyl

Winiarski Karol

TUNING, WYCISZANIE, OVERCLOCKING

KOMPUTERA PC

Promotor:

Mgr. Inż. Piotr Burek

Białogard 2003

1

Spis treści

1. Wstęp…………………………………………………………………………...3

2.

Przykłady modyfikacji obudowy komputerowej……………………………....3
2.1 Sposoby wycinania otworów………………………………………………5
2.2 Montaż okienka w bocznej ścianie obudowy……………………………....7

2.3

Montaż dodatkowych wentylatorów……………………...………………..9

3. Przykłady modyfikacji zasilacza……………………………………………...13

3.1

Przeźroczysta pokrywa zasilacza…………………………………………14

4. Przykłady modyfikacji kabli………………………………………………….16

4.1 Okrągłe kable sygnałowe własnej roboty…………………………………16
4.2 Kable zasilające…………………………………………………………...17
4.3 Profesjonalne okrągłe kable………………………………………………18
4.4 Porządkowanie kabli we wnętrzu obudowy………………………………19

5. Metody chłodzenia zestawu komputerowego ………………………………..20

5.1 Chłodzenie tradycyjne…………………………………………………….20
5.2 Wentylatory……………………………………………………………….24
5.3 Ogniwa Peltiera………………………………………………...…………24

5.4

Chłodzenie wodne………………………………………………….……..26

5.5 Wydajne chłodzenie własnej roboty……………………………………...27

5.6

Układ chłodzenia wodnego dla kilku podzespołów………………………29

6. Wyciszanie komputera PC…………………………………..………………..31

6.1 Karta graficzna…………………………………..………………….…….31
6.2 Procesor…………………………………………………….……………..32
6.3 Płyta główna……………………………………………..…..……………34
6.4 Obudowa……………………………………………….…………………36
6.5 Zasilacz…………………………………………………………...……….41
6.6 Twardy dysk………………………………………………………………43
6.7 Dodatkowe wentylatory…………………………………………………..46

7. Panele sterujące……………………………………….………………………47

7.1 Prezentacja możliwości dostępnych paneli………………….……………47
7.2 Panel sterujący pracą wentylatorów własnej roboty………………..…….50

8. Overclocking komputera PC……………………………………………...…..53

8.1 Podkręcanie procesorów………………………………………….……....53
8.2 Podkręcanie pamięci RAM……………………………………….………56
8.3 Podkręcanie karty graficznej………………………….…………………..59
8.4 Testowanie stabilności i wydajności komputera………….………………61
8.5 Kontrola temperatury……………………………………………………..63

9. Spis rysunków i fotografii zamieszczonych w pracy…………………………64
10. Bibliografia…………………………………………………………………...65

10.1Książki……………………………………..…………………………….65
10.2Czasopisma………………………………………………………………65
10.3 Strony internetowe…………………………………..…………………..65

2

1.Wstęp

Nuda i monotonia na stałe zagościła w świecie pecetów, zdecydowana

większość sprzedawanych pecetów to szare skrzynki z niskimi walorami

estetycznymi. W niniejszej pracy jest połączonych kilka elementów, które są ze sobą

dość związane. Podkręcanie, wyciszanie oraz tuning wizualny. Wydajny sprzęt

chłodzący jest przeraźliwie głośny a praca na takim pececie nie należy do

przyjemnych. Walka z hałasem wydawanym przez nasz komputer wiąże się z

koniecznością modyfikacji, a od tego już krok do upiększenia naszego peceta. Trochę

zdolności manualnych, trochę dobrej woli, samozaparcia i jeśli dysponujemy wolnym

czasem możesz zmienić swojego peceta w coś innego.

2.

Przykłady modyfikacji obudowy komputerowej

Najczęściej modyfikowaną częścią komputera jest bez wątpienia

obudowa. Ten niezbędny element charakteryzuje się zazwyczaj jasno beżowym

kolorem (Rys.1), pospolitymi kształtami.

Rys.1 Tania obudowa do komputera [www.Allegro.pl]

3

W przypadku tanich obudów dochodzi jeszcze problem jakości wykonania oraz

hałasu generowanego przez obudowę. Do modyfikacji można użyć dwóch

możliwości. Pierwsza z nich to obudowa z wyższej półki o bardzo dobrej jakości

wykonania, oferująca spore możliwości modyfikacji (Rys.2,3). Niestety wariant ten

wiąże się ze sporą ceną. Wydaje mi się, że większość użytkowników, którzy

zdecydują się na zakup obudowy z wyższej półki, raczej nie zrobi tego po to, by taką

obudowę później tuningować. Drugim rozwiązaniem branym przeze mnie pod uwagę

była tania, typowa obudowa komputerowa, którą można kupić w większości sklepów

komputerowych. Należy liczyć się z tym, że taka obudowa w większości przypadków

będzie charakteryzować się raczej kiepskim wykonaniem i przeciętnym, głośnym

zasilaczem. Rozeznanie, jakie przeprowadziłem wśród znajomych oraz

zaprzyjaźnionym sklepie komputerowym, jednoznacznie wskazywało, że to właśnie

tanie obudowy są najbardziej popularne.

Rys.2 Droga obudowa komputerowa [www.4max.com.pl]

4

Rys.3 Najdroższa i zarazem najlepsza obudowa dla “moderów” [www.4max.com.pl]

2.1.Sposoby wycinania otworów

Najczęściej spotykane modyfikacje polegaj ą na wycinaniu otworów w

obudowie. Otwory są zwykle wykorzystywane do instalacji dodatkowych

wentylatorów.

Pierwsza metoda wymaga użycia wiertarki z cienkim wiertłem i jest

najtańszym sposobem wykonania otworu w obudowie. Cała operacja ogranicza się do

precyzyjnego nawiercania dużej ilości otworów na obwodzie narysowanego kształtu.

Musisz niezmywalnym pisakiem narysować kształt swojego otworu. Rysunek musi

być precyzyjny, gdyż na jego podstawie będziemy wycinać otwór. Potrzebna będzie

wiertarka oraz cienkie wiertło do metalu. Za pomocą wiertarki należy nawiercać

otwory po wewnętrznej stronie narysowanego otworu (Rys.4). Mam na myśli tę część

blachy, która później zostanie

5

Rys.4 Wywiercone otwory w bocznej ścianie komputera.

wyrzucona. Bardzo ważną rzeczą jest strona, po której wiercimy. Najlepiej wiercić z

zewnątrz, gdyż po przejściu wiertła na drugą stronę od czasu do czasu powstają

brzydkie zadziory, które, co prawda, później usuniemy, ale lepiej, gdy brzydsza

strona będzie schowana we wnętrzu obudowy. Po nawierceniu wszystkich otworów

musisz spróbować wyłamać blachę z wnętrza otworu. Jeżeli otwory wierciliśmy zbyt

rzadko, możemy mieć problem w wyłamaniem środka wycinanego kształtu. W takim

przypadku można spróbować wywiercić jeszcze kilka otworów lub użyć cienkiego

brzeszczotu do cięcia metalu i nim przeciąć przerwy. Po wyłamaniu wewnętrznej

części wycinanego otworu należy zająć się obrobieniem krawędzi. Do wygładzenia

otworu można użyć okrągłego lub półokrągłego pilnika do metalu czy kamienia

szlifierskiego montowanego w wiertarce. Zarówno pilnik, jak i kamień można kupić

za kilka złotych w hipermarketach budowlanych. Na rysunku 5 widać obrobiony

otwór wycięty za pomocą metody opisanej powyżej.

Rys.5 Obrobiony otwór

Metoda polegająca na wierceniu dużej liczby otworów jest dość pracochłonna i nie

zawsze daje idealny efekt. Wszystko zależy od Twojej precyzji podczas wiercenia

otworków i szlifowania krawędzi. Dlatego też, jeżeli planujesz wyciąć większą ilość

okrągłych otworów, warto pomyśleć o zakupie specjalnej otwornicy, za pomocą,

której będziesz mógł wywiercić idealne, koło, które nie wymaga dodatkowego

szlifowania. Do cięcia blachy musisz kupić specjalną końcówkę z tarczą szlifierską

Cięcie za pomocą miniaturowej szlifierki kątowej wymaga odrobiny wprawy, ale daje

zadowalający efekt. Przyznam się szczerze, że już przy trzecim wycinanym otworze

szło mi wyśmienicie, a uzyskane krawędzie nie wymagały długotrwałego

6

szlifowania. Warto delikatnie naciąć blachę, a następnie w powstałym rowku

prowadzić ostrze szlifierki i ciąć blachę na wylot. Kiedy używamy szlifierki, tniemy

od wewnętrznej strony, by ewentualne błędy lub zarysowania nie były widoczne na

zewnątrz. Zaletą miniaturowej szlifierki kątowej jest jej mały rozmiar oraz duża

precyzja cięcia, dzięki czemu nadaje się ona doskonale do wycinania otworów o

dowolnych kształtach. Jedną z najwygodniejszych metod cięcia blachy, z której

wykonano obudowę, jest użycie wycinarki ze specjalnym ostrzem do metalu

Oczywiście wycinarką nie wytniemy otworów w każdym miejscu, ale, moim

zdaniem, to najlepsza metoda wycinania otworów pod okienka. Praca z wycinarką

jest stosunkowo łatwa i bez większych problemów powinieneś poradzić sobie z

prostym prowadzeniem jej po narysowanym kształcie. Za pomocą wycinarki można

wykroić praktycznie dowolne otwory zarówno z półokrągłym, jak też ostrymi

kantami. Jeżeli chcesz wyciąć otwór w środku bocznej ściany, to w pierwszej

kolejności musisz za pomocą wiertarki nawiercić otwór w środku wycinanego

kształtu, tak by dało się do niego włożyć brzeszczot wycinarki. Następnie ustaw

szybkość pracy wycinarki na początek proponuję 60% dostępnych obrotów. Umieść

brzeszczot w otworze i ustaw wycinarkę w kierunku narysowanej linii. Włącz

urządzenie i poprowadź je delikatnym łukiem w stronę narysowanej linii, a następnie

staraj się prowadzić wycinarkę po obrysie wycinanego otworu. Po wycięciu otworu

musisz go wygładzić za pomocą pilnika lub miniaturowej szlifierki kątowej.

Krawędzie wyciętych otworów można zabezpieczyć za pomocą cienkiego wężyka

lub izolacji zdjętej z grubszego kabla. Wystarczy delikatnie naciąć z jednej strony i

wsunąć na krawędź otworów. Można naszą osłonę przykleić do obudowy dowolnym

klejem łączącym metal i plastik.

2.2.Montaż okienka w bocznej ścianie obudowy

Przeźroczyste okno zamontowane w bocznej ścianie to jedna z najczęściej

spotykanych modyfikacji. Przy stosunkowo niedużym nakładzie pracy i pieniędzy

7

można uzyskać bardzo ciekawy efekt. Zazwyczaj okno montujemy w bocznej ścianie

obudowy po stronie, w której montujemy płytę główną i inne podzespoły komputera.

Dzięki temu widać wnętrze komputera, a w połączeniu z podświetleniem możemy

uzyskać niesamowity, kosmiczny efekt. Okno to dobry początek przeróbek, gdyż daje

możliwość ukrycia drobnych błędów przy wycinaniu otworów, a także pozwala na

dalsze modyfikowanie pozostałych części obudowy. Okna montowane w bocznych

ścianach obudowy wykonujemy z przeźroczystego pleksi rys.6

.

Rys.6 Zestaw pleksi do montażu w bocznej ścianie obudowy [www.4max.com.pl]

Montaż szyby zaczynamy od dokładnego sprawdzenia, w którym miejscu bocznej

ściany powinna zostać osadzona. Jeżeli nie mamy zamiaru malować obudowy, to

musimy dokładnie zabezpieczyć zewnętrzną stronę blachy przed porysowaniem

podczas wycinania. Najlepszym sposobem ochrony blachy jest taśma ochrona

używana przez malarzy. Za pomocą taśmy należy dokładnie okleić zewnętrzną stronę

bocznej ściany obudowy. Oklejamy obszar, który znajdzie się na zewnątrz wyciętego

otworu. Jeżeli planujemy malowanie obudowy, to możemy zrezygnować z oklejania

blachy taśmą ochronną. Po zabezpieczeniu blachy przymierz jeszcze raz okno do

obudowy i bocznej ściany. Połóż ją obok szyby a następnie za pomocą ołówka

umieszczonego w podkładce dokładnie obrysuj szybę. Użycie podkładki jest bardzo

ważne, gdyż pozwala ona narysować odpowiednio większy otwór, dzięki czemu

upchniemy w nim szybę oraz uszczelkę trzymającą szybę na miejscu. Po

odrysowaniu kształtu szyby wraz z odpowiednim odstępem potrzebnym na uszczelkę

pora przystąpić do wycinania otworu. Wycinanie otworu na okno zajmie nam od

kilku do kilkunastu minut w zależności od wybranej metody. Musimy pamiętać, że

instalacja szyby za pomocą uszczelki pozwala na ukrycie drobnych błędów podczas

cięcia, ale nie oznacza to, że uda się zatuszować każdą niedokładność.

8

Po skończeniu pracy z wycinarką należy wygładzić krawędzie blachy za pomocą

pilnika lub kamienia szlifierskiego zamontowanego na wiertarce. Uszczelkę należy

dokładnie nasunąć na krawędź blachy, w przeciwnym wypadku może być problem z

założeniem szyby lub będzie ona wypadać wraz z uszczelką. Po założeniu całej

uszczelki postaraj się równo połączyć ją na krawędzi. Drobne przerwy można

zniwelować po osadzeniu szyby. Zostaw folię ochronna na szybie. Możesz tylko

oderwać fragment na narożniku, by było, za co złapać. Folia zabezpieczy szybę przed

porysowaniem podczas montażu i zdejmiemy ja dopiero na końcu pracy.

Wsuń krawędź szyby w odpowiednie wycięcie uszczelki. Następnie, podważając

śrubokrętem brzeg uszczelki, powoli wkładaj szybę do uszczelki.

Po osadzeniu szyby należy wsadzić w uszczelkę dodatkowe zabezpieczenie. Mam

tutaj na myśli drugą gumową uszczelkę. Przypomnę, że rowek, w którym montujemy

to zabezpieczenie, znajduje się po wewnętrznej stronie ściany bocznej.

Gumowy klin należy wcisnąć w otwór na brzegu uszczelki za pomocą śrubokręta.

Dopiero teraz możesz zdjąć folie z szyby. Wystarczy, że pociągniesz za naderwane

narożniki i delikatnie zerwiesz folie z całej szyby Folia jest na tyle mocna, że nie

przerwie się podczas wyciągania jej z pod uszczelki. Uzyskany efekt jest ciekawy,

ale po podświetleniu obudowy będzie jeszcze lepiej(rys.7).

Rys.7 Obudowa z wstawioną szybą pleksi. [www.adico.pl]

2.3 Montaż dodatkowych wentylatorów

Pierwszy wentylator można zamontować na tylnej ścianie obudowy pod

zasilaczem. Większość obudów komputerowych ma tam odpowiednie miejsce do

montażu. „Żeberka" zaproponowane przez producenta obudowy do zamaskowania

wentylatora ograniczają przepływ powietrza, a poza tym powietrze przepływające

9

przez otwory świszczy w bardzo nieprzyjemny sposób. Dlatego też bezwzględnie

należy wyciąć tam normalny otwór o średnicy 80 mm. Jeżeli chcemy się dostać do

przedniej ściany obudowy, musisz zdjąć plastikowy panel maskujący. Operacja ta nie

jest skomplikowana i zazwyczaj sprowadza się do odkręcenia kilku śrub we wnętrzu

obudowy. W niektórych obudowach zamiast śrub można spotkać zatrzaski, które

należy odblokować. Zapewne zastanawiamy się, dlaczego akurat to miejsce jest

najlepsze na instalację dodatkowych wentylatorów. Odrobina teorii na temat obiegu

powietrza we wnętrzu zamkniętej obudowy komputera jest tu na miejscu (rys.8)

Rys.8 Schemat przypływu powietrza w standardowej obudowie

Zacznijmy od strzałki umieszczonej z prawej strony rysunku. Symbolizuje ona

miejsce, w których zimne powietrze powinno być zassane do wnętrza obudowy. Po

chwili powietrze we wnętrzu obudowy zostanie zagrzane i jako lżejsze zacznie się

unosić do góry — pionowa strzałka. Następnie ciepłe powietrze powinno zostać

wyciągnięte na zewnętrz komputera — ostatnia strzałka.

Niestety w większości obudów i dość rozbudowanych konfiguracji sprzętowych

obieg powietrza jest zakłócony z różnych powodów. Najczęściej spotykaną

przyczyną zakłóceń jest plątanina kabli we wnętrzu komputera oraz duża ilość

zamontowanych urządzeń. Wyobraź sobie, że w miejscu pionowej strzałki widocznej

na rysunku znajdą się kable zasilające i kable sygnałowe kilku twardych dysków

oraz napędów optycznych, to już wystarczy do zablokowania swobodnego przepływu

powietrza. Bardzo często konstrukcja przedniego panelu uniemożliwia lub bardzo

10

utrudnia zasysanie powietrza do wnętrza komputera. Natomiast zasilacz, przez który

ciepłe powietrze jest wyciągane na zewnętrz, ma zbyt małą wydajność, by usunąć

nagromadzone ciepło. Przyjrzyjmy się teraz kolejnemu schematowi Rys.9 na

którym wstawiłem dodatkowe wentylatory wymuszające obieg powietrza we wnętrzu

komputera.

Instalacja dodatkowego wentylatora pod zasilaczem pozwoli na wydajniejsze

wyssanie gorącego powietrza.

Rys.9 Zmodyfikowany przepływ powietrza w obudowie komputera

Musisz wiedzieć, że to właśnie okolice pod zasilaczem mają najwyższa temperaturę.

Wentylator umieszczony na górnej ścianie będzie wyciągał ciepłe powietrze do góry,

dzięki czemu ułatwi „życie" zasilaczowi, który będzie miał do przepompowania na

zewnętrz znaczniej mniej ciepłego powietrza. Dokładniej mówiąc, będzie pobierał

chłodniejsze powietrze. W przypadku zasilaczy z aktywną regulację obrotów

temperatura ma duże znaczenie i wymienne przekłada się na pracę wentylatora.

Dlatego warto zainwestować w górny wentylatorek.

Został jeszcze wentylator na przedniej ścianie, który odpowiada za wciąganie

powietrza do wnętrza obudowy. Instalacja wentylatora w tym miejscu pozwoli na

wtłoczenie większej ilości powietrza, a to umożliwi lepsze chłodzenie podzespołów

zamontowanych w dolnych partiach obudowy. Jeżeli coś się nam nie uda, to nie

będzie tego widać. Na sam koniec zostawiłem do wycięcia otwór w górnej ścianie

obudowy. Niestety, w tym przypadku nie możemy sobie pozwolić na popełnienie

11

błędów. Otwór jest widoczny i musi być wycięty idealnie. Najlepiej w tym przypadku

skorzystać z otwornicy. Wycinanie otworu zaczynamy od narysowania na blasze

całego kształtu wentylatora. Można to zrobić za pomocą niezmywalnego cienkopisu.

Jeżeli planujesz pomalować obudowę, to wentylator możesz odrysować na

zewnętrznej ścianie. Gdy natomiast nie masz w planie malowania, odrysuj wentylator

po wewnętrznej stronie. Nie zapomnij okleić taśmą maskującą blachy elementu, nad

którym będziesz pracował. Następnie należy wyciąć otwór za pomocą miniaturowej

szlifierki kątowej oraz tarczy szlifierskiej. Po wycięciu otworu należy wyrównać

krawędzie blachy za pomocą końcówki z kamieniem szlifierskim. Na końcu jeszcze

raz przymierzamy wentylator i zaznaczamy lokalizację otworów, a następnie po

dobraniu odpowiedniej średnicy wiertła wiercimy otwory do zamocowania

wentylatorka. Po wycięciu wszystkich otworów pora zająć się montażem

wentylatorów we wnętrzu obudowy. Na początek przykręcamy wentylator

umiejscowiony na przedniej ścianie obudowy. Do większości wentylatorów

dołączono komplet śrub, za pomocą których przykręcisz wentylator. Jeżeli nie masz

odpowiednich śrub, możesz je zastąpić dłuższymi śrubami z nakrętkami, które można

kupić w każdym sklepie z tego typu asortymentem. Ważne, by długość śruby

wynosiła od 3 do 3,5 cm, a jej grubość nie powinna być większa niż 4,5 mm. Przedni

wentylator przykręcamy bez dodatkowych osłon, gdyż przód wentylatora będzie

chroniony przez przedni panel obudowy. Natomiast od tyłu wentylatora nie będzie

luźnych kabli, a więc nic nie przeszkodzi w jego pracy. Pamiętaj, że przedni

wentylator wciąga powietrze do środka obudowy, a więc strzałka na boku

wentylatora powinna być skierowana do środka. Montując wentylator tylny, musisz

użyć metalowej osłony. Wydaje mi się, że w tym przypadku wystarczy osłona

wykonana z drutu (rys.10), gdyż i tak nie będzie widoczna podczas pracy na

komputerze.

12

Rys.10 Standardowa osłona na wentylator [www.4mac.com.pl]

Osłonę należy nałożyć na zewnętrzną stronę otworu. Wentylator umieszczamy od

środka obudowy i przykręcamy za pomocą śrub. Podczas montażu w obudowie

dodatkowych wentylatorów warto użyć gumowych podkładek i umieścić je między

blacha obudowy a wentylatorem. Tylny wentylatorek powinien wyciągać ciepłe

powietrze z wnętrza obudowy, dlatego strzałka na nim namalowana powinna być

skierowana na zewnętrz. Pora zająć się modyfikacją przedniego panelu obudowy.

Dokonamy zmian dolnej części przedniego panelu. Postanowiłem wyciąć tam duży

prostokątny otwór, a następnie zamaskować go specjalną siatką stalową. Dzięki temu

przód będzie wyglądać ciekawiej, a drobna stalowa siatka zapewni lepszą cyrkulację

powietrza. Po dokładnym zmierzeniu przodu obudowy i dopasowaniu lokalizacji

otworu w przednim panelu zaznaczyłem jego miejsce za pomocą niezmywalnego

pisaka. Po przygotowaniu otworu pora zająć się wycięciem odpowiedniej wielkości

siatki, która zostanie wklejona w otwór od wewnętrznej strony.

3.Przykłady modyfikacji zasilacza

13

Rys.11 Standardowy zasilacz [www.overclockers.pl]

Doskonalić można wszystko i nic nie stoi na przeszkodzie, by zająć się

modyfikacją zasilacza komputerowego. Musisz liczyć się z tym, że nawet

najdrobniejsza ingerencja w zasilacz (rys.11) powoduje utratę gwarancji, dlatego,

zanim coś przebudujesz i ulepszysz, zastanów się, czy warto.

3.1.Przeźroczysta pokrywa zasilacza

Pokrywa zasilacza mogłaby zostać wykonana z pleksi. Dzięki temu

wnętrze zasilacza będzie doskonale widoczne, a po podświetleniu da piorunujący

efekt, który zadowoli większość „moderów".

Do wykonania projektu potrzebujemy:

• pleksi o grubości 2 mm,

• palnika gazowego lub opalarki do lakiem,

• noża do cięcia wykładzin,

• linijki.

Rozmiar potrzebnego pleksi jest uzależniony od wymiarów zasilacza.

Na kawałku pleksi rysujemy linie ograniczające potrzebny element.

Następnie nożem natnij jedną z krawędzi przez całą długość posiadanego arkusza

pleksi. Następnie musisz mocno docisnąć część pleksi, która leży na stole, a drugą

ręką nacisnąć płytkę wiszącą w powietrzu. Pod naciskiem siły powinna

się ona złamać dokładnie w tym miejscu, gdzie ją naciąłeś (rys.12).

Rys.12 Wygięta i uformowana pleksi

14

Mamy już wycięty lub wyłamany odpowiedni prostokąt; po uprzednim

odmierzeniu narysuj na nim dwie pionowe linie w miejscach, w których szyba ma

zostać zgięta. Pamiętaj o tym, że wymiary Twojego zasilacza mogą się minimalnie

różnić, dlatego najpierw zmierz, a dopiero potem rysuj i zginaj pleksi.

Pleksi można bez problemu zgiąć w domowych warunkach. Wystarczy, że

podgrzejesz miejsce, w którym ma powstać zgięcie i na ostrej krawędzi stołu

zegniesz tworzywo do uzyskania kąta prostego. Po umieszczeniu linii zgięcia szyby

na krawędzi stołu musisz palnikiem lub opalarką do lakieru równomiernie

podgrzewać płaszczyznę tworzywa. Staraj się równomiernie i stosunkowo szybko

przesuwać źródło ciepła nad pleksi, tak by nie zaczęło się topić. Kiedy szybka pod

własnym ciężarem zacznie się krzywić na krawędzi stołu, odłóż palnik lub opalarkę i

dociśnij ręką, a najlepiej równym i płaskim przedmiotem, pleksi do krawędzi, tak by

uzyskać idealny kąt prosty. Przytrzymaj przez kilkanaście sekund, tak by pleksi

ostygła i stwardniała. Zanim zaczniesz podgrzewać pleksi, musisz zedrzeć z niego

folię ochronną, gdyż pod wpływem temperatury zaczyna się topić i przyklejać do

szyby. Dobrym pomysłem jest pozostawienie kawałków folii w miejscach, gdzie nie

będziesz podgrzewał szyby, dzięki temu unikniesz przypadkowych zarysowań.

W następnym kroku przymierzamy, czy pokrywa pasuje na zasilacz. Wystarczy że

nałożysz pokrywę na resztę obudowy zasilacza. Jeżeli wszystko dobrze pomierzyłeś,

a następnie dokładnie wygiąłeś, to pokrywa powinna pasować prawie jak oryginał

(rys.13).

Rys.13 Efekt końcowy

Po przymierzeniu pokrywy należy wywiercić w niej otwory, przez które będzie

15

można przykręcić ją do reszty zasilacza. Otwory powinny pokrywać się z tymi, które

są widoczne w reszcie obudowy. Po wywierceniu otworów przykręć przeźroczystą

pokrywę zasilacza za pomocą tych samych śrub, które trzymały blaszaną pokrywę.

Jeżeli otwory są za małe, rozwierć je. Wkręcanie śrub na siłę w zbyt małe otwory

może doprowadzić do pęknięcia pleksi

4.Przykłady modyfikacji kabli

W komputerze modyfikować można niemal wszystko i nic nie stoi na

przeszkodzie, by zająć się ulepszaniem lub upiększaniem kabli znajdujących się w

jego wnętrzu.

4.1.Okrągłe kable sygnałowe własnej roboty

Zacznijmy od własnoręcznego wykonania okrągłych kabli sygnałowych,

za pomocą których podłączamy do kontrolerów na płycie głównej twarde dyski oraz

inne urządzenia.

Do realizacji tego projektu będziemy potrzebować następujących rzeczy:

• taśmy IDĘ lub FDD,

• noża do cięcia tapet,

• owijki na kable lub opasek zaciskowych.

Kabel IDE lub FDD w tradycyjnej formie ma postać wąskiej i szerokiej taśmy.

Odpowiednie ułożenie takiego kabla we wnętrzu obudowy wymaga nie lada sztuki i

wielu prób. Jeżeli potniemy taśmę między żyłami na wąskie paski, a następnie

zepniemy je lub owiniemy specjalną owijką do kabli, to uda nam się wreszcie ułożyć

kable w odpowiedni sposób i jeszcze przy okazji poprawimy w znaczący sposób

obieg powietrza we wnętrzu obudowy.

Taśmę dzielimy na wąskie kawałki o szerokości ok. l cm. Musisz naciąć nożem

kawałek taśmy między żyłami, a następnie palcami rozerwać taśmę na całej długości.

16

Nacinając kable, musisz uważać, by nie uszkodzić izolacji żył, gdyż może to

spowodować niewłaściwa pracę urządzenia podłączonego do takiego kabla.

Czynność tę musisz powtarzać, by podzielić całą taśmę na wąskie paski.

Po podzieleniu całego kabla na wąskie paski musisz je równo poukładać na sobie, a

następnie umocować opaską do spinania kabli. Wąską taśmą spinaj kable w

odległości nie większej niż 10 cm. Po dokładnym spięciu całego kabla sprawdź i

dociągnij opaski zaciskowe, a następnie odetnij ich odstające końcówki. Kabel jest

już gotowy i możesz go użyć w swojej obudowie.

4.2.Kable zasilające

Kable zasilające wychodzące z zasilacza również możemy poddać

tuningowi.

Do wykonania tej modyfikacji będziesz potrzebował:

• grubej liny w plecionej koszulce,

• koszulek termokurczliwych o grubości odpowiadające linie,

• dwóch szpilek lub igieł,

• małego śrubokręta,

• zapalniczki.

Zacznijmy od najważniejszego elementu tej modyfikacji, czyli grubej liny. Musi to

być lina składająca się z dwóch części. Dobrze dobrana lina pozwala na wyjęcie

zawartości z koszulki, dzięki czemu otrzymamy piękną plecioną osłonę na kable

wychodzące z zasilacza. Linę musisz pociąć na kawałki odpowiadające długości

kabli zasilających wychodzących z zasilacza. Następnie wyciągnij wewnętrzną część

liny z nylonowego pancerza. Powinieneś mieć dwa elementy: linę oraz koszulkę.

Końcówki nylonowej koszulki musisz nałożyć na ołówek lub kawałek rurki, a

następnie podgrzać płomieniem zapalniczki. Dzięki temu pancerzyk na nasze kable

nie będzie się rozplatać na końcach. Na odcięte kawałki nylonowej koszulki nałóż

kilkucentymetrowe koszulki termokurczliwe, po dwie na jeden odcinek koszulki.

Teraz musimy rozebrać wtyczki. A dokładniej mówiąc, musimy wyjąć kable z

17

plastikowych wtyczek. Operacja ta nie jest zbyt skomplikowana, a do jej wykonania

potrzebujemy cienkiej igły lub szpilki. Metalowa końcówka mniej więcej w połowie

swojej długości posiada „wąsy", które blokują kabel przed wypadnięciem po

umieszczeniu go w plastikowej wtyczce. Gruba pionowa kreska z ukośnymi

ramionami symbolizuje metalową końcówkę ze wspomnianymi „wąsami" zaciśniętą

na kablu. Natomiast cienka rama to plastikowa obudowa wtyczki. Zwróć uwagę, że

mniej więcej w środku obudowy znajdują się poziomie kreski, które blokują „wąsy"

metalowej końcówki przed wysunięciem. Żeby wyjąć kable z tyczki, musisz za

pomocą szpilki, igły lub cienkiego śrubokręta przycisnąć „wąsy" do metalowej

końcówki i pociągnąć kabel. Wyjmując kable, pamiętaj o tym, że dany kabel musi

trafić do przypisanego mu we wtyczce otworu. Jeżeli pomylisz kolejność, komputer

może nie zadziałać lub wywołasz spięcie, a w konsekwencji może zostać uszkodzony

komputer lub jakieś podzespoły. Po wyjęciu kabla z wtyczki musisz go przewlec

przez nylonową koszulkę, a następnie umieścić w przypisanym mu otworze w

obudowie wtyczki. Operację musisz powtórzyć dla wszystkich kabli wychodzących z

wtyczki. Przesuń nylonowy pancerz kabli, tak by znajdował się ok. l cm od wtyczki.

Następnie przesuń koszulkę termokurczliwą możliwie blisko wtyczki. W tej chwili

koszulka termokurczliwa powinna w połowie zakrywać nylonowy pancerz oraz kable

zasilające. Podgrzej zapalniczką koszulkę termokurczliwą dookoła, tak by dokładnie

dopasowała się do nylonowej osłony kabli oraz samych kabli.

Następnie na drugim końcu kabla w miejscu, w którym wychodzi z zasilacza

umieść drugi kawałek końcówki, tak by w połowie zakrywał nylonowy pancerz kabli

oraz kable zasilające. Następnie ostrożnie podgrzej koszulkę termokurczliwą, by

dopasowała się do kabli i ich osłony. Musisz uważać, by nie przypalić izolacji

pozostałych kabli wychodzących z zasilacza. Czynności opisane w niniejszym

podrozdziale wykonaj dla wybranych kabli zasilających wychodzących z zasilacza.

4.3.Profesjonalne okrągłe kable

Nie wszystkie osoby zajmujące się tuningiem komputera mają ochotę na

18

własnoręczne modyfikacje kabli sygnałowych, gdyż w sklepach można znaleźć

profesjonalnie wykonane okrągłe kable. Niestety, należy tu przyznać, że takie kable

własnej roboty odstają jakością od tych dostępnych w sklepach. Chyba że

zdecydujesz się sam wykonać odpowiednie kable w całości kupisz taśmę, wtyczki

oraz otoczkę dla kabla, a następnie całość zaciśniesz. W sprzedaży dostępne są

okrągłe kable w przeróżnych kolorach a nawet przeźroczyste. Poza tym spotkałem się

z kablami podświetlanymi (rys.14).

Rys.14 Profesjonalny kabel okrągły [www.4max.com.pl]

4.4.Porządkowanie kabli we wnętrzu obudowy

Moim zdaniem, to jedna z najtrudniejszych rzeczy podczas tuningu czy

też składania komputera. Gdy kable zasilające urządzenia nie mają koszulek,

pospinaj je opaskami zaciskowymi; gdy nie masz zacisków, wykorzystaj do tego

zwykłą gumkę. Możesz ewentualnie wykorzystać kawałki zaizolowanego drutu,

którym były spięte kable dołączone do różnych podzespołów. Pamiętaj jednak, że

musisz je dobrze skręcić i obciąć wystające końcówki, następnie usunąć wszystkie

odpadki z wnętrza komputera. Zepnij również taśmy transmisyjne i kable z

dodatkowych śledzi, a także kable doprowadzające wychodzące z przedniego panelu

obudowy. Ułóż wszystkie kable w ten sposób, aby nie blokowały swobodnego

przepływu powietrza w obudowie i nie dotykały wentylatorów zamontowanych na

procesorze i karcie graficznej. Przy układaniu kabli i ich mocowaniu kieruj się

19

również wygodą, gdyż można już teraz z całą pewnością założyć, że za kilka

miesięcy będziesz modyfikował swój komputer dodawał inne karty rozszerzeń lub

dodatkową pamięć. Ergonomia upięcia kabli znacznie to ułatwi. Jeżeli kable

powrzucasz niechlujnie do środka, na pewno przyczynią się w późniejszym czasie do

przegrzewania komputera wskutek nieprawidłowej cyrkulacji powietrza. Nie naciągaj

kabli zbyt mocno w trakcie ich układania, aby nie wysunęły się z gniazd. Jeśli któryś

kabel jest np. zbyt krótki, aby go spiąć z innymi, po prosu odsuń go, tak aby nie

przeszkadzał; niech zostanie luzem.

5.Metody chłodzenia zestawu komputerowego

Chłodzenie newralgicznych podzespołów komputera jest szczególnie

ważne dla jego poprawnej pracy. W nowoczesnych komputerach bezwzględnie

należy chłodzić procesor, kartę graficzną, chipset płyty głównej, zasilacz, a warto

chłodzić kości pamięci, wnętrze obudowy czy też twarde dyski.

5.1.Chłodzenie tradycyjne

Pod pojęciem chłodzenia tradycyjnego rozumiem układy chłodzenia

pasywnego, czyli same radiatory, oraz aktywnego radiatory z wentylatorami. W tym

sposobie chłodzenia zaszły bardzo duże zmiany. Pierwsze radiatory były odlewane

lub wycinane z kawałka aluminium, a do nich przykręcano mało wydajne

wentylatory. Rozwiązanie to sprawdzało się w starych procesorach.

Szybki rozwój technologiczny był sporym bodźcem do projektowania i produkcji

bardziej wydajnych układów chłodzenia. Miedź jest bardzo dobrym materiałem i

możliwościami odprowadzania ciepła i na rynku pojawiły się radiatory z wtopionymi

rdzeniami miedzianymi. W zależności od konstrukcji miedziane rdzenie miały różny

kształt i średnicę. Zastosowanie miedzi poprawiło sprawność radiatora, a cena

końcowego produktu wzrosła tylko nieznacznie. Kolejnym krokiem w konstrukcji

wydajnych układów chłodzenia była produkcja radiatorów w całości wykonanych z

20

miedzi. Użycie miedzi do produkcji radiatorów wynikało z doskonałego

przewodnictwa ciepła przez ten metal. Miedziany radiator charakteryzuje się wysoką

sprawnością całego układu. Niestety, miedź ma swoje wady. Są nimi duża cena oraz

spora waga. Sam materiał, z którego wykonuje się radiator, nie jest jedynym

czynnikiem odpowiedzialnym za sprawność układu chłodzenia. Dlatego zaczęto

eksperymentować z konstrukcją samego radiatora. Obecnie za najbardziej wydajne i

najlepsze radiatory można uznać radiatory uzyskiwane za pomocą trawienia miedzi.

Bardzo ciekawe rozwiązanie jest stosowane w radiatorach stanowiących podstawę

systemu Thermaltake Volcano 7+ (rys.15)

Rys.15 Radiator miedziany z wentylatorem Thermaltake Volcano 7+ [www.4max.com.pl]

Rys.16 Radiator miedziany z wentylatorem CoolerMaster Aero 7+ [www.4max.com.pl]

Żebra radiatora są wykonane w technologii Skived Fin. Dokładniej mówiąc,

specjalna maszyna tnie blok miedzi na cienkie listki i odgina żebra radiatora.

Konstrukcja Skived Fin umożliwia wytworzenie radiatora oraz żeberek w całości z

jednego kawałka miedzi, dzięki czemu unikamy łączeń, a co za tym idzie,

21

pogorszenia odprowadzania ciepła. Jeżeli do odprowadzania ciepła użyjesz jednego

elementu, to będzie miał on większą sprawność niż ten sam element przecięty na

dwie mniejsze części następnie połączone ze sobą. Najprostsza konstrukcja radiatora

miedzianego opiera się na połączeniu jednego kawałka miedzi z żeberkami.

Przy produkcji dobrego radiatora znaczenie ma nie tylko sam materiał, z którego go

wykonano, ale również duża ilość żeberek oraz ich kształt. Zasada jest prosta im

większa powierzchnia odprowadzająca ciepło, tym wyższa sprawność układu. W

radiatorze każde żebro należy traktować jako obszar oddający ciepło na zewnętrz. W

związku z tym stosunkowo nieduży radiator ze sporą ilością żeber może mieć bardzo

wysoką sprawność wynikającą z uzyskanej powierzchni. Bardzo gęsto umieszczone

żeberka powodują, iż sprawność radiatora rośnie, ale bliskie odległości mają również

skutek uboczny. Między żeberkami osadza się kurz, który ogranicza przepływ

powietrza i pogarsza odbieranie ciepła z żeberek. Dlatego należy odpowiednio dobrać

gęstość i grubość żeberek w celu optymalizacji konstrukcji.

Duże znacznie dla wydajności radiatora ma również kształt żeber oraz ich gęstość.

Rzecz w tym, że większość radiatorów musi być chłodzona przy użyciu wentylatora

zamocowanego nad żebrami. Odpowiedni dobór kształtu i gęstości żeberek pozwala

na poprawę sprawności układu, gdyż powietrze nadmuchiwane przez wentylator ma

możliwość swobodnej i szybkiej penetracji przestrzeni między żeberkami, co

pozwala na odbieranie z nich większej ilości ciepła.

Półokrągły profil w znaczącym stopniu poprawia cyrkulację nadmuchiwanego

powietrza, dzięki czemu sam radiator jest lepiej chłodzony.

Jednym z najważniejszych elementów stanowiących niemal część obowiązkową

każdego układu chłodzącego jest wentylator.

Wentylator turbinowy pozwala na dobry i dokładniejszy nadmuch

powietrza na żebra radiatora, dzięki czemu uzyskujemy lepsze chłodzenie i wzrost

sprawności całego układu. Użycie wentylatora turbinowego pozwoliło na

wyeliminowanie martwego punktu typowego wentylatora. Dokładniej mówiąc,

chodzi o to, że w typowym wentylatorze pod łożyskiem, na którym osadzono łopatki

22

śmigła, powstaje punkt, gdzie nie dociera powietrze. Natomiast użycie wentylatora

turbinowego pozwala na równomierny nadmuch na całą powierzchnię radiatora.

HeatPipe to rozwiązanie oparte o specjalnie skonstruowaną rurę, w której

znajduje się gaz o niskiej temperaturze wrzenia. W przypadku opisanego rozwiązania

jedna strona ta na procesorze jest duże cieplejsza niż druga, w związku z tym we

wnętrzu HeatPipe zachodzi cyrkulację ciepłej cieczy (grzeje się po gorącej stronie)

oraz oddawanie ciepła po zimnej stronie. To bardzo skrócony opis;

Ostatnim elementem mającym wpływ na wydajność radiatorów jest powierzchnia

styku między radiatorem a chłodzonym elementem. Powinna być ona możliwie jak

najbardziej gładka. Dzięki czemu będzie lepiej odbierała ciepło z chłodzonego

element. Gdy Twój radiator ma chropowatą powierzchnię, możesz kupić w sklepie

pastę polerską i dokładnie go wygładzić. Dzięki temu poprawisz styk powierzchni

radiatora i chłodzonego elementu. Oczywiście, sam radiator nawet o najgładszej

powierzchni nigdy nie będzie idealnie leżał na chłodzonej powierzchni. Dlatego

stosuje się specjalne pasty poprawiające przewodzenie ciepła (Rys.17).

Rys.17 Pasta termoprzewodząca [www.4max.com.pl]

Przy nakładaniu pasty musisz zwrócić uwagę na to, by cienką warstwą pokryć

element, na których mocujesz radiator np. rdzeń procesora lub metalową osłonę na

procesorze. Następnie równie cienką warstwą posmaruj radiator w miejscu styku.

Teraz przyłóż i dociśnij radiator do chłodzonego elementu, a następnie zdejmij

go i usuń nadmierną ilość pasty. Dopiero teraz możesz założyć radiator na chłodzony

element na stałe. Za pomocą tradycyjnych układów chłodzących pasywnych lub

aktywnych można chłodzić dowolne elementy komputera: procesory, chipsety, karty

graficzne czy też kości pamięci. Oczywiście, opisane w niniejszym podrozdziale

rozwiązania to nie wszystko, z czym możesz się spotkać.

23

5.2.Wentylatory

Podobnie jak to miało miejsce w przypadku radiatorów, również

technologia zaprzęgnięta do produkcji wentylatorów miała ogromny wpływ na

produkty oferowane w sprzedaży. Obecnie możesz spotkać się z kilkoma typami

wentylatorów. Różnica głównie polega na napędzie. Najczęściej stosowane typy

napędów oraz łożyska to:

• ślizgowe,

• kulkowe,

• nanoceramiczne,

• magnetyczne.

W zależności od użytego łożyska trwałość i bezawaryjna praca wentylatora może być

różna. Najtańsze a zarazem najmniej trwałe są wentylatory z łożyskiem ślizgowym.

Łożyska ślizgowe są stosunkowo ciche, ale charakteryzują się krótkim czasem

bezawaryjnej pracy. Natomiast ich kulkowe odpowiedniki są nieco głośniejsze, ale

przy tym pracują znacznie dłużej. Ciekawostką ostatnich tygodni jest łożysko

nanoceramiczne, które charakteryzuje się bardzo cichą pracą i bardzo dużą

wytrzymałością. Elementy cierne we wnętrzu wentylatora zostały wykonane ze

specjalnych stopów porcelanowych o podwyższonej wytrzymałości.

5.3.Ogniwa Peltiera

Od dawna na rynku chłodzenia podzespołów komputera można spotkać

ciekawe rozwiązania domowej roboty zbudowane na bazie ogniw Peltiera. Niestety,

nie zawsze spełniały one swoją rolę i bardzo często podczas pracy mogły powodować

uszkodzenie komputera. Ogniwo Peltiera jest cienką płytką wykonaną z

półprzewodnika. Układ działa na zasadzie pompy ciepła tzn. potrafi przepompować

24

ciepło z jednej strony na drugą. Na współczesne ogniwo Peltiera składają się dwie

płytki ceramiczne oraz skomplikowany układ półprzewodników połączonych za

pomocą miedzianych ścieżek na sposób szeregowy. Nowoczesne ogniwo Peltiera

charakteryzuje się sprawnością sięgającą 50%, co jest bardzo dobrym wynikiem.

Ceramiczną płytę montujemy między procesorem a radiatorem chłodzonym za

pomocą wentylatora. Bardzo ważne jest, by zimną stronę przyłożyć do procesora, a

gorącą do radiatora. Gdy używamy ogniw Peltiera, musimy koniecznie zadbać o

wydajne chłodzenie, które odbierze ciepło wydzielane przez ogniwo. Niestety,

zwyczajne radiatory o niewielkich rozmiarach zupełnie nie nadają się do tego celu.

Dlatego zazwyczaj ogniwo Peltiera chłodzi się za pomocą wody i odpowiedniego

bloku. Negatywnym skutkiem używania ogniwa Peltiera jest możliwość

występowania zjawiska skraplania wody na procesorze, podstawce, w której

zamontowano procesor, lub na drugiej stronie płyty głównej. Myślę, że nie muszę

tutaj mówić, jakim zagrożeniem jest woda w układzie elektrycznym. Woda i prąd to

zwarcie prowadzące do spalenia lub uszkodzenia elementów komputera.

Kolejnym problemem, na jaki natkniesz się, budując chłodzenie z ogniwem Peltiera,

jest zapewnienie odpowiedniego zasilania. Faktem jest, iż zasilacz o wartości do 300

W nie jest w stanie zapewnić odpowiedniego i stabilnego zasilania rozbudowanego

komputera oraz ogniwa Peltiera. Dlatego zaleca się używanie mocniejszych zasilaczy

lub montaż we wnętrzu obudowy drugiego, który zajmie się zasilaniem tylko układu

Peltiera.

SubZero (rys.18,19) jest kompletnym zestawem chłodzenia procesora oraz

wnętrza obudowy komputera wykorzystującym ogniwo Peltiera. Całość jest

wyposażona w niezależne zasilanie oraz sterowaniem za pomocą mikroprocesora.

Firmie Thermaltake udało się tak dobrać poszczególne elementy mające wpływ na

chłodzenie procesora, że SubZero nie ma problemów ze skraplaniem się wody, hałas

podczas pracy jest na akceptowalnym poziomie, a instalacja układu mało

doświadczonemu użytkownikowi zajmuje maksymalnie pięć minut.

25

Ry.18 Zestaw SubZero wykorzystujący ogniwo Peltiera

Rys.19 Porównanie budowy standardowego chłodzenia i z zastosowaniem ogniwa Peltiera

5.4 Chłodzenie wodne

Bardzo często jest łączone z ogniwem Peltiera o dużej mocy, dzięki czemu

udaje się schłodzić procesor nawet do temperatur bliskich zeru stopni.

Za pomocą wody można chłodzić następujące elementy komputera:

• procesor,

• chipset płyty głównej,

• procesor karty graficznej,

• twardy dysk,

• zasilacz komputerowy.

Oczywiście, nic nie stoi na przeszkodzie, by jednym wydajnym układem chłodzić

wszystkie wymienione elementy.

26

5.5Wydajne chłodzenie własnej roboty

Zanim zaczniemy budować własny układ chłodzenia wodnego, należy

poznać ogólny schemat jego działania. Blok zazwyczaj wykonany jest z czystej

miedzi, dzięki temu ma wysoką sprawność. Patrząc z zewnątrz na blok, widzimy

jedynie miedziany prostopadłościan z dwiema wystającymi rurkami. Jedną z rurek

wpływa do bloku zimna woda, natomiast drugą wypływa ogrzana. Dobry blok wodny

powinien w swoim wnętrzu posiadać możliwie jak najwięcej kanalików, którymi

woda może płynąć do wyjścia. Przyjrzyj się strukturze kanałów wyciętych w dolnym

elemencie. Im więcej kanałów, tym lepiej, gdyż woda potrzebuje dłuższego czasu do

znalezienia wyjścia z wnętrza bloku. Dzięki temu odbiera więcej ciepła, a przecież o

to nam chodzi. Blok jest mocowany na systemie za pomocą specjalnego uchwytu ze

śrubą dociskową. Dokładne systemy mocowania są bardzo różne i zależą od tego, czy

kupiłeś gotowy blok, czy też robiłeś go sam. Poza tym różni producenci odmiennie

rozwiązują mocowanie bloku. Pamiętaj jednak o tym, że miedziany blok jest dość

ciężki i musi być solidnie przymocowany do płyty głównej oraz procesora.

Drugim bardzo istotnym elementem układu wodnego jest chłodnica.

Urządzenia to ma za zadanie oziębienie ciepłej wody wypływającej z bloku wodnego

chłodzącego procesor. Dobrej jakości chłodnica lub nagrzewnica powinny być

wykonane z miedzi, dzięki czemu pozwalają na uzyskanie zadowalającej sprawności.

Trzecim elementem profesjonalnego układu wodnego jest pompka. Zazwyczaj

stosuje się ciche pompki akwariowe lub pompki używane w CO.

Dostępne są dwa rodzaje pompek akwariowych zewnętrzne oraz zatapialne. W

pierwszej grupie urządzeń nie ma problemu z jej wykorzystaniem. Do obydwu

otworów podłączamy węże. Natomiast jeżeli zdecydujesz się na wykorzystanie

pompki zatapialnej, to w tym przypadku dodatkowo musisz zakupić odpowiedni

zbiornik na wodę, w którym będziesz mógł zamontować pompkę.

Przy doborze pompki należy kierować się jej wydajnością. Użycie zbyt mocnej

pompy prowadzi tylko do wzrostu ciśnienia w obwodzie, co nie przekłada się na

poprawę chłodzenia. W przykładowym zestawie poza blokiem, pompką oraz

27

chłodnicą powinien znaleźć się jeszcze jeden element zbiornik wyrównawczy.

Zbiornik ma za zadanie odpowietrzać cały układ w celu utrzymania maksymalnej

sprawności. Pojemność zbiorniczka wyrównawczego nie musi być zbyt duża i warto

dobrać jego rozmiar, tak by zmieścił się w całości we wnętrzu obudowy.

Opisane elementy układu chłodzenia wodnego należy ze sobą połączyć za pomocą

wężyków. Przekrój użytego węża jest zależny od użytej pompki i otworów

podłączeniowych wyprowadzonych na obudowie pompki. Jeżeli pompka ma wyjścia

o średnicy 12 mm, to blok wodny oraz chłodnica i zbiorniczek wyrównawczy

również powinien mieć takie same końcówki umożliwiające podłączenie węża o

średnicy 12mm. Należy używać węży, które nie odkształcają się pod wpływem ciepła

pamiętaj, że w obiegu płynie ciepła woda. Jeżeli nie dysponujesz dobrej jakości

wężami, to do ich wnętrza możesz wsadzić sprężyny, dzięki czemu zabezpieczysz się

przed zagięciem węża. Ze względu na to, że za pomocą wody chłodzimy urządzenie

elektryczne, należy zwrócić szczególną uwagę na jakość węża oraz sposób

podłączenia. Pamiętaj, że nie wystarczy wsunąć koniec węża na końcówkę pompki

czy bloku wodnego. Dla pewności musisz zastosować jeszcze specjalne zaciski

(rys.20,21), dzięki czemu będziesz mieć pewność, że w czasie pracy któryś wężyk

nie spadnie i nie nastąpi wyciek, a w konsekwencji zwarcie i awaria komputera.

Rys.20 Zaciski metalowe

28

Rys.21 Zaciski z tworzywa sztucznego

Znacznie lepszym rozwiązanie jest stosowanie metalowych obejm zaciskowych z

możliwością regulacji siły zacisku za pomocą śrubokrętu. Do podłączenia węży

możesz używać również specjalnych złączek. Dzięki nim cały układ będzie znacznie

bezpieczniejszy. Bezwzględnie nie należy stosować wody z kranu, gdyż zawiera ona

różne mikroelementy, które mogą mieć negatywny wpływ na miedź użytą w

układzie. Poza tym woda z kranu zawiera wapń, który będzie się stopniowo osadzał

w postaci kamienia we wnętrzu układu i jego poszczególnych elementów. Z upływem

czasu kamienia będzie coraz więcej, a sprawność układu będzie malała. Sporym

zagrożeniem jest również możliwość osadzania się glonów w przewodach i pompce.

Dlatego zaleca się używanie wody destylowanej lub specjalnych środków do

uzdatnienia wody z kranu. Montaż układu we wnętrzu obudowy to sprawa

indywidualna każdego użytkownika. Mamy do czynienia z różnymi obudowami oraz

odmiennymi konfiguracjami komputerów. Musisz jednak pamiętać o tym, by podczas

instalacji wszystkie węże w obudowie nie były załamane, gdyż to utrudnia przepływ

wody w układzie.

5.6.Układ chłodzenia wodnego dla kilku podzespołów

Wykorzystujemy

w nim połączenie szeregowe, co oznacza, że jeden

strumień wody przechodzi kolejno przez wszystkie bloki umieszczone w układzie.

Niestety, nie Jest to najlepsze rozwiązanie. Weźmy na przykład układ z trzema

blokami chłodzącymi chipset, kartę graficzną oraz procesor. Zimna woda trafia

29

najpierw do bloku na chipsecie i tam odbiera pewną ilość ciepła. Następnie cieplejsza

woda trafia do bloku na karcie graficznej i tam znowu odbiera pewną ilość ciepła.

Mocno podgrzana woda na samym końcu trafia do bloku wodnego chłodzącego

procesor i tam znowu odbiera pewną ilość ciepła. Niestety, im cieplejsza woda

pompowana do bloku, tym mniejsza jego sprawność. W związku z tym w podanym

przykładzie praktycznie nie chłodzimy już procesora. Dlatego w takim przypadku

używamy układu podłączonego w sposób równoległy (rys.22). Rozwiązanie takie

pozwala na dostarczenie wody o identycznej temperaturze do każdego z bloków. Jest

to możliwe przez montaż specjalnych trójników lub innych rozgałęźników i

podłączenie do nich z jednej strony źródła zimnej wody, a z pozostałych wszystkich

bloków wodnych.

Rys.22 U góry równoległe chłodzenie, dół szeregowe chłodzenie podzespołów komputera.

Praktycznie wszystkie elementy układu zostały dokładnie opisane i nie wymagają

komentarza. Pompki akwariowe zazwyczaj pracują z napięciem o wartości 230V i

należy pamiętać o tym, by po wyłączeniu komputera wyłączyć pompkę, a przy

włączaniu najpierw włączyć pompkę, a dopiero później komputer.

Zarówno zbiornik wyrównawczy, jak i pompka oraz nagrzewnica zostały tak

zaprojektowane, że mieszczą się we wnętrzu komputera. Dzięki czemu zestaw jest

szalenie funkcjonalny.

30

6. Wyciszanie komputera PC

6.1 Karta graficzna

Po rozkręceniu komputera zaczynamy szukać źródła największego hałasu.

Użyty przeze mnie sposób nie jest może najlepszy i najbezpieczniejszy, ale nie

można mu zarzucić braku skuteczności. Otóż uruchomiłem otwarty komputer i

palcami zatrzymywałem kręcące się wentylatory. Dzięki temu natychmiast słyszałem

różnicę. Miałem pierwszego podejrzanego karta graficzna. Musisz wiedzieć, że

nowoczesne karty graficzne wytwarzają bardzo dużo ciepła i w związku z tym

wymagają wydajnego chłodzenia. Niestety, chłodzenie powietrzem nie należy do

zbyt wydajnych i dlatego producenci kart graficznych i innych podzespołów stosują

coraz to większe radiatory i wydajniejsze wentylatory. Wydajność wentylatora można

osiągnąć na dwa sposoby. Pierwszy z nich polega na zwiększeniu prędkości

obrotowej wirników wentylatora, a drugi na zwiększeniu rozmiarów tegoż

wentylatora. Niestety, prowadzi to do coraz większego natężenia hałasu, a

doskonałym przykładem hałaśliwego potwora może być karta GeForce FX firmy

nVidia. Wyciszanie układu chłodzącego kartę graficzną może odbywać się na kilka

sposób. Jednak musisz pamiętać, że zbyt wysoka temperatura pracy karty może

prowadzić do powstawania błędów na ekranie, wieszania się komputera, a nawet

uszkodzenia urządzenia. W starszych kartach sugeruję wymianę wentylatora,

ponieważ w miarę pracy zużywa się i pracuje coraz głośniej. Dlatego lepiej kupić

nowy, cichy wentylator i mieć spokój przez kilka lat. Starsze karty graficzną są

chłodzone wentylatorami o wymiarach 40x40 mm. Wymiana takiego wentylatora

ogranicza się do odkręcenia 4 śrubek umieszczonych w narożnikach wentylatora.

Dobrym wyborem wydaje się wentylator firmy Sunon oznaczony

symbolem PFS3-8. Według specyfikacji przy 4500 obrotów na minutę generuje hałas

o natężeniu zaledwie 22 dB, co jest wielkością satysfakcjonującą.

Wybrany wentylator należy przykręcić w miejsce oryginału. Z tym nie powinno być

31

problemu. W nowszych i bardziej wydajnych kartach graficznych możesz spotkać

dość nietypowe układy chłodzące. Niestety, w przypadku takich układów nic ma

możliwości prostej wymiany wentylatorka, gdyż jest on zabudowany we wnętrzu

większego radiatora i zazwyczaj ma nietypową konstrukcję oraz system montowania.

Gdy posiadasz nową kartę graficzną, a zainstalowany wentylator nie zdążył się

jeszcze zużyć, to do eliminacji hałasu będziemy podchodzić w trochę inny sposób.

Powszechnie wiadomo, że wentylator wolniej kręcący się wytwarza mniej hałasu.

Seryjnie montowane wentylatorki pracują przy wykorzystaniu prądu o napięciu 12V.

Najprostszym sposobem zmiany szybkości obrotów wentylatora jest wstawienie

opornika na kablu zasilającym. Dzięki temu do wentylatora trafi mniej prądu i będzie

się on kręcił wolniej, a o to nam właśnie chodzi. Każdy wentylator, nawet ten, który

został spowolniony, jest źródłem jakiegoś dźwięku. Oczywiście, może być on

niesłyszalny przez ludzkie ucho, ale będzie istniał. Dlatego też niemal przez cały czas

trwają prace nad konstruowaniem innych układów chłodzenia. Jednym z takich

rozwiązań jest chłodzenie pasywne za pomocą radiatora. Ostatni rok przyniósł

ciekawe rozwiązania chłodzenia pasywnego stosowane na kartach graficznych.

Prekursorem takiego podejścia do chłodzenia karty graficznej jest firma Zalman

(rys.23), która opracowała bardzo ciekawe połączenia radiatora z rurą cieplną.

Rys.23 Pasywne chłodzenie karty graficznej firmy Zalman z rurą cieplną

6.2

Procesor

32

Obecnie sprzedawane procesory wydzielają sporo ciepła i muszą być wydajnie

chłodzone. Niestety, wydajne chłodzenie w wydaniu producentów procesorów nie

znaczy, iż jest ono ciche. Dlatego zaraz po wyciszeniu karty graficznej pora zająć się

hałasem wydzielanym przez wentylator na procesorze. W komputerach używanych,

mających za sobą sporo godziny pracy, warto sprawdzić, czy wentylator na

procesorze nie wymaga wymiany. Zazwyczaj po kilku miesiącach lub latach (zależy

od zapylenia) wentylator zaciera się i zaczyna wydawać dziwne dźwięki, a przy tym

staje się przeraźliwie głośny. Produkt firmy Zalman po raz kolejny zaskakuje swoją

niecodzienną konstrukcją. Radiator ma postać grzebienia (rys.24) i jest w całości

wykonany z miedzi, co zapewnia idealne odprowadzanie ciepła.

Rys.24 Radiator na procesor firmy Zalman

Wentylator jest mocowany na specjalnym ramieniu (rys.25), które przykręca się do

obudowy komputera tymi samymi śrubami co kartę graficzną, muzyczną itp.

Rys.25 Ramię z wentylatorem do chłodzenie radiatora firmy Zalman

Ramię umożliwia ustawienie wentylatora bezpośrednio nad radiatorem, dzięki

czemu jest on chłodzony strumieniem powietrza. Za pomocą dołączonego regulatora

33

obrotów Fan Matę możesz regulować szybkość obrotów wentylatora. Ciekawą

alternatywą dla cichego chłodzenia procesora jest użycie do tego celu wody,

6.3Płyta główna

Płyty główne dostępne obecnie w sprzedaży coraz częściej mają

zamontowane dodatkowe wentylatory, które odpowiadają za chłodzenie chipsetu

płyty głównej. Zalman produkuje specjalny radiator przeznaczony do instalacji na

chipsecie płyty głównej (rys.26). Zanim zaczniemy montować radiator na płycie

głównej, należy zdjąć oryginalny układ chłodzenia chipsetu. Czynność ta jest

stosunkowo prosta i w większości przypadków ogranicza się do wyjęcia zatrzasków

przytrzymujących układ w odpowiednim miejscu.

Rys.26 Radiator na chipset płyty głównej firmy Zalman

Typowy system mocowania układu chłodzenia chipsetu opiera się o dwa punkty,

które są zatrzaskami. Wystarczy, że odwrócisz płytę i odszukasz dwa wystające kołki.

Odpięcie zatrzasków ogranicza się do ostrożnego ściśnięcia wystających łebków i

wciśnięcia ich w dół. Podczas wykonywania tej operacji musisz uważać, by

narzędzie, którego używasz, nie zeskoczyło i nie podrapało płyty głównej, gdyż może

to spowodować jej uszkodzenie. Po odpięciu zatrzasków pozostaje odwrócić płytę

główną i przekręcić radiator z wentylatorem w prawą lub lewą stronę, lekko ciągnąć

do siebie. Zdjęcie oryginalnego układu chłodzenia zazwyczaj nie sprawia większych

problemów i po chwili Twoim oczom powinien ukazać się chipset. Teraz musisz

34

wytrzeć z niego resztki starej pasty termoprzewodzącej. Możesz to zrobić za pomocą

suchej szmatki. Można również użyć benzyny ekstrakcyjnej do przemycia

powierzchni. Pora przygotować radiator firmy Zalman do instalacji na chipsecie karty

graficznej. Najpierw musisz przykręcić odpowiednie ramiona mocujące do bloku

radiatora. Po zamontowaniu ramion na bloku radiatora pora je dopasować do

rozstawu otworów na płycie głównej. Wystarczy, że poluzujesz śruby mocujące

ramiona do radiatora i położysz go na chipsecie, a następnie dopasujesz ich rozstaw i

dokręcisz śruby mocujące. W komplecie z radiatorem powinieneś dostać dwa czarne

kołki oraz dwie sprężyny. Musisz nałożyć sprężyny na kołki. Posmaruj spód radiatora

pastą termoprzewodzącą dołączoną do zestawu i przyłóż radiator do chipsetu.

Następnie za pomocą kołków przymocuj radiator do płyty głównej.

Pamiętaj o solidnym dokręceniu śrub mocujących ramiona oraz odpowiednim

założeniu kołków trzymających radiator na płycie głównej. Jeśli na Twojej płycie

głównej znajdują się otwory, to montaż radiatora jest sprawą bardzo prostą. Niestety,

na niektórych płytach głównych obok chipsetu nie ma otworów, których można użyć

do założenia radiatora. W takim przypadku musisz skorzystać z kleju dołączonego do

zestawu. Firma Zalman dała w komplecie klej termoprzewodzący dwuskładnikowy.

Jeżeli będziesz kleił swój radiator do chipsetu, to nie musisz przykręcać do niego

ramion mocujących. Przed przyklejeniem oczyść powierzchnię radiatora oraz

chipsetu, a następnie posmaruj cienką warstwą jednego kleju spód radiatora, później

zrób to samo, używając drugiego składnika kleju. Dociśnij radiator do chipsetu i

zostaw na kilkanaście minut, by klej związał. Klejenie radiatorów jest rzeczą trudną i

wymaga doświadczenia. Musisz uważać, by nie nałożyć za dużo kleju na radiator,

gdyż po jego przyciśnięciu do chipsetu może nastąpić wyciek. Klej może wylać się

na płytę główna i uszkodzić ją. Najlepszym sposobem pozwalającym uniknąć

zapaćkania klejem elementów płyty głównej jest dokładne oklejenie taśmą klejącą

otoczenia chipsetu. Należy to zrobić bardzo staranie i dokładnie możliwie jak

najbliżej chipsetu. Po przyklejeniu radiatora, gdy klej już wyschnie, możesz oderwać

taśmę. Jeżeli nie masz ochoty wymieniać radiatora na chipsecie, a nadal chcesz

zmniejszyć emitowany hałas, musisz wymienić wentylator na inny cichszy. Dużym

35

problemem jest dobranie odpowiednio cichego wentylatora.

Wymiana wentylatora 40x40 mm na chipsecie płyty głównej jest czynnością

stosunkowo prostą i wymaga odkręcenia śrub mocujących wentylator.

Po odkręceniu wszystkich śrub mocujących możesz zdjąć wentylator z radiatora.

W tej chwili, w zależności od tego, jaki wentylator kupiłeś, musisz zająć się wtyczką

zainstalowaną na końcu kabla zasilającego. Oryginalny wentylator zazwyczaj jest za-

kończony wtyczką. Musisz umieścić wentylator na radiatorze i przykręcić go

śrubami. Zwróć szczególną uwagę na to, w jaki sposób montujesz wentylatorek.

Chodzi o to, że wentylator może wdmuchiwać i wyciągać powietrze. W przypadku

chłodzenia chipsetu wentylator powinien dmuchać na żeberka radiatora. Jeżeli nie

jesteś pewien, jak pracuje Twój wentylatorek, to sprawdź jego obudowę. Na jednym z

brzegów powinny być narysowane strzałki. Ułóż wentylator, by pionowa strzałka

była skierowana w stronę radiatora. Skoro wyciszamy nasz komputer, to warto

wykorzystać fakt, że wentylator jest zdjęty z chipsetu. Proponuję, byś między

radiatorem i wentylatorem umieścił gumowe podkładki. Wentylator przykręć

dokładnie, by zniwelować ewentualne drgania i luzy. Następnie podłącz kabel

zasilający i sprawdź, czy widać, a właściwie słychać różnicę w głośności pracy

układu chłodzącego chipset.

6.4

Obudowa

Obudowa to jeden z tych elementów do wyciszenia, który wymaga

sporego nakładu pracy. Większość dostępnych tanich obudów pozostawia wiele do

życzenia, jeśli chodzi o jakość wykonania. Poszczególne elementy wpadają w

rezonans lub są źle dopasowane. Posiadacze obudów z wyższej półki, np. Chieftec, w

zamian za wyższą cenę otrzymują solidnie wykonaną konstrukcję pozbawioną

większości wad tańszych rozwiązań. Do wyciszenie użyjemy specjalnej gąbki

akustycznej (rys.27).Górna warstwa gąbki ma sinusoidalną strukturę, dzięki czemu

rozbija fale dźwiękowe rozchodzące się we wnętrzu obudowy. Natomiast dolna

warstwa gąbki jest pokryta klejem, co bardzo ułatwia wyklejanie wnętrza obudowy.

36

Rys.27 Gąbka akustyczna

Zamiast wspomnianej gąbki wnętrze obudowy możesz wygłuszyć za pomocą mat

korkowych (rys.28).

Rys.28 Mata korkowa

Możesz połączyć matę korkową z gąbką. Najpierw wyklej obudowę korkiem, a

następnie na nim przyklej gąbkę. To bardzo dobra izolacja akustyczna obudowy.

Wyciszanie obudowy zaczynamy od wymontowania wszystkich elementów, które da

się z obudowy wyjąć. Mam tutaj na myśli zasilacz, przedni panel, kosze, w których

montuje się twarde dyski i wiele innych elementów zależnych od konstrukcji Twojej

obudowy. Dokładnej mówiąc, chodzi o to, by wymontować wszystko, tak by została

jedynie rama, do której mocuje się wszystkie części komputera oraz obudowy.

O ile wyjęcie zasilacza nie stanowi większego problemu musimy odkręcić cztery

śruby na tylnej ścianie obudowy to demontaż przedniego panelu obudowy może być

sporym problemem. Niektóre obudowy mają panel przykręcony, a inne wykorzystują

system zatrzasków mocujących. Uważaj, żeby nie złamać mocowań, bo po założeniu

gąbki możesz mieć problem z ponownym montażem. Wyklejanie możemy zacząć od

37

bocznych ścian obudowy. Dzięki temu będziesz mógł nabrać wprawy przed

trudniejszym zadaniem, jakim jest wygłuszenie wnętrza obudowy komputera.

Konstrukcja drzwiczek jest dość przemyślana i na dolnej oraz górnej krawędzi widać

specjalne rowki, w które można wsunąć matę korkową lub gąbkę. Dzięki temu całość

nie będzie odstawała zbytnio w miejscach, w których drzwiczki stykają się z resztą

obudowy, a więc nie będziemy mieli problemów z zamykaniem obudowy.

Zaczynamy od określenia wymiaru drzwiczek. Należy dokładnie zmierzyć wysokość

oraz szerokość, a wyniki warto zapisać na kartce papieru. Następnie bierzemy gąbkę,

na odwrocie odmierzamy i zaznaczamy odpowiedni fragment gąbki pasujący

rozmiarem do drzwi obudowy. Docinanie gąbki nie jest rzeczą prostą. Oczywiście,

możesz użyć do lego celu nożyczek Jednak cięcie będzie szalenie męczące, a ostrza

nożyczek będą się zaklejały. W związku z tym polecam użycie noża do cięcia tapet

lub wykładzin. Wystarczy, że wsuniesz ostrze noża, a następnie wzdłuż linii, którą

narysowałeś podczas odmierzania potrzebnego kawałka gąbki, ułożysz linijkę lub

prostą drewnianą listwę i mocno ją dociśniesz do gąbki. Teraz wystarczy, że

przesuniesz kilka razy ostrzem nożna wzdłuż listwy lub linijki, by odciąć kawałek

gąbki. Jeżeli drzwi boczne Twojej obudowy posiadają jakieś dodatkowe elementy,

np. wentylator, to odmierz odpowiedni kawałek gąbki odpowiadający wymiarowi

drzwiczek. Następnie na tylnej stronie gąbki odrysuj miejsce, w którym ma być

wentylator. Wystarczy, że ogólnie znaczysz lokalizację wentylatora, potem możesz

przyłożyć w to miejsce wentylator i dokładnie odrysować otwór.

Wycięcie otworów na wentylator lub inny element znajdujący się w środku

większego kawałka gąbki jest możliwe przy wykorzystaniu noża do cięcia wykładzin

oraz linijki. Wystarczy, że przyłożysz linijkę do jednej z linii odrysowanego

wentylatora a następnie mocno dociśniesz i przejedziesz wzdłuż niej ostrym końcem

noża. Czynność tę musisz powtórzyć dla każdego boku oddzielnie. W ten prosty

sposób możesz wyciąć również inne typy otworów. Pamiętaj, że lepiej użyć do

wyklejania boku obudowy z zamontowanym wentylatorem jednego większego

kawałka gąbki i wyciąć w nim otwór, niż męczyć z mniejszymi kawałkami i

dopasowywać je do bocznych drzwi obudowy. Po dopasowaniu gąbki „na sucho"

38

możemy zabrać się za klejenie. Czynność ta wymaga odrobiny wprawy i dlatego

zaczynamy od prostego elementu, jakim bez wątpienia są boczne drzwiczki

obudowy. Jeżeli wyklejasz duże powierzchnie, oderwij kawałek papieru na spodzie

gąbki i umieść ten brzeg na jednej z krawędzi wyklejanego elementu, a następnie

dociśnij go, by klej złapał do podłoża- Następnie powoli odrywaj resztę papieru,

dociskając gąbkę. Staraj się nie naciągać gąbki i układaj ją w miarę równo. W

opisany sposób oklej obie ściany boczne obudowy, a następnie odłóż je na bok.

Następnym elementem, który należy wykleić, jest wnętrze obudowy. Zacznijmy od

spodu i górny. Musisz dokładnie zmierzyć, jaką szerokość oraz długość ma spód

obudowy. Następnie z większego arkusza gąbki dotnij dwa identyczne kawałki na

spód i górę obudowy. Docięte kawałki przymierz „na sucho" do obudowy i upewnij

się, że wszystko pasuje i zakrywa całą przestrzeń. Jeżeli dociąłeś odpowiednie

kawałki, to można zacząć je wklejać do wnętrza obudowy. Zasada postępowania jest

dokładnie taka sama jak w przypadku ścianek bocznych, czyli odrywamy kawałek

papieru z jednej strony, przyklejamy gąbkę we wnętrzu obudowy w odpowiednim

miejscu, a następnie powoli odrywamy resztę papieru, dociskając gąbkę.

Po wyklejeniu spodu i góry wnętrza obudowy pora zając się tylną wewnętrzną ścianą.

Zanim jednak zaczniesz tam przyklejać gąbkę, proponuję, byś założył płytę główną

do wnętrza obudowy. Wyklejanie na oko bez zamontowanej płyty głównej może się

skończyć niemiłym rozczarowaniem w postaci problemów z montażem płyty w

wygłuszonej obudowie.

Obejrzyj dokładnie tylną wewnętrzną ścianę obudowy, pomierz elementy i

przygotuj odpowiednie kawałki gąbki. Następnie postaraj się wykleić nimi dokładnie

tył obudowy. Jeżeli z tyłu znajduje się otwór wentylacyjny w którym przykręca się

wentylator, zostaw wolne miejsce. Nie zaklejaj ich gąbką, gdyż po wytłumieniu

obudowy wzrośnie w niej temperatura i będzie wymagała dodatkowego chłodzenia.

Do wklejenia gąbką został jeszcze przód obudowy.

Musisz wiedzieć, że również przednia ściana obudowy ma w sobie specjalne otwory

wentylacyjne, przez które jest zasysane zimne powietrze do wnętrza obudowy.

Otworów tych nie można zakleić, gdyż w sposób drastyczny pogorszy to wentylację

39

we wnętrzu obudowy. Przez otwory wentylacyjne umieszczone na przedzie obudowy

zasysane jest do wnętrza zimne powietrze, niestety, tą drogą do komputera trafia

również kurz. Jeżeli zdecydujesz się wykleić gąbką przód obudowy, pamiętaj o tym,

że, dopasowując gąbkę, musisz wziąć pod uwagę zostawienie otworów potrzebnych

do mocowania panelu, przeprowadzenia kabli oraz wyprowadzenia diod

sygnalizujących pracę twardego dysku oraz komputera. Po wyklejeniu przedniej

ściany lub wewnętrznej strony przedniego panelu możesz panel przymocować do

obudowy. W tej chwili wszystkie ściany obudowy oraz zaślepki są już wyklejone

gąbką. W związku z tym możesz, założyć do obudowy płytę główną. Po

zamontowaniu płyty warto wolną część blachy, do której przykręciłeś płytę główną,

wykleić gąbką. Zazwyczaj wolna część blachy przypada w miejscu zasłanianym

przez twarde dyski i jeżeli przykleisz tam dodatkowo gąbkę, to korzystnie wpłynie na

wyciszenie twardych dysków. Przy okazji wyklejania wnętrza obudowy koniecznie

należy zająć się uporządkowaniem wszystkich kabli. W pierwszej kolejności musisz

wymienić szerokie taśmy sygnałowe na wąskie opływowe kable. Jeżeli dysponujesz

kontrolerem SATA oraz odpowiednimi dyskami, to kable sygnałowe są już wąskie i

nie przeszkadzają w cyrkulacji powietrza wewnątrz obudowy. Drugą grupę kabli,

jaką spotkasz we wnętrzu komputera, stanowią kable zasilające oraz kable

podłączeniowe diod widocznych na przednim panelu obudowy. Uporządkowanie

tych kabli jest rzeczą stosunkowo prostą, ale ze względu na różne konfiguracje

komputerów oraz układ elementów we wnętrzu obudowy dokładny opis

uporządkowania kabli Jest niemożliwy. Drobiazgami pomocnymi przy

porządkowaniu kabli we wnętrzu obudowy są opaski zaciskowe oraz specjalne

samoprzylepne uchwyty (rys.29).

40

Rys.29 Uchwyty samoprzylepne służące do uporządkowanie kabli wewnątrz obudowy komputera.

Kable zostały przymocowane za pomocą zatrzasku do obudowy, a następnie

upchnięte między łączeniami gąbki, dzięki czemu nie przeszkadzają.

Decydując się na wyciszenie za pomocą mat dźwiękoszczelnych lub gąbki, musisz

liczyć się z tym, że temperatura we wnętrzu obudowy wzrośnie. Dzieje się tak,

ponieważ blacha, z której wykonana jest obudowa, w pewnym stopniu odbiera ciepło

wytwarzane przez twarde dyski, procesor czy kartę graficzną. Jeżeli wykleisz

obudowę matami to poza zmniejszeniem emisji hałasu zablokujesz możliwość

odbierania ciepła. Dlatego przy wyciszaniu musisz zwrócić szczególną uwagę na

zapewnienie odpowiedniej cyrkulacji powietrza oraz chłodzenia wnętrza obudowy.

Niestety, teraz w dobie nowoczesnych i wydajnych urządzeń ilość wydzielanego

ciepła jest bardzo duża i należy szczególnie zadbać o ułatwienie cyrkulacji powietrza

we wnętrzu obudowy. W obecnym stanie powietrze jest wyciągane na zewnątrz przez

zasilacz, ale to nie wystarcza.

Dlatego też należy zamontować dodatkowy wentylator we wnętrzu obudowy

na tylnej ścianie. W tanich obudowach nie zawsze będziesz miał możliwość

wygodnej i prostej instalacji dodatkowych wentylatorów.

6.5 Zasilacz

Typowy zasilacz komputerowy jest chłodzony w sposób aktywny za

pomocą wentylatora. Niestety, większość zasilaczy sprzedawanych w tanich

obudowach jest raczej kiepskiej jakości. Wyobraź sobie, że tania obudowa wraz z

zasilaczem kosztuje ok. 150 zł. Natomiast sam zasilacz dobrej klasy kosztuje od 300

do 1000 zł. Innymi słowy, niska cena obudowy z zasilaczem pociąga za sobą

41

konieczność szukania drastycznych oszczędności, co zazwyczaj odbywa się kosztem

jakości urządzenia. Tanie zasilacze zazwyczaj są bardzo głośne, a wytwarzane

napięcie cechują spore wahania. Wysokiej jakości, drogie obudowy coraz częściej są

sprzedawane bez zasilacza, dzięki czemu użytkownik sam może zdecydować, jakiego

zasilacza chce używać w swoim zestawie. Przecież nie każdy potrzebuje zasilacza o

mocy 420 W i zupełnie wystarczy mu urządzenie o mocy 350 W.

Istnieją trzy sposoby likwidacji lub przynajmniej zmniejszenia hałasu wytwarzanego

przez zasilacz komputerowy. Pierwsze rozwiązanie polega na wymianie wentylatora.

Druga metoda to instalacja chłodzenia wodnego, ostatnią i najskuteczniejszą metodą

całkowitej eliminacji hałasu wytwarzanego przez zasilacz komputera jest zakup

bardzo drogiego zasilacza chłodzonego pasywnie za pomocą potężnego radiatora.

Rozwiązanie zaproponowane w zasilaczu proSilence PCS-350 (rys.30) pozwala na

całkowite wyeliminowanie hałasu wytwarzanego przez to urządzenie. Niestety cena

(ponad 1000 zł) dla wielu może okazać się barierą nie do pokonania.

Rys.30 Zasilacz proSilence PCS-350. Najcichszy zasilacz na rynku.

Dlatego też polecam inny sposób redukcji hałasu generowanego przez wentylator w

zasilaczu. Mam tutaj na myśli wymianę wentylatora na inny. Każdy zasilacz

komputerowy musi być dobrze chłodzony i nie powinien ulec przegrzaniu, gdyż

może to prowadzić do jego uszkodzenia. Z tego powodu nie będziemy spowalniać

wentylatora za pomocą oporników lub regulatora obrotów Fan Matę, ale zastąpimy

go produktem firmy PAPST. Wentylator ten nie należy do najtańszych na rynku,

lecz przy maksymalnych obrotach wytwarza zaledwie 10 dB, co jest wartością

imponującą. Wymiana wentylatora wiąże się z koniecznością otwarcia zasilacza, co

jest równoznaczne z utratą gwarancji na to urządzenie.

W celu wymiany wentylatora w zasilaczu musisz go wyjąć z obudowy. Następnie

42

należy otworzyć obudowę zasilacza. W tym celu poszukaj na spodzie lub na górze

zasilacza czterech wkrętów. Po odkręceniu śrub możesz spróbować zdjąć pokrywę

zasilacza. Teraz trzeba odkręcić wentylator, który jeśli przykręcony za pomocą

czterech śrub od zewnętrznej strony zasilacza. Wystarczy, że odkręcisz wszystkie

cztery śruby, a następnie wyjmiesz wentylator. Tanie zasilacze zazwyczaj mają

wlutowane kable z zasilania wentylatora w płytkę drukowaną i nie ma możliwości

łatwego odłączenia wentylatora. Po wymianie wentylatora możesz go przykręcić, ale

pamiętaj o tym, by sprawdzić kierunek przepływu powietrza. Powietrze powinno być

wyciągane na zewnętrz zasilacza. Zamknij obudowę zasilacza i zamontuj go w

obudowie, a następnie podłącz i uruchom komputer, by sprawdzić efekt końcowy.

Jeżeli nie chcesz wydawać pieniędzy na drogi wentylator, możesz pokusić się o

instalację drugiego wentylatora w zasilaczu oraz zmianę napięcia zasilającego z 12 na

5V.

6.6 Twardy dysk

Twardy dysk to urządzenie, którego nie można zmodyfikować w celu

redukcji wydawanych dźwięków. Dlatego jeżeli składasz nowy komputer i zależy Ci

na tym, by zestaw był możliwie najcichszy, musisz kupić odpowiednie twarde dyski.

Od kilku lat synonimem cichych dysków są produkty firmy Seagate, a szczególnie

modele Barakuda (rys.31). Z pewnością najważniejszym sposobem ograniczenia

hałasu wytwarzanego przez twardy dysk jest dokładne wyciszenie obudowy.

Rys.31 Widoczna naklejka na dysku twardym firmy Seagate

43

Musisz jednak pamiętać, że maty lub gąbki należy przykleić dokładnie w całej

obudowie i nie zapomnij o tym, by wyciszyć okolice koszy montażowych dla

urządzeń 3,5". Jeżeli Twoje dyski są bardzo głośne, to proponuję, byś przy

wyciszaniu swojej obudowy użył dwóch materiałów. Pierwsza warstwa licząc od

blachy powinna być wykonana z cienkiej maty korkowej. W sklepach z artykułami

budowlanymi możesz kupić odpowiednie arkusze korka o niewielkiej grubości. Maty

te musisz dokładnie dociąć na wymiar i wykleić nimi możliwie dokładnie każdy

zakamarek obudowy. Korek możesz przykleić do blachy obudowy za pomocą

dwustronnie klejącej taśmy lub kleju do drewna i metalu. Bezpośrednio na pierwszą

warstwę korka powinieneś nakleić gąbkę, z której korzystałem w podrozdziale o

wyciszaniu obudowy. Oczywiście, gąbka powinna znaleźć się w każdym zakamarku

obudowy. Zastosowanie dwóch warstw pozwoli na jeszcze lepsze wyciszenie wnętrza

obudowy. Korek ma doskonałe właściwości dźwiękoszczelne. Natomiast gąbka o

sinusoidalnej strukturze rozbija fale dźwiękowe, dzięki czemu zmieniają one swoją

strukturą i stają się mniej dokuczliwe dla ludzkiego ucha.

Ciekawym sposobem wyciszenia dysku twardego jest jego montaż w kieszeni

(rys.32). Musisz jednak wiedzieć, że nowe dyski wytwarzają dużo ciepła, w związku

z tym kieszeń powinna być wyposażona w wentylator odpowiedzialny za chłodzenie

zamontowanego w niej urządzenia. Jeżeli zdecydujesz się na zakup taniej kieszeni,

musisz, liczyć się z koniecznością jej wyciszenia oraz wymiany wentylatora.

Niestety, po raz kolejny mamy tutaj przykład minimalizacji ceny kosztem jakości

produktu. Dlatego też, jeżeli zależy Ci na jakości i bezpieczeństwie Twojego dysku

oraz danych na nim zgromadzonych, proponuję zakup markowej kiszeni. Jeżeli po

zamontowaniu dysku w kieszeni uznasz, że nadal pracuje zbyt głośno, możesz

spróbować za pomocą gąbki akustycznej lub mary korkowej wyciszyć wnętrze

kieszeni.

44

Rys.32 Kieszeń na dysk twardy firmy Cooler Master

Pamiętaj jednak o tym, by zostawić odsłonięty wlot powietrza w okolicy wentylatora.

Bardzo ciekawym a zarazem prostym sposobem wyciszenia twardego dysku jest

zawieszenie go w powietrzu na specjalnej gumowej konstrukcji w otworze 5,25".

Gumę należy przewlec przez otwory w bocznych ścianach kosza 5.25".

Musisz dobrze naciągnąć gumę w kosztu montażowym. Następnie użyj opasek

zaciskowych, by spiąć górną i dolną gumę ze sobą. Zanim zepniesz obie gumy,

przymierz twardy dysk i opaski umieść w odpowiedniej odległości, tak by dysk

ciasno wszedł w wydzieloną część między obiema opaskami zaciskowymi.

System zawieszenia musi być wykonany w dwóch miejscach, tak by dysk

bezpiecznie zawiesić w powietrzu. Opisana metoda zawieszenia pozwala na

wyciszenie dysku, a dokładniej na eliminację drgań przenoszonych z przykręconego

się dysku na obudowę. Niestety, rozwiązanie to w zaproponowanej przeze mnie

formie ma pewne wady. Przy przenoszeniu komputera w inne miejsce musisz

zachować szczególną uwagę, by dysk nie wypadł. Poza tym zawieszenie dysku wiąże

się z koniecznością zajęcia jednej zatoki 5,25", a w przypadku małych obudów może

to być sporym problemem. Na koniec zostawiłem jeszcze jeden sposób pozwalający

na wyeliminowanie drgań twardego dysku przenoszonych na obudowę. Gumowe

podkładki (rys.33) należy umieścić na styku twardego dysku z obudową.

45

Rys.33 Uszczelki tłumiące drgania

6.7Dodatkowe wentylatory

Podczas wyciszania obudowy, iż we wnętrzu obudowy wyklejonej matą

lub gąbką zwiększa się temperatura i należy zadbać o optymalnie chłodzenie wnętrza.

Najlepszym sposobem wietrzenia wnętrza obudowy jest instalacja dodatkowych

wentylatorów. Musisz jednak pamiętać, że we wnętrzu komputera znajdują się już

inne wentylatory, takie jak wentylator procesora, zasilacza, karty graficzne lub

chipsetu. Przy wyciszaniu wentylatorów musisz pamiętać o tym, że im mniejsza

szybkość wirowania łopatek śmigła, tym mniej hałasu wydzielanego przez pracujący

wentylator. Oczywiście, zwolnienie pracy wentylatora wiąże się ze zmniejszeniem

jego sprawności, a dokładniej ilości tłoczonego powietrza. Jednak jeżeli porównamy

dwa wentylatory, np. 40x40 mm oraz 80x80 mm, to gdy zwolnisz obroty większego

wentylatora, jego wydajność powinna być porównywalna do sprawności mniejszego

wentylatora pracującego z nominalną ilością obrotów.

Najciekawszym i najbardziej efektownym sposobem regulacji obrotów wentylatora

jest instalacja specjalnego panelu. Na rynku jest wiele typów paneli, zaczynając od

prostych regulatorów po rozbudowane konstrukcje z wyświetlaczami

ciekłokrystalicznymi wyświetlającymi szybkość obrotów wentylatora i mierzącymi

temperaturę. Kolejny sposób wyciszania spowolnienie wentylatora polega na

odpowiednim przerobieniu wtyczki zasilającej, tak by wentylator pobierał 5V

46

zamiast 12V. Modyfikacja wtyczki ogranicza się do odpowiedniego przełożenia

kabli, tak by wykorzystać zasilanie kabla czerwonego, a nie żółtego.

Jeżeli dysponujesz gotową wtyczką, to musisz odszukać otwory na spodzie (wtyczka

trójpinowa) lub zatrzaski na metalowych końcówkach (wtyczka czteropinowa) i

delikatnie wcisnąć je igłą lub kawałkiem twardego drutu, a następnie pociągnąć

delikatnie za przewód. Niestety, nie wszystkie wentylatory pracują, a dokładniej

uruchamiają się przy napięciu 5V, w związku z tym może Cię spotkać niemiła

niespodzianka, jeżeli tego wcześniej nie sprawdzisz. Jeżeli Twój wentylator nie chce

się uruchomić przy napięciu 5V, możesz zastosować sztuczkę z podaniem większego

napięcia o wartości 7V. Zapewne jesteś zdziwiony, skąd w komputerze napięcie o

wartości 7V. Otóż jeżeli wykorzystamy czerwony — masa — oraz żółty kabel

zasilający to wartość masy zostanie odjęta od zasilania (12V - 5V = 7V).

7. Panele sterujące

Panele sterujące montowane w otworach 5,25" lub 3,5" to nieodzowny

element tuningu każdego komputera.

7.1 Prezentacja możliwości dostępnych paneli

Zacznijmy od tego, że na rynku dostępne są panele w dwóch rozmiarach

3,5" i 5,25". Oba przedstawione powyżej panele pozwalają jedynie na regulację

obrotów wentylatora (rys.34). Jeden potencjometr na panelu odpowiada jednemu

wentylatorowi we wnętrzu obudowy. Zakres regulacji zazwyczaj oscyluje w

granicach od 7 do 12V. Oczywiście, spotyka się panele z możliwością regulacji od 5

do 12V. Instalacja prostych paneli nie jest skomplikowana.

47

Rys.34 Prosty panel sterujący pracą wentylatorów

Wystarczy, że wentylator podłączysz do odpowiedniego gniazda na tylnej ścianie

panelu. Następnie panel podłączysz do kabla zasilającego wychodzącego z zasilacza,

a całość wsuniesz w odpowiedni otwór i przykręcisz śrubami.

Drugą grupę paneli dostępnych na naszym rynku stanowią urządzenia o dużo

większych możliwościach niż sama regulacja obrotów.

W przypadku tych paneli poza możliwością regulacji obrotów czterech wentylatorów

znajdziemy wyświetlacz ciekłokrystaliczny oraz czujnik temperatury. Panele te

posiada dodatkowo alarm dźwiękowy, który jest automatycznie włączany po

przekroczeniu ustawionej temperatury krytycznej, posiadają wyprowadzenie USB2

oraz FireWire (rys.35). W sprzedaży spotyka się jeszcze panele o automatycznej

regulacji obrotów, posiadające większą ilość czujników temperatury czy też mierzące

szybkość obrotów wentylatorów i pokazujące je na ciekłokrystalicznym

wyświetlaczu. Ze względu na wiele możliwości wszystkie bardziej zaawansowane

panele dostępne są tylko w rozmiarze 5,25".

48

Rys.35 Zaawansowany panel

Instalacja zaawansowanych paneli Jest zadaniem trudniejszym niż montaż prostych

modeli. W zależności od posiadanego panelu możesz podłączyć wentylator

bezpośrednio do tylnej ściany panelu lub do wiązki kabli.

W panelach firmy Thermaltake Hardcano 9 i 30 wiązka kabli z jednej strony jest

podłączona do panelu za pomocą trójpinowych wtyczek, natomiast z drugiej

zakończona jest wtyczkami czteropinowymi. W takim przypadku musisz wymienić

wtyczki w swoich wentylatorach lub użyć specjalnych przejściówek dołączonych np.

do wentylatorów firmy CoolerMaster. Przy podłączaniu wentylatorów nie powinieneś

mieć problemów, gdyż każda wtyczka jest dokładnie opisana.

Po wentylatorach przyszła pora na zasilanie. Odpowiednie wtyczki również znajdują

się w wiązce kabli. Wystarczy poszukać opisu i podłączyć panel do zasilania.

Kolejnym etapem jest podłączenie czujnika temperatury. Z jednej strony jest on

zakończony trójpinową wtyczką, a z drugiej znajduje się cieniutki kawałek folii, to

właśnie czujnik. Czujnik temperatury należy umieścić pod procesorem Twojego

komputera, tak by przylegał do jego spodniej strony. Można też wsunąć czujnik po-

między radiator a chipset płyty głównej lub przykleić go do kości pamięci. Decyzja

o tym, czego temperaturę będziesz kontrolować, zależy tylko od Ciebie.

W specjalistycznych panelach komputerowych czujniki temperatury pozwalają na

pomiar nawet bardzo wysokiej temperatury, jaką wytwarzają przetaktowany procesor

czy karta graficzna. Jeżeli Twój panel posiada wyprowadzenia USB lub FireWire, to

musisz odpowiednie kable podłączyć do gniazd na płycie głównej. Oczywiście,

49

wykorzystanie gniazd na panelu wiąże się z koniecznością odłączenia jakiegoś

innego wyprowadzenia USB lub FireWire. Po podłączeniu wszystkich kabli łącznie z

zasilaniem możesz panel wsunąć do otworu 5,25", a następnie go przykręcić.

7.2

Panel sterujący pracą wentylatorów własnej roboty

Niestety, zdecydowana większość gotowych paneli nie oferuje możliwości

całkowitego wyłączenia wentylatora. Poza tym typowy zakres pracy paneli to

przedział napięciowy między 7 i 12V. Panel będzie pozwalał na pracę wentylatora na

dwóch napięciach 5 V oraz 12V. Oczywiście każdy z wentylatorów będzie można

całkowicie wyłączyć.

Do wykonania niniejszego projektu będziemy potrzebować;

• zaślepki 5,25" z Twojej obudowy,

• trzech wyłączników dwupozycyjnych jednobiegunowych,

• czterech wtyczek czteropinowych typu molex jednej żeńskiej i trzech

męskich,

• przewodów,

• lutownicy z cyną,

• wiertarki.

Zaczynamy od nawiercenia otworów w zastępcę 5,25". Oczywiście, otwory powinny

być w równych odległościach od siebie oraz od brzegów zaślepki. Średnica otworów

powinna odpowiadać grubości wyłączników, które zostaną w nich zamontowane.

Teraz pora zająć się przełącznikami oraz tworzeniem całego układu sterowania

wentylatorami. Odpowiednie wyłączniki kupisz w każdym sklepie elektronicznym.

Przy okazji możesz się tam zaopatrzyć we wtyczki czteropinowe typu molex oraz

przewód. Najpierw przylutuj trzy przewody do nóżek wyłącznika. W tym momencie

nie ma znaczenia, gdzie który przewód został przylutowany. O ile to możliwe, warto

używać kabli o typowych kolorach, a więc:

• żółty kabel to zasilanie 12V,

• czarny kabel to masa,

50

• czerwony kabel to zasilanie 5V.

Jeżeli używasz kabli o kolorach zgodnych z oznaczeniami w komputerze, to

proponuję byś kable żółty i czerwony przylutował do zewnętrznych nóżek

wyłącznika. Natomiast do środkowej nóżki przylutuj kable o innym kolorze np.

Niebieskim. Luźne końce kabli o kolorze czerwonym i żółtym zakończ metalowymi

końcówkami z wtyczki typu molex. Pamiętaj o tym, by użyć wtyczki typu żeńskiego,

Metalowe końcówki w przypadku żeńskiej wtyczki mają postać bolców.

Końcówki należy nasunąć na koniec kabla i zacisnąć za pomocą szczypiec.

Końcówki kabli o kolorze czerwonym oraz żółtym wsuń do plastikowej oprawki

wtyczki. Kable muszą zajmować pierwszy oraz czwarty otwór wtyczki. Koniecznie

muszą się pokrywać kolorami kabli we wtyczce wychodzącej np. z zasilacza.

Przygotuj luźny przewód w kolorze czarnym. Z jednej strony zakończ go metalową

końcówką żeńskiej wtyczki. Wsuń ten koniec kabla do plastikowej obudowy

wtyczki, do której wsadziłeś Już kable żółty oraz czerwony. Kabel czarny to masa, a

więc możesz go wsunąć w dowolny środkowy otwór — drugi lub trzeci.

W tej chwili mamy przygotowaną pierwszą część naszej instalacji. Z jednej strony

mamy czteropinową wtyczkę. Natomiast z drugiej znajduje się wyłącznik. Poza tym

zostały dwa luźne przewody. Teoretycznie można do tych dwóch luźnych kabli

przylutować zasilanie wentylatora, ale rozwiązanie to jest mało wygodne. Dlatego

proponuję zakończyć dwa luźne kable czteropinową męską wtyczką typu molex.

Dzięki temu wentylatory będzie można łatwo podłączyć lub odłączyć.

męska wtyczka typu molex ma metalowe końcówki w kształcie metalowych rurek.

Końcówki zaciskamy na końcach kabli, a następnie wsuwamy do plastikowej

obudowy wtyczki. Dopiero teraz mamy gotowy układ sterowania wentylatorem

pozwalający na całkowite wyłączenie wentylatora lub podanie napięcia o wartości 5

lub 12V. Warto sprawdzić, czy nasz układ działa poprawnie. W tym celu podłącz

jedną stronę — wtyczka żeńska — do zasilacza, a do drugiej wtyczki — męskiej —

podłącz wentylator. Włącza zasilacz i sprawdź, jak zachowuje się wentylator, gdy

wyłącznik znajduje się w pozycji środkowej, górnej oraz dolnej.

W podobny sposób przygotuj układy dla pozostałych wentylatorów. W

51

Po przetestowaniu działania poszczególnych części regulatora można przystąpić do

montażu wyłączników w przedniej zaślepce. Odpowiednie otwory są już gotowe i

wystarczy teraz odkręcić nakrętkę na wyłączniku i wsunąć go do otworu, a następnie

zakręcić nakrętkę. Sprawdź, jak działają przełączniki i umieść je w identycznym

sposób. Chodzi o to, by wszystkie wyłączniki w pozycji górnej podawały napięcie o

wartości 12V, a w dolnej 5V. Dzięki temu obsługa panelu będzie znacznie

wygodniejsza. Po zamontowaniu wszystkich wyłączników warto zająć się

uporządkowaniem plątaniny kabli wychodzących z drugiej strony panelu. Główna

wiązka kabli zasilających została spięta za pomocą owijki. Natomiast kable służące

do podłączenia wentylatorów pozostawić luzem, gdyż należy je podprowadzić w

okolice wentylatorów i podłączyć.

Na koniec warto ponumerować wtyczki, dzięki czemu znacznie łatwiej będzie można

się zorientować, które podłączenie odpowiada konkretnemu przełącznikowi.

Teraz wystarczy wsadzić zaślepkę do obudowy, a następnie przeprowadzić przed

obudowę kable i podłączyć wentylatory. Poza możliwością całkowitego wyłączenia

wentylatora udało się Jeszcze zaoszczędzić kilkadziesiąt złotych.

Oczywiście, opisana przeze mnie możliwość budowy panelu sterującego

wentylatorem to jedynie prosty przykład. Jeżeli uznasz, że funkcjonalność panelu jest

zbyt mała lub nie jest zbyt oryginalny, to zamiast przełączników możesz użyć

potencjometrów i za ich pomocą płynnie regulować szybkość wentylatorów. Możesz

również w obwód włączyć diody, które będą sygnalizowały sposób pracy

wentylatora. Wreszcie zamiast zaślepki 5,25" możesz użyć mniejszej zaślepki (3,5")

lub blaszki maskującej otwory na karty rozszerzeń na tylnej ścianie obudowy i tam

umiejscowić panel. Możliwości budowy panelu sterującego pracą wentylatora jest

nieskończenie wiele i wszystko zależy od Twojego pomysłu oraz wiedzy. Jeżeli

fascynujesz się elektroniką, to w panelu możesz zamontować ekran

ciekłokrystaliczny, a na nim wyświetlić ciekawe informacje.

52

8. Overclocking komputera PC

Overclocking to słowo określające czynność polegającą na ustawieniu

podzespołów komputera, np. procesora, niezgodnie z ich specyfikacją. Ustawienia

przybierają wyższą niż zalecana wartość, dzięki czemu dany element komputera

powinien działać wydajniej.

W komputerze PC podkręcać lub przetaktować można następujące elementy;

• procesor,

• kartę graficzną,

• pamięć.

8.1Podkręcanie procesorów

Podkręcanie procesorów to najbardziej popularna forma overclockingu i

dlatego postanowiłem od niej zacząć. Jako przykład do dalszych prac posłuży mi

procesor Intel Pentium 4 2,4 GHz pracujący z magistralą FSB 133 MHz.

Częstotliwość pracy procesora to wynik mnożenia specjalnego mnożnika procesora

oraz częstotliwości taktowania magistrali FSB. Procesor 2.4 GHz pracuje z

magistralą FSB 133 MHz i posiada mnożnik równy 18. 18 * 133 MHz - 2,4 GHz

Przetaktowanie procesora jest możliwe przez zmianę wielkości mnożnika lub

częstotliwości taktowania magistrali FSB. Każdy seryjnie produkowany procesor

firmy Intel posiada zablokowany mnożnik, w związku z tym pozostaje tylko

jeden sposób przetaktowania zmiana częstotliwości taktowania FSB.

W starszych procesorach Athlon firmy AMD (jądro Thunderbird oraz Palomino) —

istnieje możliwość odblokowania mnożnika po zastosowaniu prostej sztuczki z

połączeniem mostków LI. Ze względu na nagminny fakt łączenia mostków LI w celu

odblokowania mnożnika firma AMD zdecydowała się na wycofanie blokady

mnożnika w swoich najnowszych procesorach Athlon XP z jądrem Thoroughbred,

zaczynając od modelu XP 2400+. Najbezpieczniejszym sposobem podkręcania

procesorów jest zmiana mnożnika. Operacja ta nie ma negatywnego wpływu na inne

53

podzespoły komputera, np. magistralę AGP i PCI czy też pamięć RAM lub twarde

dyski. Natomiast w przypadku przetaktowywania procesora przez zmianę

częstotliwości taktowania magistrali FSB wiąże się ze zmianą częstotliwości pracy

PCI, AGP, pamięci RAM oraz kontrolera twardych dysków. Zmiana mnożnika lub

częstotliwości taktowania FSB jest możliwa z poziomu BIOS-u lub za pomocą

specjalnych zworek lub przełączników na płycie głównej.

Lokalizację przełączników lub zworek na swojej płycie głównej możesz znaleźć w

instrukcji obsługi. Opcje odpowiedzialne za overclocking procesora umieszczone w

BIOS-ie znajdują się w menu Frequency/Voltage Control

W celu umożliwienia zmiany taktowania procesora należy dla opcji CPU Host Clock

Control ustawić wartość Enable.

Za pomocą opcji CPU Host Frequency (Mhz) możesz określić wartość taktowania

FSB. W większości nowoczesnych płyt głównych jest możliwa zmiana FSB z

dokładnością do 1 MHz, dzięki czemu można idealnie dopasować optymalne

taktowanie FSB. Zasada overclockingu jest prosta i polega na zmianie wartości FSB

małym kroczkami do góry. Mój przykładowy procesor Intel Pentium 4 2.4 GHz

domyślnie pracuje z FSB 133. Z góry można założyć, że procesor powinien pracować

z FSB na poziomie 150 Mhz, w związku z tym zaczynamy od ustawienia takiej

wartości. Następnie wychodzimy z BIOS-u, zapisujemy nowe ustawienia i czekamy,

aż wystartuje system operacyjny. Jeżeli wszystko przebiegło bez problemu, możemy

sprawdzić następną wartość FSB np. 155 MHz. W ten sposób postępujemy, do chwili

gdy komputer nie będzie chciał wystartować lub będzie się samoistnie resetował przy

starcie systemu operacyjnego. Po określeniu maksymalnej wartości FSB, przy której

komputer uruchamia się poprawnie, a system Jest w stanie wystartować, możemy

przystąpić do drugiej fazy podkręcania. Mam tutaj na myśli zmianę domyślnego

napięcia zasilającego procesor. Odpowiednia opcja jest dostępna w menu

Frequency/Voltage Control i nazywa się CPU Voltage Control. W zależności od typu

BIOS-u opcja może się nieznacznie różnić nazwą lub sposobem zmiany wartości.

Jeżeli przetaktowywany procesor osiągnął graniczną wartość FSB, to być może

podniesienie napięcia zasilającego pozwoli „wyrwać" z procesora dodatkowe

54

megaherce. Zmiana napięcia pozwala uzyskać stabilną pracę przy wysokich

częstotliwościach taktowania FSB, jeżeli komputer uruchamia się, ale jego praca jest

niestabilna. Niestety, zmiana napięcia wiąże się z podniesieniem temperatury pracy

procesora, co z kolei nakłada na nas konieczność zapewnienia dobrego chłodzenia. W

przypadku zmiany napięcia na procesorach musisz postępować bardzo ostrożnie,

gdyż zbyt duże napięcie może doprowadzić do spalenia procesora. Załóżmy, że Twój

komputer przy FSB pracującym z częstotliwością 166 MHz ma problemy z

uruchomieniem się. W takim przypadku możesz spróbować podnieść napięcie

zasilające procesor. Jeżeli domyślnie zasilanie procesora wynosi 1.525V, to spróbuj

ustawić kolejną z dostępnych wartości na l.550V. Zapisz ustawienia i sprawdź, jak

zachowuje się komputer. Gdy zmiana nic nie dała, a Twój procesor posiada dobre

chłodzenie, możesz spróbować kolejnych wartości. Przy zmianie napięcia postępuj

metodą małych kroczków i posuwaj się do góry pojedynczymi wartościami. Po

uzyskaniu stabilnej pracy komputera, np. przy napięciu 1.625 V, możesz wrócić do

zmiany częstotliwości pracy FSB i podnieść jej wartość o kilka kolejnych

megaherców. Jeżeli masz już ustawione większe napięcie, FSB zostało dość znacznie

przetaktowane, a Twój komputer znowu ma problem z uruchamianiem się, to

źródłem potencjalnych problemów może być nadmierne przetaktowanie AGP/PCI. W

menu Frequency/Voltge Control znajduje się opcja o nazwie PCI/AGP Frequency

Fixed za jej pomocą możesz włączyć asynchroniczne taktowanie magistrali

PCI/AGP.

Musisz wiedzieć, że domyślne taktowanie magistrali PCI to 33 MHz, a

AGP to 66 Mhz. Jednak przy zmianie FSB następuje również zmiana taktowania

PCI/AGP. Jeśli drobna zmiana wartości nie jest niczym groźnym, to po przekroczeniu

40 MHz dla PCI i 80 Mhz dla AGP urządzenia mogą zacząć pracować niestabilnie.

Dlatego w nowych płytach istnieje możliwość przełączenia pracy PCI/AGP w tryb

asynchroniczny, dzięki temu taktowanie ustawiasz sam z góry i nie ma na niego

wpływu zmiana wartości FSB. Jeżeli przy wysokiej wartości FSB i podniesionym

napięciu Twój komputer ma problemy ze stabilnością, to spróbuj przełączyć

taktowanie PCI/AGP w tryb asynchroniczny i przypisz mu domyślne wartości 33/66

55

Mhz. Niektóre płyty główne nie dają możliwości przełączenia taktowania PCI/AGP

w tryb asynchroniczny, dlatego warto spróbować zmienić szybkość pracy AGP. Jak

zapewne wiesz, domyślne taktowanie magistrali AGP wynosi 66 MHz i posiada

dodatkowy mnożnik, który może przybrać jedną z wartości x2, x4 lub x8 w

zależności od typu płyty głównej oraz posiadanej karty graficznej. Załóżmy, że

komputer pracuje niestabilnie przy AGP o mnożniku x8, w związku z tym można go

zmienić na wartość x4. Opcja pozwalająca kontrolować mnożnik magistrali AGP nosi

nazwę AGP 8x i jest umieszczona w menu głównym Advanced Bios Feutures.

Podczas overclockingu procesora problemem może być również nieodpowiednia

pamięć, która na skutek prze taktowani a FSB również pracuje z inną częstotliwością.

Rozwiązaniem tego problemu jest przełączenie pamięci w tryb asynchroniczny lub

podniesienie napięcia, z jakim pracuje pamięć. Niestety, odpowiednie opcje w

zależności od producenta BIOS-u noszą różne nazwy, ale zazwyczaj znajdują się w

menu Frequency/Voltage Control. Dlatego sprawdź w dokumentacji płyty głównej,

czy jest ona wyposażona w możliwość asynchronicznej pracy pamięci oraz odszukaj

odpowiednią nazwę tej opcji.

Jeżeli wszystkie opisane sposoby zawiodą, wróć do ostatniej wartości, przy której

komputer i system uruchamiały się bez problemów- Oczywiście, nie oznacza to, że z

taką częstotliwością Twój komputer będzie pracował poprawnie. Dlatego w celu

zyskania pewności musisz przeprowadzić szereg testów.

8.2Podkręcanie pamięci RAM

Pamięć RAM Twojego komputera również może zostać przetaktowana.

Gdy chipset twojej płyty pracuje synchronicznie wraz z pamięcią RAM, to na skutek

zmiany taktowania FSB zmienia się również taktowanie pamięci RAM. Dzięki temu

pamięć pracuje szybciej. Niektóre płyty główne pozwalają na asynchroniczne

sterowanie pracą pamięci, w takim przypadku musisz w dokumentacji płyty głównej

sprawdzić, w jakim miejscu BIOS-u umieszczono odpowiednią opcję i za jej pomocą

możesz dowolnie sterować taktowaniem Twojej pamięci RAM. Pamiętaj jednak, że

56

kości pamięci pochodzące od mało znanego producenta są zazwyczaj kiepskiej

jakości i nie pozwalają na zbyt duże odstępstwa od domyślnych ustawień. Dlatego

jeżeli decydujesz się na Overclocking pamięci, postaraj się o produkt jednej ze

znanych i markowych firm. Podobnie jak to miało miejsce w przypadku podkręcania

procesora, również dla pamięci RAM można podnieść napięcie, jeżeli komputer

zaczyna sprawiać problemy. Odpowiednie opcje pozwalające na kontrolę napięcia

pamięci RAM zazwyczaj znajdują się w menu Frequency/Voltage Control

Opcja, za pomocą której zmienisz napięcie, z jakim pracuje pamięć RAM, nosi

nazwę DI MM OverVoltage Control. W pamięciach używanych w nowych komputera

poza taktowaniem pamięci możesz zmienić kilka innych bardzo istotnych

parametrów pracy. Odpowiednie opcje zgromadzono w menu Adwanced Chipset

Feature.

DRAM Timing hy SPD — dostępne wartości to włączony — wyłączony.

Opcja ta pozwala na wybór między automatycznym wykrywaniem parametrów

osadzonej w gniazdach na płycie głównej pamięci RAM lub daje możliwość wyboru

ręcznej konfiguracji parametrów pracy pamięci operacyjnej. Najlepiej zostawić tę

opcję włączoną; w większości przypadków dane konfiguracyjne zostaną poprawnie

odczytane z układu na pamięciach i sprzęt będzie działał stabilnie. Jeżeli jednak

chcesz przeprowadzić overclocking, wyłącz tę opcję i za pomocą dodatkowych

parametrów ustaw odpowiednie wartości. Dzięki temu będziesz mógł lepiej

podkręcić zegar procesora i zyskać kilka dodatkowych MHz. Pamiętaj jednak, że

zmiana parametrów pracy pamięci w przypadku kiepskiej jakości modułów może być

przyczyną zawieszania się komputera. Nie ma jasnej i jednoznacznej odpowiedzi, jak

ustawić pamięci podczas podkręcania i musisz do tego dojść sam na podstawie

testów wydajnościowych całego komputera.

SDRAM Cycle Lenght, CAS Latency, CAS Latency Time są aktywne w

przypadku wyłączenia opisanej powyżej opcji DRAM Timing by SPD. Umożliwiają

ona własnoręczne ustawienie opóźnień dla pamięci. Możliwe ustawienia to 2T, 2.ST,

3T lub AUTO. Najlepiej zostawić ustawienia automatyczne lub ustawić wartości

zgodne z parametrami posiadanej pamięci. Ustawienie zbyt małych opóźnień może

57

spowodować niestabilność całego systemu w przypadku złej jakości pamięci.

DRAM Clock umożliwia ustawienie częstotliwości, z jaką będzie pracowała pamięć.

Częstotliwość należy ustawić zgodnie z posiadanym rodzajem pamięci lub ustawić

opcjęw tryb AUTO. Możliwe ustawienia, w zależności od posiadanej płyty głównej

(a konkretnie chipsetu), mogą wynosić 100, 133, 166 owa 200 MHz. Innymi słowy,

jeżeli posiadasz pamięć PC133, należy ustawić taktowanie na 133 MHz.

W niektórych nowszych płytach głównych przeznaczonych dla pamięci DDR można

spotkać w opcjach konfiguracyjnych nieco inny zapis np. 200, 266, 333, 400. Jest to

to samo ustawienie, lecz w tym przypadku producent podał oznaczenia w formie x 2,

tak jak to jest w przypadku pamięci DDR (Double Data Rating). Tak więc, jeżeli

posiadasz np. pamięć DDR 266, odpowiednią wartością będzie 133 MHz lub w

drugim zapisie 266 MHz. Gdy nie wiesz, jakie parametry ma Twoja pamięć, możesz

oczywiście ustawić tryb AUTO. Musisz pamiętać, że ustawienie częstotliwości

większej niż nominalna dla danego typu modułu pamięci RAM może doprowadzić do

niestabilnej pracy komputera lub uniemożliwić mu ponowne wystartowanie. Jeżeli po

wprowadzonych zmianach komputer nie startuje użyj zworki do kasowania CMOS

lub kombinacji klawiszy opisanych wcześniej w celu przywrócenia domyślnych

ustawień BIOS-u.

Bank interleave — dostępne wartości dla tej opcji to włączony —

wyłączony. Dzięki tej opcji możesz ustawić przeplot dla banków pamięci. Włączenie

przeplotu przyspiesza nieco działanie komputera wskutek jednoczesnego odbioru

danych z procesora do jednego banku i równoczesnego wysłania danych z drugiego

banku. Po wyłączeniu przeplotu może nastąpić nieznaczny spadek wydajności,

ponieważ następuje oczekiwanie na odświeżenie pamięci po odebraniu danych od

procesora, a przed ich ponownym wysłaniem. W większości płyt głównych poza

włączeniem i wyłączeniem przepiciu możesz włączyć jeszcze tryb przeplotu na

cztery banki 4-bank interleave. Aktualnie jest to jedno z najszybszych ustawień,

aczkolwiek może powodować niestabilność systemu. Pamiętaj, że jeden moduł

pamięci może składać się z kilku banków. Włącz przeplot dla banków pamięci, a w

przypadku gdy Twoja płyta posiada możliwość ustawienia przeplotu w czterech

58

bankach pamięci, skorzystaj z tej możliwości. Jeżeli w czasie pracy komputer będzie

zachowywał się dziwnie, wróć do przeplotu jedynie w dwóch bankach.

P2C/C2P Concurrency, Peer Concurrency — dostępne wartości to

włączony — wyłączony. Opcja ta umożliwia jednoczesny dostęp do pamięci zarówno

przez karty PCI, jak i CPU (procesor). Jeżeli np. w trakcie odtwarzania muzyki przez

kartę muzyczną osadzoną w słocie PCI i równoczesnego kopiowania plików na dysk

twardy następuje częste zawieszanie się komputera, włączenie tej opcji może pomóc.

Jest to często spotykany problem przy karcie muzycznej SB Live

Fast R-W Tum Around— dostępne wartości to włączony — wyłączony.

Uaktywnienie tej opcji może nieco poprawić wydajność i stabilność systemu, jej

zadaniem jest ochrona przed zakłóceniami odczytu ciągłych obszarów pamięci.

8.3Podkręcanie karty graficznej

Kolejnym elementem komputera, który możesz spróbować podkręcić, jest

karta graficzna. Musisz wiedzieć, że nowoczesne karty graficzne to rozbudowane

kombajny, a co za tym idzie ich podkręcanie jest czynnością dwufazową. Możesz

podkręcić sam procesor graficzny karty, a także pamięć karty.

Poniżej przedstawiłem prosty przykład podkręcania karty graficznej wyposażonej w

procesor nVidia FX 5200. Cały proces podkręcania odbywa się za pomocą

odpowiedniego programu i nie wymaga ingerencj i w sam sprzęt czy też BIOS karty

graficznej. Odpowiednie oprogramowanie do podkręcania karty graficznej zazwyczaj

jest dołączone przez producenta danego sprzętu lub stanowi część sterowników.

Postanowiłem przedstawić, jak działa moduł do podkręcania wbudowany w

referencyjne sterowniki dla karty n Vidia.

Opcje odpowiedzialne za podkręcanie karty graficznej w naszym przypadku znajdują

się we Właściwościach ekranu. Po wybraniu zakładki Ustawienia musisz kliknąć

przycisk Zaawansowane W nowo otwartym oknie z menu widocznego z lewej strony

wybierz opcję Clock Frequences. Po kliknięciu wspomnianej opcji na ekranie

monitora zobaczysz inne okno, w którym powinny znajdować się dwa suwaki

59

(rys.36). Za pomocą pierwszego suwaka możesz zmienić częstotliwość taktowania

procesora karty graficznej.

Rys.36 Podkręcanie karty graficznej z chipsetem firmy NVidia

Wystarczy, że przesuniesz go w prawą stronę. Natomiast drugi suwak odpowiada za

zmianę taktowania pamięci. Wprowadzaj zmiany metodą małych kroczków, np. co 5

MHz i testuj za pomocą odpowiednich opcji — u mnie jest to przycisk Test New

Setings — czy karta działa poprawnie. Jeżeli przekroczysz nominalne możliwości

karty, może okazać się, że komputer zawiesi się i będzie konieczny restart.

Po osiągnięciu maksymalnych wartości możesz za pomocą przycisku OK wrócić do

systemu i rozpocząć właściwe testy wydajności i stabilności całego systemu.

Podkręcając kartę grafiki, musisz zadbać o to, by była ona właściwie chłodzona.

Mam tutaj na myśli zarówno pamięci, jak i sam procesor. Może się okazać, że

seryjnie montowany układ chłodzenia jest zbyt mało wydajny. W takiej sytuacji

musisz go wymienić lub zrezygnować z podkręcania karty graficznej.

Innym sposobem podkręcania karty graficznej jest zmiana taktowania magistrali

AGP, dla której domyślne taktowanie wynosi 66 MHz. Zasada postępowania jest

dokładnie taka sama jak to miało miejsce w przypadku podkręcania procesora —

ustawiamy większą wartość, zapisujemy ustawienia i testujemy.

60

8.4

Testowanie stabilności i wydajności komputera

Pierwszym testerem, który chcę przedstawić, jest 3dMark 2003 (rys.37).

Program ten zdobył ogromną popularność jako narzędzie do testowania wydajności

karty graficznej. Narzędzie to symuluje gry komputerowe, które, jak wiadomo, są

najbardziej wymagającymi programami. Dzięki temu długotrwały test może pokazać,

czy komputer działa stabilnie. Test 3dMark powinien być uruchomiony w trybie

ciągłym i dobrze byłoby zostawić go na kilka godzin. Dzięki temu karta graficzna i

inne podzespoły komputera zostaną poddane ekstremalnemu obciążeniu. Jeżeli po

kilku godzinach takiej pracy sprzęt będzie działał nadal, może to oznaczać, że z

komputerem wszystko jest w porządku.

Rys.37 Okno 3dMark 2003

3DMark nadaje się również idealnie do sprawdzenia, czy podkręcone elementy

pracują poprawnie i nie wymagają korekt ustawień. Instalacja aplikacji niczym nie

różni się od przykładów opisanych przez nas wcześniej. Pamiętaj, że zanim

przystąpisz do instalacji 3dMarka 2003, musisz mieć zainstalowany dodatek DirectX

61

w wersji minimum 9.0. Niestety, nie stanowi on części składowej samego testu.

Po uruchomieniu testu na ekranie pojawi się okno, Program umożliwia uruchamianie

wielu wariantów testu, jednak najpopularniejszym rozwiązaniem jest tryb

Benchmark. Tryb ten polega na uruchomieniu kilkunastu testów i jest

podsumowywany wynikiem. Poszczególne etapy testu polegają na wyświetlaniu

różnych scen przypominających gry oraz animacje z wykorzystaniem przeróżnych

technik obecnie używanych w grafice trójwymiarowej. Otrzymane rezultaty można

porównać w wielkiej bazie intemetowej. Oczywiście, przy porównaniu brane są pod

uwagę następujące czynniki: procesor, karta graficzna, system operacyjny oraz

pamięć RAM. Aby test pracował w trybie ciągłym, musisz w głównym oknie

programu w sekcji Options zmienić wartość Demo Looping. Możesz to zrobić za

pomocą przycisku Change. Teraz po włączeniu testu będzie on pracował w sposób

ciągły. W celu sprawdzenia wydajności komputera wystarczy pojedynczy test w

trybie Renchmark. Natomiast testy stabilności powinny trwać kilka lub kilkanaście

godzin. Jeżeli komputer będzie działał niestabilnie. musisz wprowadzić poprawki w

ustawieniach procesora, pamięci lub karty graficznej. Nie zapominaj również o

wpływie chłodzenia na przetaktowane elementy. Drugim testem pozwalającym na

uzyskanie niemal stuprocentowej pewności stabilności procesora jest program o

nazwie Prime95.Po uruchomieniu programu z menu Options musisz wybrać opcję

Torture Test. W tej chwili rozpocznie się testowanie najważniejszych elementów

komputera. Testy powinny trwać kilka lub kilkanaście godzin. O tym, że jest

prowadzony test, świadczy maksymalne obciążenie procesora oraz napisy

pojawiające się w oknie programu. Jeżeli test zostanie przerwany, a w oknie

programu pojawi się komunikat o błędzie, świadczy to o tym, że któryś z elementów

komputera działa niestabilnie. Niestety, winowajca nie jest identyfikowany i musisz

sam odszukać podzespół, który działa niestabilnie. Na koniec zostawiłem kolejny

program, który przydaje się przy podkręcaniu procesorów. Mam tutaj na myśli

WCPUID W polach znajdziesz informacje o szybkości procesora, taktowaniu szyby

FSB oraz mnożniku. Są to informacje szalenie przydatne przy overclockingu

procesorów.

62

8.5.Kontrola temperatury

Nowoczesne płyty główne oraz inne urządzenia są coraz częściej

wyposażone w specjalne sensory służące do pomiaru temperatury. Dzięki

oprogramowaniu dołączonemu przez producenta można prowadzić odczyt

temperatury. Niestety., oprogramowanie jednego producenta nie pozwala na

monitoring pracy innego urządzenia. Dlatego do odczytu temperatury polecam

program o nazwie SpeedFan.Za pomocą programu SpeedFan można odczytać

temperaturę pracy procesora, płyty głównej, wnętrza obudowy czy też twardych

dysków. Oczywiście, w zależności od posiadanego sprzętu niektóre możliwości

programu mogą nie działać. Monitoring temperatury jest możliwy również za

pomocą czujników stanowiących integralną część niektórych paneli sterujących pracą

wentylatorów. Wystarczy, że czujnik wsuniesz w miejsce, w którym chcesz

kontrolować temperaturę i po włączeniu komputera na ekranie panelu pojawi się

temperatura kontrolowanego podzespołu. Do pomiaru temperatury we wnętrzu

obudowy możesz użyć samochodowego termometru. Termometr samochodowy

można kupić niemal w każdym sklepie z artykułami motoryzacyjnymi. Pozwala on

na pomiar temperatury w dwóch punktach na zewnątrz oraz wewnątrz. Instalacja

termometru jest bardzo prosta i polega na przyklejeniu wyświetlacza na zewnątrz

obudowy. Następnie czujnik umieszczony na długim kablu należy umieścić we

wnętrzu obudowy w jej najcieplejszym miejscu. Moim zdaniem

najodpowiedniejszym miejscem jest okolica zaraz pod zasilaczem. Czujnik można

przykleić za pomocą taśmy dwustronnie klejącej. Termometr samochodowy pozwala

na pomiar temperatury od -50 do +50 stopni. Dlatego nadaje się jedynie do kontroli

temperatury we wnętrzu obudowy lub twarde-go dysku. Natomiast za pomocą

samochodowego termometru nie możesz kontrolować temperatury procesora,

procesora graficznego tub chipsetu. Wyświetlacz termometru możesz wymontować z

oryginalnej obudowy i umieścić go w odpowiednio zmodyfikowanej zaślepce 3,5"

lub 5,25". Dzięki temu Twój komputer będzie wyglądał znacznie ciekawiej.

63

9. Spis fotografii i rysunków zamieszczonych w pracy

Rys.1 Tania obudowa do komputera

Rys.2 Droga obudowa do komputera

Rys.3 Najdroższa i zarazem najlepsza obudowa dla moderów

Rys.4 Wywiercony otwór w bocznej ścianie komputera

Rys.5 Obrobiony otwór

Rys.6 Zestaw pleksi do montażu w bocznej ścianie obudowy

Rys.7 Obudowa z wstawioną szybą pleksi

Rys.8 Schemat przepływu powietrza w obudowie komputera

Rys.9 Zmodyfikowany przepływ powietrza w obudowie komputera

Rys.10 Standardowa osłona na wentylator

Rys.11 Standardowy zasilacz

Rys.12 Wycięta i uformowana pleksi

Rys.13 Efekt końcowy

Rys.14 Profesjonalny kabel okrągły

Rys.15 Radiator miedziany z wentylatorem firmy Thermaltake Volcano7+

Rys.16 Radiator miedziany z wentylatorem firmy CoolerMaster Aero7+

Rys.17 Pasta termoprzewodząca

Rys.18 Zestaw Sub Zero wykorzystujący ogniwo Peltiera

Rys.19 Porównanie standardowego chłodzenia i z wykorzystaniem ogniwa Peltiera

Rys.20 Zaciski metalowe

Rys.21 Zaciski z tworzywa sztucznego

Rys.22 U góry równoległe chłodzenie, dół szeregowe chłodzenie podzespołów komp.

Rys.23 Pasywne chłodzenie karty graficznej firmy Zalman z rurą cieplną

Rys.24 Radiator na procesor firmy Zalman

Rys.25 Ramię z wentylatorem do chłodzenia radiatora firmy Zalman

Rys.26 Radiator na chipset firmy Zalman

Rys.27 Gąbka akustyczna

Rys.28 Mata korkowa

Rys.29 Uchwyty samoprzylepne służące do uporządkowania kabli wewnątrz

64

obudowy komputera.

Rys.30 Zasilacz ProSilence PCS-350. Najcichszy zasilacz

Rys.31 Widoczna naklejka na dysku twardym firmy Seagate

Rys.32 Kieszeń na dysk twardy firmy CoolerMaster

Rys.33 Uszczelki tłumiące drgania

Rys.34 prosty panel sterujący pracą wentylatorów

Rys.35 Zaawansowany panel

Rys.36 Podkręcanie karty graficznej z chipsetem firmy Nvidia

Rys. 37 Okno 3dMark 2003

10.Bibliografia

10.1 Książki

Danowski B.: Tuning, wyciszanie, overclocking komputera PC, Warszawa 09/2003

Dyrchla A.: Bios. Leksykon kieszonkowy, Warszawa 08/2003

Mueller S.: Rozbudowa i naprawa komputera PC, Warszawa 08/1999

Weinerr S.: Podkręcanie procesorów, Warszawa 06/2003

10.2 Czasopisma

Chip 9/2003

Enter 11/2003

Komputer Świat 23/2003

10.3 Strony internetowe

www.allegro.pl

www.4max.com.pl

www.overclockers.pl

www.pl.tomshardware.com

www.tuning.softmaster.pl

65