PRAWO I PRZYRZECZENIE HARCERSKI Nieznany

Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie. Źródła, wersje, komentarze.

hm. Marcin BINASIAK

Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie.

ródła, wersje, komentarze,

sposoby realizacji

Materiał dla drużynowych i instruktorów

Łódź, 2005

II Ogólnopolski Zlot Drużynowych, Kraków 18–21 sierpnia 2005

Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie. Źródła, wersje, komentarze.

SPIS TREŚCI

Strona 3

ródła Prawa i Przyrzeczenia Harcerskiego

Strona 4

Prawo Rycerskie Rycerzy Okrągłego Stołu (ok. 500 roku)
Kodeks Rycerski z czasów króla Henryka VII (ok. 1500 roku)
Przyrzeczenie Skautowe (1907)
Prawo Skautowe (1907)

Strona 5

Roty Prawa Harcerskiego i redakcje Przyrzeczenia Harcerskiego od 1911 roku, w tym roty i redakcje
obowiązujące na mocy podjętych przez władze harcerskie uchwał, decyzji, instrukcji
w latach 1914–1995
Ś

lubowanie Skautowe (1911)

Prawo Skautowe (1911)
Przyrzeczenie Skautowe (1914)
Prawo Skautowe (1914)

Strona 6

Przyrzeczenie Harcerskie (1919)
Prawo Harcerskie (1919)
Przyrzeczenie Czerwonego Harcerstwa TUR (1926)
Prawo Czerwonego Harcerstwa TUR (1926)
Przyrzeczenie Harcerskie (1932)

Strona 7

Prawo Harcerskie (1932)
Ś

lubowanie Szarych Szeregów (1939)

Przyrzeczenie Harcerskie (1945)
Prawo Harcerskie (1945)
Przyrzeczenie Harcerskie (1947)

Strona 8

Prawo Harcerskie (1947)
Przyrzeczenie Harcerskie (1950)
Prawo Harcerskie (1950)
Przyrzeczenie Harcerskie (1956)

Strona 9

Prawo Harcerskie (1956)
Przyrzeczenie Harcerskie (1957)
Prawo Harcerskie (1957)
Przyrzeczenie Harcerskie (1964)

Strona 10

Prawo Harcerskie (1964)
Przyrzeczenie Harcerskie (1989)
Prawo Harcerskie (1989)
Przyrzeczenie Harcerskie (1990)

Strona 11

Prawo Harcerskie (1990)
Przyrzeczenie Harcerskie (1995)
Prawo Harcerskie (1995)

Strona 12

Uchwała Rady Naczelnej ZHP nr 33 z 22 lutego 1997 r. w sprawie opracowania
pt. „Harcerskie Ideały”

Strona 13

Komentarze do Przyrzeczenia i Prawa Harcerskiego
Komentarz do Prawa Skautowego – gen. Robert BADEN–POWELL

Strona 14

Komentarz do Prawa Skautowego – Andrzej MAŁKOWSKI

Strona 15

Komentarz do Przyrzeczenia i Prawa Harcerskiego – hm. RP Stanisław SEDLACZEK

Strona 18

Komentarz do Prawa Harcerskiego – hm. RP Henryk GLASS

Strona 19

Komentarz do Prawa Harcerskiego – ks. hm. RP Jan MAUERSBERGER

Strona 21

Komentarz do Prawa Harcerskiego – Stefan Kardynał WYSZYŃSKI, Prymas Tysiąclecia

Strona 22

Komentarz do Przyrzeczenia i Prawa Harcerskiego – Józef Kardynał GLEMP, Prymas Polski

Strona 25

Komentarz do Przyrzeczenia i Prawa Harcerskiego – hm. Stefan MIROWSKI

Strona 27

Jak pracować z Prawem Harcerskim?

Strona 31

Literatura tematu

II Ogólnopolski Zlot Drużynowych, Kraków 18–21 sierpnia 2005

Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie. Źródła, wersje, komentarze.

ródła Prawa i Przyrzeczenia Harcerskiego

hm. Bronisław Kubiak, hm. Marcin Binasiak

cieżka poszukiwań źródeł Harcerskiego Przyrzeczenia i Prawa wiedzie w głąb historii Związku

Harcerstwa Polskiego, jak również w głąb historii Polski. Krocząc po tej ścieżce odnajdujemy coraz
to nowe krainy z charakterystyczną dla nich atmosferą społeczną. Wnikliwy obserwator, patrząc
przez pryzmat harcerskiego prawa i przyrzeczenia, może poczuć tę atmosferę, ponieważ prawo i
przyrzeczenie, poddawane kolejnym redakcjom, nosi jej piętno.

Zacznijmy naszą podróż od obecnie obowiązującej nas redakcji: Mam szczerą wolę całym

yciem pełnić służbę Bogu i Polsce, nieść chętną pomoc bliźnim i być posłuszną/posłusznym Prawu

Harcerskiemu. Obowiązująca rota przyrzeczenia została wprowadzona na fali przemian
politycznych w Polsce i całej Europie Środkowo – Wschodniej, rozpoczętych w 1989 roku. Została
przeniesiona bez poprawek według redakcji z roku 1932 podczas Nadzwyczajnego XXX Zjazdu
ZHP w Poznaniu (1995), powodowanego spełnieniem wymogów formalnych w związku z
ponownym wstąpieniem ZHP do struktur światowego skautingu (WOSM, WAGGGS).

Poprzedzająca obecną redakcję prawa i przyrzeczenia redakcja z 1964 roku nosi cechy

deklaratywności i niezrozumiałych sformułowań, w żaden sposób nieprzystających do świata
wartości, obowiązującego w harcerstwie ani nawet zasad harcerskiego wychowania. Natomiast
prawo harcerskie zostało pozbawione tu punktu, który określał honor harcerza.

Redakcja z 1957 roku to swoisty kompromis ścierających się poglądów instruktorów harcerskich

i działaczy Organizacji Harcerskiej (OH ZMP i OH PL), mających swój wkład w odrodzenie ZHP
na Zjeździe Łódzkim w grudniu 1956 roku.

Dwie redakcje z lat 1950 i 1956 – niczym wskazówki gigantycznego zegara historii –

wyznaczają „czas wydzielony” ze Związku Harcerstwa Polskiego. Czas ów należał do organizacji
typu pionierskiego, a prawo i przyrzeczenie tej organizacji miały charakter deklaracji ideowej owej
organizacji.

Wkroczyliśmy w okres pierwszych lat powojennych, okres kształtowania się nowych stosunków

społecznych. Harcerstwo wtopiło się w nową rzeczywistość, nie tracąc nic ze swej niezależności.
Wyrazem tego jest nie tylko przystosowanie w 1945 roku tekstu prawa i przyrzeczenia do
ówczesnej rzeczywistości, lecz również intensywne na rzecz owej rzeczywistości działanie.

W czasie okupacji niemieckiej, ze względów konspiracyjnych, uzupełniono tekst przyrzeczenia

nie ingerując w tekst prawa.

Najdłużej, bez istotnych zmian, przetrwał tekst prawa z początków II Rzeczypospolitej, z 1919

roku, bo aż do 1945 roku. W latach 1930–1932 dokonano w tym tekście drobnych zabiegów
kosmetycznych w zakresie stylistyki, nie naruszając istoty treści.

Dotarliśmy już do ostatnich lat zaborów, a zarazem okresu narodzin harcerstwa. I oto

spostrzegamy, że źródła harcerstwa jak i jego prawa rozsiane są szeroko w czasie i przestrzeni,
tworząc wspólny strumień, którego dopływami są „Sokół”, „Zarzewie” oraz „Eleusis” i inne
organizacje o charakterze niepodległościowym, a także pierwowzór – skauting angielski. Śledząc
historię skautingu i początków harcerstwa widzimy, że źródła prawa odległe są od nas około 1500
lat i wywodzą się z Prawa Rycerskiego ustanowionego przez Króla Artura dla Rycerzy Okrągłego
Stołu. Odtworzone i znowelizowane tysiąc lat później przez Króla Henryka VII posłużyły Baden–
Powellowi jako wzorzec do sformułowania Prawa Skautowego. Stąd już tylko mały krok do
pierwszej redakcji naszego Prawa i Przyrzeczenia Harcerskiego, wzorowanego na prawie skautów
brytyjskich, zamieszczonej w drugim numerze „Skauta” w 1911 roku.

II Ogólnopolski Zlot Drużynowych, Kraków 18–21 sierpnia 2005

Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie. Źródła, wersje, komentarze.

Prawo Rycerskie Rycerzy Okrągłego Stołu (ok. 500 roku)

Bądź zawsze przygotowany, zawsze w zbroi, którą wolno zdjąć tylko na spoczynek nocny.

2. Broń biednych i pomagaj im, bo sami nie mogą się bronić.
3. Staraj się nikogo nie dotykać, nie obrazić.

Bądź gotów walczyć w obronie Anglii.

5. Cokolwiek bądź robisz, rób starannie i zdobądź dobre imię.
6. Nie łam nigdy przyrzeczeń.
7. Honor kraju broń swym życiem.
8. Raczej zgiń z honorem, niż byś miał żyć we wstydzie.

Kodeks Rycerski z czasów króla Henryka VII (ok. 1500 roku)

1. Rycerze nie zdejmują nigdy zbroi, chyba dla nocnego spoczynku.
2. Są zobowiązani szukać przygód, by zdobyć rozgłos i sławę.
3. Bronić biednych i słabych.
4. Dać pomoc każdemu, kto o nią prosi w słusznej sprawie.
5. Nie zaczepiać się wzajemnie.

Walczyć dla obrony i pomyślności swojego kraju.

7. Działać dla honoru, nie dla zysku.
8. Nigdy, pod żadnym pozorem nie łamać danego słowa.
9. Poświęcać się dla honoru swego kraju.
10. Wybrać raczej śmierć chlubną niż haniebną ucieczkę.

Przyrzeczenie Skautowe (lipiec 1907)

Przyrzekam na honor uczynić wszystko, co leży w mojej mocy

Aby spełnić obowiązek względem Boga i Króla

Zawsze nieść pomoc bliźnim

Być posłusznym prawu skautowemu.

Prawo Skautowe (1907)

1. Godność skauta polega na tym, że można mu zaufać.
2. Skaut jest lojalny względem Króla, swego kraju, przełożonych, rodziców, pracodawców i

podwładnych.

3. Obowiązkiem skauta jest być użytecznym i nieść pomoc bliźniemu.
4. Skaut jest przyjacielem wszystkich, a bratem każdego skauta bez względu na to, do jakiej

należy on klasy społecznej.

II Ogólnopolski Zlot Drużynowych, Kraków 18–21 sierpnia 2005

Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie. Źródła, wersje, komentarze.

Skaut jest rycerski.

6. Skaut jest przyjacielem zwierząt.
7. Skaut słucha rozkazów.
8. Skaut śmieje się i gwiżdże na wszelkie trudności.
9. Skaut jest oszczędny.
10. Skaut jest czysty w myśli, mowie i czynie.

Roty Przyrzeczenia Harcerskiego i redakcje Prawa Harcerskiego
obowiązujące na mocy podjętych przez władze harcerskie uchwał, decyzji,
instrukcji w latach 1914–1995

lubowanie Skautowe (1911)

lubuję:

1. wierność ojczyźnie,
2. gotowość w każdej chwili niesienia pomocy innym,
3. posłuszeństwo Prawu Skautowemu”.

Rota Przyrzeczenia Skautowego opublikowana przez Andrzeja Małkowskiego w czasopiśmie „Skaut” z 1911 nr 1.
Wersja nieoficjalna.

Prawo Skautowe (1911)

1. Na słowie skauta można polegać, jak na Zawiszy.
2. Skaut jest wierny Ojczyźnie (...).
3. Skaut jest obowiązany być pożytecznym i pomagać innym.
4. Skaut jest przyjacielem wszystkich, a bratem każdego innego skauta.
5. Skaut jest rycerski (...).
6. Skaut jest przyjacielem zwierząt.
7. Skaut jest karny i posłuszny (...).
8. Skaut śmieje się i gwiżdże w najcięższym nawet położeniu.
9. Skaut jest oszczędny.

Przyrzecznie Skautowe (1 marca 1914)

Mam szczerą wolę całym życiem pełnić służbę Bogu i Ojczyźnie; nieść chętną pomoc bliźnim; być
posłusznym (posłuszną) prawu skautowemu.

Pierwsza oficjalna redakcja Przyrzeczenia Skautowego.

Prawo Skautowe (1 marca 1914)

1. Na słowie skauta polegaj, jak na Zawiszy.

II Ogólnopolski Zlot Drużynowych, Kraków 18–21 sierpnia 2005

Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie. Źródła, wersje, komentarze.

2. Skaut służy Ojczyźnie i dla niej spełnia sumiennie swoje obowiązki.
3. Skaut jest pożyteczny i niesie pomoc bliźnim.
4. Skaut w każdym widzi bliźniego, a za brata uważa każdego innego skauta.
5. Skaut postępuje po rycersku.
6. Skaut miłuje przyrodę i stara się ją poznać.
7. Skaut jest karny, posłuszny rodzicom i wszystkim swoim przełożonym.
8. Skaut jest zawsze pogodny.
9. Skaut jest oszczędny i ofiarny.

10.

Skaut jest czysty w myśli, mowie i uczynkach: nie pali tytoniu, nie pije napojów

alkoholowych.

Przyrzeczenie Harcerskie (10 sierpnia 1919)

Mam szczerą wolę całym życiem pełnić służbę Bogu i Ojczyźnie, nieść chętną pomoc bliźnim i być
posłusznym prawu harcerskiemu.

II redakcja.

Prawo Harcerskie (1919)

1. Na słowie harcerza polegaj jak na Zawiszy.
2. Harcerz służy Ojczyźnie i dla niej spełnia sumiennie swoje obowiązki.
3. Harcerz jest pożyteczny i niesie pomoc bliźnim.
4. Harcerz w każdym widzi bliźniego, a za brata uważa każdego innego harcerza.

Harcerz postępuje po rycersku.

6. Harcerz miłuje przyrodę i stara się ją poznać.
7. Harcerz jest karny i posłuszny rodzicom i wszystkim swoim przełożonym.
8. Harcerz jest zawsze pogodny.
9. Harcerz jest oszczędny i ofiarny.

10.

Harcerz jest czysty w myśli, mowie i uczynkach, nie pali tytoniu, nie pije napojów

alkoholowych.

Przyrzecznie Czerwonego Harcerstwa TUR (1926)

Przyrzekam uroczyście pracować nad wyzwoleniem klasy robotniczej, praw harcerskich
przestrzegać, dbać o honor i rozwój Czerwonego Harcerstwa.

Prawo Czerwonego Harcerstwa TUR (1926)

1. Czerwony harcerz uważa się za członka klasy robotniczej i walczy o jej wyzwolenie.
2. Jest zawsze wierny swoim towarzyszom.
3. W każdym pracującym widzi towarzysza i brata.

Staje w obronie słabszych i jest zawsze gotów do niesienia pomocy.

II Ogólnopolski Zlot Drużynowych, Kraków 18–21 sierpnia 2005

Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie. Źródła, wersje, komentarze.

5. Jest odważny i nigdy nie rozpacza.
6. Jest punktualny, karny i obowiązkowy.
7. Mówi prawdę, na jego słowie można polegać.
8. Hartuje się i dba o swoje ciało.
9. Jest miłośnikiem i obrońcę przyrody.

10.

Jest czysty w myślach, słowach i czynach. Nie pali, zwalcza alkohol i gry hazardowe.

Czerwone Harcerstwo TUR działało w latach 1926–1939. Było niezależne od ZHP, skupiało młodzież robotniczą. Z
chwilą powstania wprowadziło nowe mundury, nowe obrzędy oraz odznaki organizacyjne.

Przyrzeczenie Harcerskie (1–2 kwietnia 1932)

Mam szczerą wolę całym życiem pełnić służbę Bogu i Polsce, nieść chętną pomoc bliźnim i być
posłusznym Prawu Harcerskiemu.

III redakcja.

Prawo Harcerskie (1932)

Harcerz służy Bogu i Polsce i sumiennie spełnia swoje obowiązki.

Na słowie harcerza polegaj jak na Zawiszy.

3. Harcerz jest pożyteczny i niesie pomoc bliźnim.
4. Harcerz w każdym widzi bliźniego, a za brata uważa każdego innego harcerza.
5. Harcerz postępuje po rycersku.
6. Harcerz miłuje przyrodę i stara się ją poznać.
7. Harcerz jest karny i posłuszny rodzicom i wszystkim swoim przełożonym.
8. Harcerz jest zawsze pogodny.
9. Harcerz jest oszczędny i ofiarny.
10. Harcerz jest czysty w myśli, mowie i uczynkach, nie pali tytoniu, nie pije napojów

alkoholowych.

lubowanie Szarych Szeregów (1 listopada 1939)

lubuję na Twoje ręce pełnić służbę w Szarych Szeregach; tajemnic organizacyjnych dochować, do

rozkazów służbowych się stosować, nie cofnąć się przed ofiarą życia”.

IV redakcja.

Przyrzeczenie Harcerskie, tzw. Lubelskie (5 marca 1945)

Przyrzekam uroczyście całym swoim życiem dążyć do budowy Niepodległej, Demokratycznej i
Sprawiedliwej Polski, pracować dla dobra powszechnego, postępować zawsze szlachetnie i być
posłusznym Prawu Harcerskiemu. Tak mi dopomóż Bóg.

V redakcja.

II Ogólnopolski Zlot Drużynowych, Kraków 18–21 sierpnia 2005

Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie. Źródła, wersje, komentarze.

Prawo Harcerskie (1945)

1. Harcerz służy Polsce Demokratycznej i spełnia dla niej sumiennie swoje obowiązki.
2. Harcerz miłuje wolność i sprawiedliwość, broni prawa do nich każdego człowieka.
3. Harcerz czci pracę, szanuje ludzi pracy i uczy się od nich.
4. Harcerz miłuje przyrodę i stara się ją poznać.
5. Harcerz mówi prawdę i dotrzymuje słowa.
6. Harcerz jest karny, opanowany i pogodny.
7. Harcerz jest odważny.
8. Harcerz jest uczynny i ofiarny.
9. Harcerz jest oszczędny i gospodarny.

10.

Harcerz jest szlachetny w myśli, mowie i uczynkach, nie pali tytoniu, nie pije napojów

alkoholowych.

Przyrzeczenie Harcerskie (7 czerwca 1947)

Mam szczerą wolę całym życiem pełnić służbę Bogu (Dobru Najwyższemu) i Polsce, nieść chętną
pomoc bliźnim i być posłusznym Prawu Harcerskiemu.

wersja dla niewierzących

Mam szczerą wolę całym życiem pełnić służbę Dobru Najwyższemu i Polsce, nieść chętną pomoc
bliźnim i być posłusznym Prawu Harcerskiemu.

VI redakcja.

Prawo Harcerskie (1947)

1. Harcerz służy Polsce i dla Niej sumiennie spełnia swoje obowiązki.

Na słowie harcerza polegaj jak na Zawiszy.

3. Harcerz jest pożyteczny, pracą buduje lepszy świat.
4. Harcerz w każdym widzi bliźniego, a za brata uważa każdego innego harcerza.
5. Harcerz postępuje po rycersku, miłuje wolność i sprawiedliwość.
6. Harcerz jest przyjacielem przyrody i stara się ją poznać.
7. Harcerz kocha i szanuje swój dom rodzinny.
8. Harcerz jest karny, opanowany, pogodny.
9. Harcerz jest gospodarny, oszczędny i ofiarny.
10. Harcerz jest czysty w myśli, mowie i czynach, nie pali tytoniu, nie pije napojów alkoholowych i

walczy z nałogami.

Przyrzeczenie Harcerskie (25 maja 1950, OH ZMP)

Przyrzekam uroczyście wobec kolegów i narodu polskiego uczyć się i pracować dla dobra
Ojczyzny i sprawy socjalizmu. Przyrzekam wiernie przestrzegać Prawa Harcerskiego, całym
sercem zawsze i wszędzie służyć Polsce Ludowej.

VII redakcja.

II Ogólnopolski Zlot Drużynowych, Kraków 18–21 sierpnia 2005

Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie. Źródła, wersje, komentarze.

Prawo Harcerskie (1950)

•

Harcerz kocha Polskę Ludową i służy jej całym swym życiem.

•

Harcerz w szeregach postępowej młodzieży świata walczy o pokój i wolność narodów.

•

Harcerz szanuje ludzi pracy i uczy się od nich.

•

Harcerz dobrze się uczy.

•

Harcerz poznaje życie przyrody i uczy się gospodarować jej siłami.

•

Harcerz zaprawia siły do pracy i obrony kraju.

•

Harcerz jest dobrym kolegę i niezawodnym towarzyszem pracy.

•

Harcerz dba o honor swej organizacji.

•

Harcerz przygotowuje się do pracy w szeregach Związku Młodzieży Polskiej.

Opublikowane z komentarzem w „Świecie Młodych” 1950 nr 21 i 22; punkty nie były numerowane.

Przyrzeczenie Harcerskie (styczeń 1956, OH ZMP, następnie OH PL)

Przyrzekam mojej drużynie postępować według Prawa Harcerskiego, strzec honoru harcerza, służyć
zawsze wiernie mojej Ojczyźnie, Polsce Ludowej.

VIII redakcja.

Prawo Harcerskie (1956)

1. Harcerz jest dzielny i sprawiedliwy, śmiało pokonuje trudności.
2. Harcerz jest dobrym kolegę i wiernym towarzyszem.
3. Harcerz mówi prawdę i dotrzymuje słowa.
4. Harcerz jest karny jak żołnierz.
5. Harcerz sumiennie spełnia swoje obowiązki w szkole i w domu.
6. Harcerz chce umieć więcej niż umie.
7. Harcerz chroni przyrodę, poznaje jej tajemnice.
8. Harcerz szanuje pracę, strzeże wspólnej własności.
9. Harcerz jest uczynny pomaga słabszym, broni krzywdzonych.
10. Harcerz szanuje starszych, rodziców i nauczycieli.
11. Harcerz jest przyjacielem wszystkich ludzi, którzy walczę o sprawiedliwość.
12. Harcerz pragnie zostać dobrym zetempowcem.

Przyrzeczenie Harcerskie (10 marca 1957)

Mam szczera wolę całym życiem pełnić służbę Polsce Ludowej, walczyć o prawdę i
sprawiedliwość społeczną, nieść chętna pomoc każdemu człowiekowi, być posłusznym Prawu
Harcerskiemu.

IX redakcja.

Prawo Harcerskie (1957)

1. Harcerz służy Polsce i dla niej spełnia sumiennie swoje obowiązki.
2. Na słowie harcerza polegaj jak na Zawiszy.
3. Harcerz jest sprawiedliwy, w każdym szanuje człowieka i staje w obronie krzywdzonych.

II Ogólnopolski Zlot Drużynowych, Kraków 18–21 sierpnia 2005

Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie. Źródła, wersje, komentarze.

4. Harcerz jest przyjacielem tych, co zmieniają świat na lepsze, a za brata uważa każdego innego

harcerza.

5. Harcerz chętnie pomaga rodzicom, dba o dom rodzinny szanuje starszych.
6. Harcerz jest pożyteczny i gospodarny, dba o dobro społeczne.

Harcerz jest pracowity i wytrwały, w życiu stawia sobie wielkie cele.

8. Harcerz jest karny i odważny, z uśmiechem pokonuje trudności.
9. Harcerz jest przyjacielem przyrody, poznaje jej piękno i tajemnice.

10.

Harcerz jest szlachetny w słowach i czynach. Nie pali tytoniu, nie pije napojów

alkoholowych.

Przyrzeczenie Harcerskie (3–5 kwietnia 1964, III Walny Zjazd ZHP, utrzymane w
mocy przez VII Zjazd ZHP w 1981 roku)

Przyrzekam całym życiem służyć Tobie, Ojczyzno, być wiernym sprawie socjalizmu, walczyć o
pokój i szczęście ludzi, być posłusznym Prawu Harcerskiemu.

X redakcja.

Prawo Harcerskie (1964)

1. Harcerz służy Polsce Ludowej i dla Niej sumiennie spełnia swoje obowiązki.
2. Harcerz chce zmieniać świat na lepszy, jest zawsze z tymi, co walczę o wolność i równość

ludzi.

3. Harcerz jest sprawiedliwy i odważny śmiało broni słusznej sprawy.
4. Harcerz chce wiedzieć więcej niż wie, umieć więcej niż umie.
5. Harcerz śpieszy innym z pomocą, nie opuści nikogo w potrzebie.
6. Harcerz jest wiernym przyjacielem i niezawodnym kolegę.
7. Harcerz szanuje starszych, pomaga chętnie rodzicom.
8. Harcerz pracuje rzetelnie, dba o wspólne dobro jak o własne.
9. Harcerz jest przyjacielem przyrody poznaje jej piękno i tajemnice.
10. Harcerz chce być silny i sprawny, nie pali tytoniu, nie pije napojów alkoholowych.

Przyrzeczenie Harcerskie (28–31 marca 1989, IX/XXVI Zjazd ZHP)

Mam szczerą wolę całym życiem pełnić służbę Polsce, chętnie pomagać każdemu człowiekowi, być
posłusznym Prawu Harcerskiemu.

XI redakcja.

Prawo Harcerskie (1989)

1. Harcerz służy Polsce i dla Niej sumiennie spełnia swoje obowiązki.

II Ogólnopolski Zlot Drużynowych, Kraków 18–21 sierpnia 2005

Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie. Źródła, wersje, komentarze.

Harcerz chce zmieniać siebie i świat na lepsze.

Harcerz stara się rozumieć siebie, rozwija swoje zdolności i zamiłowania.

4. Harcerz chce wiedzieć więcej niż wie, umieć więcej niż umie.

Harcerz myśli samodzielnie i działa skutecznie.

Harcerz jest uczciwy, dzielny i odpowiedzialny, można na niego liczyć.

Harcerz życzliwy, uczynny i opiekuńczy.

Harcerz jest gospodarny, szanuje pracę własną i innych.

Harcerz poznaje i chroni przyrodę.

10.

Harcerz dba o sprawność i zdrowie, nie ulega nałogom, nie pali tytoniu, nie pije napojów

alkoholowych, nie próbuje narkotyków.

Przyrzeczenie Harcerskie (6–9 grudnia 1990, XXVIII Zjazd ZHP)

Mam szczerą wolę całym życiem pełnić służbę Bogu i Polsce, nieść chętną pomoc bliźnim i być
posłusznym Prawu Harcerskiemu.

lub do wyboru przez składającego Przyrzeczenie

Mam szczerą wolę całym życiem pełnić służbę Polsce, dążyć do Prawdy i Sprawiedliwości, nieść
chętną pomoc bliźnim i być posłusznym Prawu Harcerskiemu.

Przywrócenie roty Przyrzeczenia z 1932 roku. XII redakcja.

Prawo Harcerskie (1990)

Harcerz sumiennie spełnia swoje obowiązki wynikające z Przyrzeczenia Harcerskiego.

2. Na słowie harcerza polegaj jak na Zawiszy.
3. Harcerz jest pożyteczny i niesie pomoc bliźnim.
4. Harcerz w każdym widzi bliźniego, a za brata uważa każdego innego harcerza.
5. Harcerz postępuje po rycersku.
6. Harcerz miłuje przyrodę i stara się ją poznać.
7. Harcerz jest karny i posłuszny rodzicom i wszystkim swoim przełożonym.
8. Harcerz jest zawsze pogodny.

Harcerz jest oszczędny i ofiarny.

10.

Harcerz jest czysty w myśli, mowie i uczynkach; nie pali tytoniu i nie pije napojów

alkoholowych.

II Ogólnopolski Zlot Drużynowych, Kraków 18–21 sierpnia 2005

Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie. Źródła, wersje, komentarze.

Przyrzeczenie Harcerskie (10 czerwca 1995, Nadzwyczajny XXX Zjazd ZHP)

Mam szczerą wolę całym życiem pełnić służbę Bogu i Polsce, nieść chętną pomoc bliźnim i być
posłuszną/posłusznym Prawu Harcerskiemu.

Pozostawienie jednej roty Przyrzeczenia ze względu na wymogi formalne w związku z ponownym wstąpieniem ZHP
do struktur światowego skautingu (WOSM, WAGGGS). XIII redakcja.

Prawo Harcerskie (1995)

Harcerz sumiennie spełnia swoje obowiązki wynikające z Przyrzeczenia Harcerskiego.

10.

Harcerz jest czysty w myśli, mowie i uczynkach; nie pali tytoniu i nie pije napojów

alkoholowych.

Uchwała Rady Naczelnej ZHP nr 33 z 22 lutego 1997 r. w sprawie
opracowania pt. „Harcerskie Ideały”

Przyrzeczenie i Prawo Harcerskie – kreślą konkretny system wartości, opisują ideał.
Odzwierciedlają zasady harcerskiego wychowania: służbę, braterstwo, pracę nad sobą. Prawo
każdemu harcerzowi daje ściśle określony kodeks postępowania, jest dla niego życiowym
drogowskazem. W chwili złożenia harcerskiego Przyrzeczenia zobowiązujemy się nieustannie
dążyć do osiągnięcia tego ideału. Młody człowiek składając je decyduje się z własnej „szczerej
woli” akceptować i stosować w swym życiu zawarte w Prawie zasady etyczne. Wobec własnego

II Ogólnopolski Zlot Drużynowych, Kraków 18–21 sierpnia 2005

Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie. Źródła, wersje, komentarze.

sumienia, wobec grupy rówieśników i instruktora, który jest dla niego wzorem i autorytetem bierze
odpowiedzialność za ich dotrzymywanie. To dobrowolne zobowiązanie jest największą motywacją
do samodoskonalenia, wyrażeniem woli nieustannej pracy nad sobą, woli stałego podążania drogą
wyznaczoną przez drogowskaz naszego Prawa. Akceptowanie zawartych w Prawie i Przyrzeczeniu
ideałów oraz, stały możliwie największy wysiłek zmierzający do ich osiągnięcia są wobec młodego
człowieka skutecznym instrumentem wpływającym na jego rozwój. Dla najmłodszych członków
naszego ruchu identyczną rolę pełni Obietnica i Prawo Zucha. Prawo i Przyrzeczenie jest
fundamentalnym elementem metody harcerskiej.

II Ogólnopolski Zlot Drużynowych, Kraków 18–21 sierpnia 2005

Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie. Źródła, wersje, komentarze.

Komentarze do Przyrzeczenia i Prawa Harcerskiego

Komentarz do Prawa Skautowego

gen. Robert BADEN–POWELL

1. Godność skauta polega na tym, że można mu zaufać.
Jeżeli skaut mówi: „tak jest na mój honor” to znaczy, ze tak jest, jakby złożył najuroczystszą
przysięgę. Podobnie, jeśli przełożony skauta mówi do podwładnego: „ufam ci na twój honor, że to
zrobisz” skaut zobowiązany jest do spełnienia rozkazu wszelkimi środkami, nie dając się niczemu
odwieść od tego. Jeśli skaut splami swój honor kłamstwem lub przez niedokładne wykonanie
rozkazu, kiedy mu zaufano na honor, ze go spełni, można mu kazać zwrócić odznakę skautową i nie
pozwolić mu już nigdy jej nosić. Można tez polecić opuścić szeregi skautowe.

2. Skaut jest lojalny względem Króla, swego kraju, przełożonych, rodziców, pracodawców i
podwładnych.
Musi być z nimi w każdej, choćby najgorszej doli, przeciw każdemu ich wrogowi lub nawet
takiemu, co źle o nich mówi.

3. Obowiązkiem skauta jest być użytecznym i nieść pomoc bliźniemu.
Skaut spełnia swój obowiązek przez wszystkimi innymi nawet jeśliby przez to musiał zrezygnować
z przyjemności, wygody czy narazić się na niebezpieczeństwo. Jeśli znajdzie się w trudnej sytuacji,
nie wierząc co ma z dwu rzeczy wybrać, musi się spytać siebie samego: „co jest moim
obowiązkiem”. To jest, „co jest lepszym dla innych ludzi” i to winien zrobić. Musi być gotów w
każdej chwili do ratowania życia i mienia, pomoc rannym. Musi też uczynić wszystko, co się da,
aby spełnić przynajmniej jeden dobry uczynek w ciągu dnia.

4. Skaut jest przyjacielem wszystkich, a bratem każdego skauta bez względu na to, do jakiej
należy on klasy społecznej.
Tak wiec jeśli skaut spotka drugiego skauta, choćby zupełnie obcego, musi przemówić o niego,
pomóc mu w czym tylko potrafi, więc albo spełnić za niego to, co tamten ma zrobić albo dostarczyć
mu pożywienia i w ogóle zrobić wszystko, co tamten mógł potrzebować. Skautowi nie wolno być
snobem. Snobem jest ten, co patrzy z góry na drugiego dlatego, ze tamten jest biedniejszy albo jeśli
sam jest biedniejszy, to myśli źle o bogatych. Skaut przyjmuje drugiego człowieka takim, jakim on
jest i z każdym stara się żyć w przyjaźni. Kima, chłopca wywiadowcę, nazywali Hindusi „Małym
przyjacielem całego świata” i te nazwę winien każdy skaut zdobyć sam dla siebie.

5. Skaut jest rycerski.
To znaczy, że jest grzeczny dla wszystkich, a specjalnie dla kobiet i dzieci oraz starców, kalek,
ułomnych i temu podobnych i nie wolno mu brać żadnej nagrody za pomoc lub grzeczność
wyświadczoną innemu.

6. Skaut jest przyjacielem zwierząt.
Powinien, o ile możności, chronić je przed zadawaniem im bólu Inie wolno mu zabijać zwierzęcia,
o ile tom nie jest konieczne, boć to stworzenie boskie. Wolno zabijać zwierzynę dla zdobycia
pożywienia i zwierzęta szkodniki.

7. Skaut słucha rozkazów.
Nawet jeśli rozkaz rodziców mu się nie podoba, musi go wykonać, jak wykonuje żołnierz marynarz
i jak wykonałby on sam rozkaz swego kapitana zespołu piłki nożnej, musi go wykonać bez względu

II Ogólnopolski Zlot Drużynowych, Kraków 18–21 sierpnia 2005

Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie. Źródła, wersje, komentarze.

na wszystko, bo jest to jego obowiązek. Dopiero wykonawszy go może przyjść i powiedzieć co ma
przeciw niemu, ale wykonać musi natychmiast. Taka jest dyscyplina.
8. Skaut śmieje się i gwiżdże na wszelkie trudności.
Kiedy otrzyma rozkaz, przyjmuje go z uśmiechem i gotowością, nie ślamazarnie i z kwaśną miną.
Skaut nie narzeka na trudy, nie narzeka na drugiego ani nie serka znalazłszy się w trudnej sytuacji,
lecz idzie naprzód gwiżdżąc i śmiejąc się. Jeśli spóźni się na pociąg albo gdy mu ktoś nastąpi na
nagniotek – co wcale nie świadczy, by skauci mogli posiadać coś takiego jak nagniotki – czy też w
jakiejkolwiek innej okazji, winien się natychmiast zmusić do uśmiechu i gwizdać z cicha i już
wszystko jest w porządku. Za każde przekleństwo i brzydkie słowo wlewają skautowi towarzysze
dzbanek wody do rękawa. Karę tą wynalazł dawny brytyjski skaut, kapitan John Smith przed
trzydziestu laty.

9. Skaut jest oszczędny.
To znaczy, że oszczędza każdego możliwego pensa i wkłada go do banku, aby na wypadek straty
pracy mógł się sam utrzymać i nie być ciężarem dla drugich albo żeby móc – w razie potrzeby –
użyczyć tych pieniędzy drugiemu.

10. Skaut jest czysty w myśli, mowie i czynie.
Patrzy z góry na młodych głupców, mówiących brudne słowa i nie pozwala się skusić ani do
mówienia, ani do czynienia czegoś brudnego.

Komentarz do Prawa Skautowego

Andrzej MAŁKOWSKI

1. NA SŁOWIE SKAUTA MOŻNA POLEGAĆ, JAK NA SŁOWIE ZAWISZY
Gdy skaut powie: „Na mój honor tak jest” to znaczy, że tak jest, jak gdyby złożył uroczystą na to
przysięgę.
Podobnie, kiedy zwierzchnik skautowy powie mu: „Wierze Ci na twój honor, że to zrobisz” skaut
musi wykonać rozkaz, przy pomocy wszystkich swoich sił, musi pokonać wszelkie przeszkody.
Gdyby skaut splamił swój honor kłamstwem, albo niedokładnym wykonaniem rozkazu, kiedy na
jego honor uwierzono, że go wykona – przestaje być skautem i musi zwrócić swoją skautową
odznakę, której nie wolno mu już nigdy nosić – traci swoje skautowe życie.

2. SKAUT JEST WIERNY OJCZYŹNIE
Stara się ją pojąć, czego Ona od niego żąda i to wykonywać; jest wierny swoim zwierzchnikom,
stoi przy nich w doli i niedoli, broni ich przed wrogami i przed tymi, którzy źle o nich mówią.

3. SKAUT JEST OBOWIĄZANY BYĆ POŻYTECZNYM I POMAGAĆ INNYM
a ma on spełniać swój obowiązek przez wszystkimi innymi sprawami, nawet gdyby miał stracić
własna przyjemność, narazić się na niewygodę lub niebezpieczeństwo. W rozterce, którą z dwu
rzeczy wykonać, skaut musi się spytać siebie samego: „Co jest moim obowiązkiem – co jest
lepszym dla innych” i tą właśnie rzecz zrobić. Ma czuwać i być w każdej chwili gotowym do
ocalenia życia, albo udzielenia pomocy rannym. Codziennie też musi spełniać względem bliźniego
dobry uczynek.

4. SKAUT JEST PRZYJACIELEM WSZYSTKICH, A BRATEM KAŻDEGO INNEGO
SKAUTA
Wiec, jeśli skaut spotka nieznanego skauta, rozmawia z nim tak samo, jak ze znanym, a jeśli ten ma
jakaś troskę, stara się mu w miarę swoich sił dopomóc. Skaut nie może być nigdy snobem. Snobem

II Ogólnopolski Zlot Drużynowych, Kraków 18–21 sierpnia 2005

Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie. Źródła, wersje, komentarze.

jest ten kto na przykład patrzy na drugiego z góry, ponieważ tamten jest biedniejszy, albo kto sam
biedny nienawidzi bogatego dla jego bogactwa. Skaut bierze człowieka takim, jakim go pozna i robi
dlań to, co zrobić może najlepszego.
Kim, młody skaut został przez Hindusów nazwany: „Małym przyjacielem całego świata”, a na ten
przydomek powinien każdy skaut sobie zasłużyć.

5. SKAUT JEST RYCERSKI
To znaczy jest uprzejmy względem wszystkich, zwłaszcza jednak względem kobiet, dzieci starców,
kalek. Z za swą pomoc i rycerskość nie może przyjąć żadnej nagrody.
6. SKAUT JEST PRZYJACIELEM ZWIERZĄT
Powinien je w miarę możności chronić przed bólem i nie zabijać bez potrzeby, nawet owadów, bo
jak on i one SA boskimi stworzeniami.

7. SKAUT JEST KARNY I POSŁUSZNY
To znaczy wykonuje bez wahania rozkazy swego patrolowego, czy też drużynowego. Nawet jeśli
otrzyma rozkaz, który mu się nie podoba musi postąpić jak żołnierz i wykonać go w całej
rozciągłości, ponieważ jest to jego obowiązkiem, a dopiero po spełnieniu może zgłosić się i
powiedzieć, co ma przeciw; rozkaz jednak musi wykonać natychmiast.

8. SKAUT ŚMIEJE SIĘ I GWIŻDŻE W NAJCIĘŻSZYM NAWET POŁOŻENIU
Kiedy otrzyma rozkaz, powinien go wykonać, jak wszystko, wesoło i z ochotą, a nie powoli z miną
skazańca.
Skaut nigdy nie narzeka na trudności, ani nie zwala winy na drugiego, nigdy też w rozdrażnieniu
nie przeklina. Jeżeli się spóźni na przykład na pociąg, albo uczyni mu ktoś choćby dotkliwa
przykrość, powinien zmusić się do uśmiechu lub zagwizdać jakąś wesołą arię i sprawa skończona.
Skaut idzie z uśmiechem i pogwizduje, to nastraja wesoło jego i innych, szczególnie w chwilach
niebezpieczeństwa, bo wówczas zachowuje się tak samo.
Za przeklinanie i używanie wyrazów trywialnych stosuje się karę, wynalezioną przez dawnego
angielskiego skauta kapitana Dżona Smyssa (zachowana oryginalna pisownia – przyp. M.B.). Jest
nią dzbanek zimnej wody, którą towarzysze wlewają przestępcy do rękawa.

9. SKAUT JEST OSZCZĘDNY
To znaczy, każdy zbywający grosz wkłada do kasy oszczędności, by w razie braku pracy mieć
pieniądze na utrzymanie i nie być ciężarem dla innych, by pomóc w razie potrzeby i udzielić
pomocy innym.

Komentarz do Przyrzeczenia i Prawa Harcerskiego
hm. RP Stanisław SEDLACZEK

Przyrzeczenie Harcerskie
Mam szczerą wolę całym życiem pełnić służbę Bogu i Polsce, nieść chętną pomoc bliźnim i być
posłusznym Prawu Harcerskiemu.
„Mam szczerą wolę...” to znaczy, że z własnej dobrej woli wstępuję do Harcerstwa i szczerze chcę
wypełniać jego Prawo. „...całym życiem...” to znaczy, że dopóki jestem harcerzem(ką),
zobowiązuję się we wszystkim, co stanowi moje obecne życie , a więc w pracy i w wypoczynku, w
nauce i zabawie, w radości i smutku, w rodzinie, szkole, warsztacie pracy „pełnić służbę Bogu i
Polsce, nieść chętną pomoc bliźnim i być posłusznym(ną) Prawu Harcerskiemu”. Chcę służyć
Bogu, Polsce i bliźnim. Służba jest właściwie zadaniem harcerza(ki). Służyć po harcersku, to
znaczy myśleć o innych, pomagać innym i żyć dla innych. Chcę być posłusznym(ną) Prawu

II Ogólnopolski Zlot Drużynowych, Kraków 18–21 sierpnia 2005

Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie. Źródła, wersje, komentarze.

Harcerskiemu, bo ono określa, jak mam pełnić tę służbę i wskazuje mi drogę, która jest dla mnie
najwłaściwsza. Jako Katolik (Katoliczka) i Polak (Polka) wiem, że ta służba jest moim
obowiązkiem. Wiem również, że jest wielkim zaszczytem, bo składając Przyrzeczenie, biorę na
siebie część odpowiedzialności za ruch harcerski i za Polskę.

Prawo Harcerskie
1. Harcerz (harcerka) służy Bogu i Polsce i sumiennie spełnia swoje obowiązki. Harcerz
(harcerka) kocha Boga, jest wiernym synem (wierną córką) Kościoła. Służy Bogu przez to, że
spełnia Jego przykazania, wypełnia obowiązki członka Kościoła, szerzy wiarę i broni jej. Harcerz
(harcerka) kocha Polskę. Stara się Ją coraz lepiej poznać. Służy Jej przez to, że spełnia sumiennie
swoje obowiązki na tym posterunku, na którym go (ją) Bóg postawił w chwili obecnej, a więc jako
syn (córka), uczeń (uczennica), pracownik (pracownica), żołnierz, obywatel (obywatelka).
Ponosząc odpowiedzialność za pracę w małej komórce, która jest cząstką Polski, jest tym samym
wraz z innymi odpowiedzialny (odpowiedzialna) za całą Polskę. Harcerz (harcerka) więcej ceni
szczęście własnego Narodu niż własne. Nieustannie walczy o wielkość moralną i materialną Polski
i o spełnienie jej misji dziejowej. Harcerz (harcerka) wie, że wiernie służąc Bogu, najlepiej służy
Polsce, a wierna i uczciwa służba Polsce, jest jednocześnie służbą Bożą.

2. Na słowie harcerza (harcerki) polegaj jak na Zawiszy. Naczelną cechą charakteru harcerza
(harcerki) jest prawda. Harcerz – to rycerz, a rycerz – to człowiek honoru. Honor wymaga prawdy.
Dlatego harcerz (harcerka) ma tylko jedno słowo, którego nigdy nie łamie. Naśladuje w tym
bohatera spod Grunwaldu – Zawiszę Czarnego z Grabowa – pierwszego rycerza z Europy. Harcerz
(harcerka) jest uczciwy(a), rzetelny(a), punktualny(a). Słów na wiatr nie rzuca. Posiada odwagę
cywilną i stosuje ją praktycznie w życiu, mówiąc w potrzebie prawdę w oczy i broniąc zawsze
swoich przekonań.

3. Harcerz (harcerka) jest pożyteczny(na) i niesie pomoc bliźnim. Niesienie pomocy bliźnim
jest nakazem Bożym, który zawarty jest w przykazaniu miłości. To też nieodzowną cechą harcerza
(harcerki) jest czynna miłość bliźniego, która wyraża się zarówno w chętnym niesieniu pomocy
moralnej i materialnej, jak i w serdecznym stosunku do każdego, kto potrzebuje naszej pomocy.
Miłość bliźniego to nie tylko uczucie. To wola czynienia dobrze. Harcerz ma wolę czynienia dobrze
wszystkim i wyzyskuje każdą okazję, aby być pożytecznym i nieść pomoc bliźnim. Codziennie
spełnia co najmniej jeden dobry uczynek. Szerzy w swym otoczeniu zasady sprawiedliwości
społecznej, oparte na etyce chrześcijańskiej. Harcerz (harcerka) jest pożyteczny również przez to,
ż

e na każdym stanowisku stara się pracować wydajnie, żeby pracą swą powiększyć dorobek Polski.

4. Harcerz (harcerka) w każdym widzi bliźniego, a za brata (siostrę) uważa każdego innego
harcerza (harcerkę).Harcerz (harcerka) niesie pomoc wszystkim potrzebującym, bo wszystkich
uważa za bliźnich: bliskich i dalekich, wielkich i małych, dobrych i złych, przyjaciół i nieprzyjaciół.
Wszyscy oni są nam równi. Wszyscy są stworzeni przez Boga i dla Boga i wszyscy są odkupieni
przez Chrystusa. Stąd zasada: „Będziesz miłował bliźniego swego, jak siebie samego”. Wśród
bliźnich należy jednak – zgodnie z nauką Chrystusową – rozróżnić bliższych i dalszych. Tak
stanowi „porządek miłości”, który w stosunku do jednych i drugich ustala inny zakres obowiązków.
Wszystkim, związanym krwią i duchem: rodzicom, rodzinie, przyjaciołom, towarzyszom pracy,
rodakom, współwyznawcom harcerz (harcerka) z zasady ma być przede wszystkim pożyteczny(a),
bo względem nich ma większe obowiązki, wypływające z „porządku miłości”. W każdym jednak
poszczególnym wypadku harcerz (harcerka) niesie pomoc tym, którzy jej w danym momencie
najwięcej potrzebują. Harcerz (harcerka) za brata uważa każdego innego harcerza, a za siostrę
każdą inną harcerkę, bo tworzą oni jedną rodzinę, związaną Prawem Harcerskim i jednakowym
wychowaniem, opartym na Prawie.

II Ogólnopolski Zlot Drużynowych, Kraków 18–21 sierpnia 2005

Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie. Źródła, wersje, komentarze.

5. Harcerz postępuje po rycersku. Harcerz przejął tradycję rycerzy chrześcijańskich. Obowiązuje
go więc rycerski stosunek do wszystkich. (Harcerka naśladuje wzory dzielnych i szlachetnych
polskich kobiet – godnych sióstr rycerzy chrześcijańskich). Nie jest on oparty na formach
zewnętrznych, lecz przede wszystkim płynie z wewnętrznego nakazu serca. Słabych otacza opieką.
Cudzej godności nie szarga. Potrafi przyznać się do winy i naprawia wyrządzone krzywdy. Jest
odważny(a), silny(a) moralnie, stara się być silny(a) fizycznie. Jest sprawiedliwy(a) nawet wobec
wrogów. Walkę o panowanie dobra uważa za swój obowiązek. Jest w niej bezkompromisowy.
Potrafi swe zwycięstwo rozsądnie wykorzystać, lecz nie znęca się nigdy nad pokonanym lub
przeciwnikiem.
6. Harcerz (harcerka) miłuje przyrodę i stara się ją poznać. Harcerz (harcerka) w czynie
ukazuje swą miłość do przyrody, otaczając troskliwą opieką cały świat roślinny i zwierzęcy.
Współżycie z przyrodą daje harcerzowi (harcerce) pogodę ducha, wyrabia zaradność. Walka z
siłami natury rozwija hart i odwagę. Poznawanie przyrody polskiej pozwala mu (jej) lepiej
poznawać Polskę. Przez obcowanie z przyrodą harcerz (harcerka) zbliża się więcej do Boga, który
jest Stwórcą tej przyrody i wszystkiego, co istnieje.

7. Harcerz (harcerka) jest karny(a) i posłuszny(a) rodzicom i wszystkim swoim przełożonym.
Karność harcerza (harcerki) jest karnością żołnierską. Każdy rozkaz rodziców i przełożonych musi
być wykonany natychmiast i z ochotą, chociażby był niemiły. Jest to nie tylko karność formalna,
która płynie z obawy kary; jest to karność, która płynie z miłości i szacunku. Przez karność
harcerską wyrabia harcerz (harcerka) w sobie karność społeczną, która jest niezbędnym czynnikiem
w życiu Narodu. Przy rodzicach i przełożonych stoi harcerz (harcerka) w dobrej i złej doli, broni
ich, szanuje i nawet mówić źle o nich nie pozwala przy sobie.

8. Harcerz (harcerka) jest zawsze pogodny(a). Łatwo jest śmiać się i cieszyć kiedy jest nam
dobrze. Prawdziwa moc ducha przejawia się wtedy, kiedy w niepowodzeniu, w smutku mamy
uśmiech na twarzy. Harcerz (harcerka) przeszkód nie omija, lecz je łamie. Nie tylko w dobrych, ale
i w złych chwilach harcerz (harcerka) ma na twarzy i w duszy pogodę, która wynika z czystego
sumienia i dobrze spełnionego obowiązku. Swoją pogodą oddziaływa na całe otoczenie.

9. Harcerz (harcerka) jest oszczędny(a) i ofiarny(a). Harcerz (harcerka) wie, że oszczędność jest
podstawą dobrobytu narodowego, a mądra ofiarność podstawą służby społecznej. Jest więc
oszczędny(a) w całej swojej gospodarce osobistej, bo wie, że w ten sposób przyczynia się do
dobrobytu swego Narodu. Nie trwoni na marne ani zdrowia, ani czasu, ani pieniędzy. Nie pozwala
sobie na próżniactwo, ani na gry hazardowe. Jest gospodarny(a); swoim lub powierzonym sobie
majątkiem stara się gospodarować umiejętnie i oszczędnie. Równocześnie jest ofiarny(a), nie
szczędząc gdy zachodzi tego potrzeba, zdrowia, sił, czasu i mienia dla bliźnich i dla Ojczyzny.

10. Harcerz (harcerka) jest czysty(a) w myśli, mowie i uczynkach, nie pali tytoniu i nie pije
napojów alkoholowych. Harcerz (harcerka) chce być panem (panią) samego siebie. Wie, że mogą
go (ją) napastować pokusy, zna swoje słabości, ale nie pozwala im rządzić sobą, lecz sam(a) panuje
nad nimi. W tym celu ćwiczy swą wolę i wyrabia w sobie hart nie tylko fizyczny, lecz w pierwszym
rzędzie moralny, a przede wszystkim szuka pomocy w Łasce Bożej. Harcerz (harcerka) bez
wahania odrzuca od siebie jako grzech wszelki brud – złe towarzystwo, złą książkę, brudne myśli,
słowa i czyny. Harcerz (harcerka) wyrzeka się alkoholu i tytoniu nie tylko dlatego, że szkodzą jego
(jej) zdrowiu, ale przede wszystkim dlatego, że to dobrowolne, drobne wyrzeczenie hartuje jego
(jej) wolę i czyni go (ją) zdolnym(ą) do innych większych wyrzeczeń, jakich wymagać będzie od
niego (niej) obowiązek. Harcerz (harcerka) rozumie, że od zdrowej moralnie i fizycznie młodzieży
zależy wielkość i lepsze jutro Polski. Chce w tym kierunku pracować i pracę tę zaczyna przede
wszystkim od samego (samej) siebie.

II Ogólnopolski Zlot Drużynowych, Kraków 18–21 sierpnia 2005

Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie. Źródła, wersje, komentarze.

Komentarz do Prawa Harcerskiego

hm. RP Henryk GLASS

1. Harcerz służy Bogu i Polsce i sumiennie spełnia swoje obowiązki.
Gdziekolwiek harcerz się znajduje, stara się czyny swoje uzgodnić z wolą Boga i zrozumieć, czego
od niego Ojczyzna wymaga.

2. Na słowie harcerza polegaj jak na Zawiszy.
Harcerz ceni swą godność; jest prawdomówny; kłamca nie wart być harcerzem. Harcerz nie
rozróżnia słowa zwyczajnego, które by nie zobowiązywało, od słowa honoru, którego dopiero się
nie łamie. Harcerz waży swoje słowa; na wiatr ich nie rzuca. Obłudą i fałszem się brzydzi.

3. Harcerz jest pożyteczny i niesie pomoc bliźnim.
Ten obowiązek ma spełniać z największym nakładem sił i poświęceniem, bez względu na swoją
wygodę lub korzyść, nawet na bezpieczeństwo. W niepewności, co w danej chwili wykonać, zapyta
harcerz samego siebie, co lepsze dla innych i to jako swój obowiązek wykona. Harcerz szuka
skrzętnie sposobności, by codziennie wyświadczyć komuś choćby drobną przysługę.

4. Harcerz w każdym widzi bliźniego, a za brata uważa każdego innego harcerza.
Gdy harcerz spotka drugiego, choćby nieznajomego, harcerza, postępuje z nim, jakby z najlepszym
znajomym i służy mu radą i pomocą. Harcerz nigdy z góry na innych nie patrzy dlatego, że są
biedniejsi albo do innej warstwy społecznej należą. Harcerz nigdy nie da się opanować zawiści
względem bogatszych lub szczęśliwszych.

5. Harcerz postępuje po rycersku.
Jest grzeczny dla wszystkich, a szczególnie uprzejmy dla kobiet; otacza opieką dzieci; zawsze
chętnie wspiera starców i ułomnych, a dzielnie i śmiało broni pokrzywdzonych. Nie przyjmuje za
swe usługi żadnej nagrody.

6. Harcerz miłuje przyrodę i stara się ją poznać.
Harcerz chroni zwierzęta przed dręczeniem i sam im nigdy krzywdy nie czyni; nie zabija więc bez
potrzeby nawet owadów; nie niszczy drzew i innych roślin, w ogóle – niczego w przyrodzie.

7. Harcerz jest karny i posłuszny rodzicom i wszystkim swoim przełożonym.
Posłuch harcerski przyczynia się do wyrobienia karności w życiu społecznym. Każdy rozkaz
harcerski musi być wykonany natychmiast i ochotnie, choćby był niemiły. Przy rodzicach i
przełożonych stoi harcerz w dobrej i złej doli; nawet mówić źle o nich nie pozwala przy sobie.

8. Harcerz jest zawsze pogodny.
Harcerz nie zniechęca się, nie zraża, nie zna, co to dąsy. Szczególnie w chwilach niepowodzenia
obce są harcerzowi wybuchy prostactwa; nie klnie wtedy i nie przezywa; zmusza się raczej do
milczenia i uśmiechu.

9. Harcerz jest oszczędny i ofiarny.
Oszczędny nie przez sknerstwo, lecz przezorność, by nie być ciężarem dla innych i pomagać
potrzebującym; ofiarny – „na odzianie i nakarmienie Matki – Ojczyzny”. Gry hazardowe i w ogóle
trwonienie czasu i majątku uważa za grzech narodowy.

10. Harcerz jest czysty w myśli, mowie i uczynkach; nie pali tytoniu, nie pije napojów
alkoholowych.
Harcerz brzydzi się wszelkim brudem, unika złego towarzystwa, nie pozwala w swojej obecności
nie tylko czynić, ale nawet mówić i dowcipkować nieprzystojnie. Harcerz stroni od trucizn

II Ogólnopolski Zlot Drużynowych, Kraków 18–21 sierpnia 2005

Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie. Źródła, wersje, komentarze.

szkodzących ciału i duszy. Chce zachować zdrowie i siły dla siebie i dla dobra ogółu; pragnie
dawać dobry przykład drugim; przyczynić się do szerzenia zasad wstrzemięźliwości, a przez to do
zmniejszenia spustoszeń pośród szerokich warstw narodu.

Komentarz do Prawa Harcerskiego

ks. hm. RP Jan MAUERSBERGER

Mam być bojownikiem i budowniczym Polski Odrodzonej. Świat zmaga się w walce o najwyższe
wartości duchowe. Materializm okazał się zacofaniem i barbarzyństwem. Zepsucie obyczajów, kult
siły fizycznej i gwałtu, deptanie wszelkiego prawa i wolności człowieka są konsekwencjami tego
ś

wiatopoglądu. Natomiast prawdziwe chrześcijaństwo zawiera w sobie zawsze nowe i twórcze

pierwiastki życia osobistego i społecznego. Realizowane konsekwentnie ziści ideały człowieka:
wolności i pełni życia osobistego, sprawiedliwości społecznej i kooperacji wszystkich w duchu
braterstwa i miłości bliźniego. Polska zawsze stała na straży ideałów wolności i braterstwa. Zwano
ją przedmurzem chrześcijaństwa. Zgodnie z tradycją i charakterem narodowym Polska ma być
pionierem w kształtowaniu nowego człowieka i społeczności. Dzisiejsze warunki życia wymagają
zdecydowanej postawy. Mam walczyć o moje ideały. Jestem na służbie. Zawsze czujny. Zwarty w
sobie. Gotów na wszystko.

I
Bóg jest dla mnie źródłem wszelkiego dobra i siły. W mojej wewnętrznej pracy sięgam do źródeł
chrześcijaństwa. Żyję w obliczu Boga, złączony jak najściślej z Chrystusem – jak gałąź z winoroślą,
jak komórka w organizmie. Ż życia Kościoła, z modlitwy i sakramentów czerpię Boskie życie dla
duszy, aby je dawać innym, szerząc wokoło siebie Królestwo prawdy i dobra. Jestem na służbie
Boga, który jest Duchem najwyższym. rozwijam się duchowo i doskonalę. Całym życiem pełnię
wolę mojego Pana. Prawo Boże nakazuje miłować Ojczyznę ponad wszystko w świecie. Widzę w
dziejach Polski myśl Bożą. Wierzę w powołanie mojego narodu do współpracy w wielkim dziele
odrodzenia ludzkości w prawdzie i miłości Chrystusowej. Z Ojczyzną moją jestem nierozerwalnie
związany, jak dziecko z matką. Jak członek żywego organizmu. Jestem sługą Polski. Dla jej dobra
powinienem radośnie i bezinteresownie poświęcić wszystko co posiadam: moje trudy i pracę, w
razie potrzeby życie. Z tradycji polskiej wezmę ducha najprzedniejszego: świętych i wyznawców,
rycerzy i męczenników, wieszczów słowa i cichych a niestrudzonych pracowników społecznych.
Ich duch będzie mnie żywił. Skrzepi moją wolę i męstwo. Wyrwie mnie z egoizmu i małości.
Wielka sprawa żąda wyrzeczenia i bohaterstwa, skupienia wszystkich sił i nieustannej pracy nad
sobą. Jestem na służbie Boga i Polski. Jeśli Bóg jest ze mną, któż może mnie złamać i zwyciężyć.
Ani prześladowanie, ani ucisk, ani śmierć nie sprowadzi mnie z drogi obowiązku. Moja moc płynie
z wiary i modlitwy.

II
Nie rzucam słowa na wiatr. Umiem milczeć. Umiem cierpieć. Słowo moje jest pewne. Uczciwe.
Proste. Na straży mojego słowa stoi honor Polaka.

III
Jestem na służbie najwyższego dobra. Idę przez życie dobrze czyniąc. Współdziałam w tworzeniu
zdrowej szlachetnej wspólnoty między ludźmi – w mojej rodzinie, warsztacie pracy, w
społeczeństwie, wszędzie, dokąd sięga mój wpływ. Zapoznaję się i popieram ideę spółdzielczości,
gdyż zmierza ona do sprawiedliwej odbudowy życia społecznego i gospodarczego. Łączę,
dźwigam, buduję, podnoszę, ratuję moich bliźnich. Dobrem zwyciężam zło. Jestem pożyteczny. Nie

II Ogólnopolski Zlot Drużynowych, Kraków 18–21 sierpnia 2005

Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie. Źródła, wersje, komentarze.

marnuję sił i czasu na jałową krytykę, próżne słowa i bezmyślne lub niezdrowe rozrywki. Każdą
pracę wypełniam sumiennie w duchu służby. Pracuję z zamiłowaniem i umiejętnie. Przez pracę
zwiększam dobro w mojej Ojczyźnie i na świecie.

IV
Jestem związany z ludźmi przykazaniem miłości Boga i bliźniego. Jestem członkiem społeczności,
ż

ywego organizmu Chrystusa. Korzystam z pracy ducha i myśli, z trudu i wysiłku innych. Mam

yczliwość dla ludzi. Widzę w nich obraz Syna Bożego. Często zniekształcony i ciemny, zawsze

godny szacunku. Nienawidzę wszelkiej niesprawiedliwości, gwałtu, obłudy i kłamstwa i wszelkiego
barbarzyństwa, które niszczą na świecie Królestwo Boże. Walczę ze złem. Gotów jestem podać
rękę wszystkim ludziom dobrej woli. Najbliżsi mi są ci, którzy służą Bogu i Ojczyźnie. Łączy mnie
z nimi braterstwo ducha. Jeden mamy cel życia – odrodzenie Polski i ludzkości. Jedną drogą
idziemy: drogą prawości i służby, drogą poświęcenia i męstwa.

V
Duch rycerski kryje się w najgłębszych pokładach duszy Polaka. Ożywia dzieje narodu
bezprzykładnym bohaterstwem i szlachetnym pięknem. Duch świętego Jerzego, rycerza
Chrystusowego bez zmazy, woła mnie do walki o sprawiedliwość i dobro na świecie. Mam być
narzędziem Boga. Bezinteresownym sługą sprawy. Obrońcą bezbronnych uciśnionych. Mam stać
na straży honoru Polski. Obca mi jest wszelka podłość i krętactwo. Nie ugnę się wobec przemocy.
Nie sprowadzi mnie z drogi ani groźba, ani żądza sławy, ani zysk.

VI
Przez wiarę jestem w łączności z Bogiem, nieskończonym, wiekuistym. Jestem cząstką
wszechświata. Widzę w przyrodzie twórcze i potężne dzieło Boże. Z nieba i z ziemi biorę moc
ż

ycia. Poznaję, uczę się, zgłębiam prawa przyrody i ukryte w niej tajemnice ducha. Raduję się

pięknem ziemi polskiej. Chronię jej bogactwa. Jestem opiekunem roślin i zwierząt.

VII
Wobec tego, że kraj jest zniszczony, zasadą bojowników i budowniczych jest życie umiarkowane i
oszczędne. Wszelki majątek i własność, które posiadam, uważam za dar Boży. Mam go używać
według myśli i woli Boga, dla dobra mojego i bliźnich. Nie wolno mi ich marnować i nadużywać.
Rękę mam mieć otwartą do dawania. Oczy otwarte na nędzę rodaków, na głód i niedolę dzieci
polskich, na potrzeby społeczne.

VIII
Kocham zwarte, mocne i radosne życie. Duszę mam spokojną, serce czyste, twarz jasną. Moja
wesołość i pogoda są odblaskiem życia wewnętrznego. Smutek, zgorzkniałość, zniechęcenie są to
objawy słabości. Zwalczam je w sobie i w innych.

IX
Uprawiam swój umysł i wolę. Chcę myśleć jasno, logicznie. Chcę działać celowo, konsekwentnie.
Ć

wiczę i uprawiam moje ciało i zmysły. Uzdalniam je do życia duchowego. Do rozumnej służby

Bogu i Ojczyźnie. Jestem karny wewnętrznie. Na zewnątrz opanowany i skupiony. Nade wszystko
szanuję prawo. Prawo Boże i prawo moralne. Umiem słuchać. Chętnie, rozumnie i dokładnie
wypełniam rozkaz. Umiem być poddany – wyrzec się własnej woli, o ile tego żąda: Ojczyzna,
rodzice, zwierzchnicy.

X
Dusza i ciało moje należą do Boga. Wszystkie moje siły powinienem oddać sprawie. W Ojczyźnie
mojej rozwinąć Królestwo Boże. Mam być bojownikiem bez kompromisu. Walczyć o czystość,
podniosłość, szlachetność obyczajów w Polsce. O supremację ducha, idei, woli nad materią,

II Ogólnopolski Zlot Drużynowych, Kraków 18–21 sierpnia 2005

Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie. Źródła, wersje, komentarze.

zmysłowością, użyciem. Walczyć będę z naturalizmem, rozwiązłością, która powstała wskutek
odejścia od Boga i od tradycji polskiej i panuje dziś wszędzie: w sztuce, w literaturze, w
rozmowach, w zachowaniu się, w ubraniu, w dogadzaniu sobie, w wygodnictwie, w zmysłowości,
kulcie ciała, deprawując charakter narodowy polski. Mam jasno określić i tworzyć prawy, szczery,
jasny, dzielny i czysty typ chłopca i dziewczyny polskiej, który życie swoje czerpie z wiary i z
tradycji polskiej najpiękniejszej: filomatów i szkół rycerskich. Wolny jestem od wszelkich
nałogów, zwyrodnienia i nienaturalności, które wyniszczają ducha i ciało młodzieży.
***
W tym duchu prawa i w poczuciu odpowiedzialności za duszę narodu i za jego przyszłe losy
podejmuję pracę nad sobą. Pogłębiam wiedzę, kształcę charakter, krzepię ducha i serce w
nieustannym radosnym wysiłku budowania Polski według myśli i woli Chrystusa.

Warszawa, sierpień 1942

Komentarz do Prawa Harcerskiego
Stefan Kardynał WYSZYŃSKI, Prymas Tysiąclecia

Jeśli wymagam stosowania Prawa od dziewięcioletniego smyka,

to o ileż bardziej muszę tego wymagać od siebie.

Andrzej Makowski

1. Harcerz(ka) służy Bogu i Polsce i sumiennie spełnia swoje obowiązki. Pamiętam, że mam
Ojca w Niebie, który jest Miłością i Prawdą. Z Ojca czerpię – przez Chrystusa, Syna Bożego i
mojego Brata, Prawdę o Ojcu i Miłości do całej Rodziny Ludzkiej. Mój Ojciec Niebieski jest
Ojcem ludów i Narodów. Jest Ojcem mojego Narodu, z którego woli Naród żyje, działa, pracuje,
tworzy dzieje, cierpi i zwycięża, daje im wspólnotę Ojczystą, język, kulturę. Jestem wszczepiony w
mój Naród, do którego posłany jest przez Chrystusa – Kościół z Prawdą i Miłością.

2. Na słowie harcerza(ki) polegaj jak na Zawiszy. Słowo Boże oznacza Prawdę, która wyzwala, i
Miłość, która jednoczy. Mam promieniować Prawdą w Miłości. Słowo moje niech ujawnia Prawdę
i niech będzie zawsze w Miłości. Unikam słów popędliwych, gniewnych, złośliwych i obłudnych.
Jestem wierny Słowu Bożemu i Słowu, które promieniuje z warg i myśli moich.

3. Harcerz(ka) jest pożyteczny(a) i niesie pomoc bliźnim. Harcerstwo oznacza gotowość
służenia. Szukam wzoru – znajduję go w Bogurodzicy Służebnicy Pańskiej i w Chrystusie, który
przyjął Postać Sługi. Służby mej wymaga sprawiedliwość, gdyż wszyscy inni ludzie mi służą,
jestem odbiorcą ich wieloletniej posługi. Służby mej wymaga Miłość, która jednoczy serca we
wzajemnej pomocy, tym którzy jej potrzebują. Służyć będę w Miłości, która tworzy życie
społeczne.

4. Harcerz(ka) w każdym widzi bliźniego, a za brata (siostrę) uważa każdego innego
harcerza(kę). Dzieci Jednego Ojca, który jest Miłością – jednoczyć będą dążeniem Serca i Dłoni –
w braterstwie powszechnym. To jedyna droga do przezwyciężania nienawiści i ducha wojen.
Pamiętam, że każdemu należy się szacunek, uznanie, jego prawa do istnienia, do życia, do Prawdy,
do Sprawiedliwości, do Miłości, do Wolności. Staram się zacierać różnicę między ludźmi wielkimi
i małymi, mądrymi i prostymi, białymi i kolorowymi.
5. Harcerz(ka) postępuje po rycersku. Postępować po rycersku, to znaczy być zdolnym do ofiary
z siebie, do poświęcenia siebie, aż do krwi za sprawy Boże i ludzkie. Rycerz nie godzi w ludzi,

II Ogólnopolski Zlot Drużynowych, Kraków 18–21 sierpnia 2005

Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie. Źródła, wersje, komentarze.

tylko w zło. Nie toczy walki, by zwyciężać innych – tylko siebie i to, co w nas nie jest godne
człowieka.Rycerz unika walki podstępnej, ale umie stanąć jasną twarzą wobec każdego, który się
uważa za wroga, by Mu powiedzieć: Bracie!

6. Harcerz(ka) miłuje przyrodę i stara się ją poznać. Przypatrzcie się liliom polnym –
przypatrzcie się ptakom niebieskim – to uśmiech Ojca, który ubiera i ozdabia, który karmi i żywi...
Słońce Boże, światło i zieleń żyzna, barwne kwiaty, czyste powietrze – są dla wszystkich Dzieci
Bożych, są głosem miłującego Ojca, którego poznajemy w pięknie stworzenia. Dziękuję Bogu –
Stwórcy za każdy kwiat i kłos, za każdy owoc i kęs chleba. Dzielę się z Braćmi darami Bożymi – z
radością.

7. Harcerz(ka) jest karny(a) i posłuszny(a) rodzicom i wszystkim swoim przełożonym. Idę,
Ojcze, aby wypełnić, nie moją, ale Twoją Wolę – bo tak Ci podobało się... i wykonało się...
wszystko, to głos z Krzyża... Niech przenikną do mego serca i niech uczą mnie poczucia obowiązku
odpowiedzialności, tak w pracy i myśleniu, czci dla tych, którym zawdzięczam życie i serce. Ład
myśli i czynów, to ład współżycia z Rodzicami, z Zwierzchnikami i Podwładnymi.

8. Harcerz(ka) jest zawsze pogodny(a). Uśmiechnij się do Ojca Niebieskiego. Uśmiechnij się do
Brata i Zbawcy Twojego – Chrystusa. Uśmiechnij się do utrudzonej Matki Twej w czterech
ś

cianach domu rodzinnego. Uśmiechnij się do Ojca, który wrócił znużony pracą. Uśmiechnij się do

tych, co ciebie otaczają. Uśmiechnij się do zagniewanych, obrażonych, smutnych, cierpiących.
Uśmiechnij się do tych co Cię mają w nienawiści.

9. Harcerz(ka) jest oszczędny(a) i ofiarny(a). Jesteśmy zbyt biedni, byśmy mogli być rozrzutni,
wystawni, nieobliczalni... Jest wokół nas zbyt wiele głodnych i opuszczonych – byśmy zmarnowali
dobra, które im się należą. Staraj się wiele posiadać, by móc wiele dawać potrzebującym. Lepiej
dawać, niż brać... Kubek wody podany spragnionemu, otwiera bramy niebios... i rodzi radość i
szacunek. – Kropla – do kropli – rodzi potok, który niesie radość...

10. Harcerz(ka) jest czysty(a) w myśli, mowie i uczynkach, nie pali tytoniu i nie pije napojów
alkoholowych. Świat czystych, prawdomównych, wstrzemięźliwych, tworzy nowych ludzi plemię,
jakich jeszcze nie widziano (E. Małaczewski), których pragną nowe czasy. Jeszcze brak jest
odważnych, by przezwyciężyć brud, niechlujne moce, wstrzemięźliwość. Stanę w szeregu
odważnych i wolnych sercem – by służyć odradzającej się Ojczyźnie wolnością od nałogów. Świat
należy do trzeźwych i czystych. Prowadź Matko, swoje Dzieci, w Wiary nowe Tysiąclecie – Patrzę
w Twoje czyste oczy. Ktokolwiek będzie Wiernym tym Prawom – pokój nad nim i
błogosławieństwo.

Komentarz do Przyrzeczenia i Prawa Harcerskiego

Józef Kardynał GLEMP, Prymas Polski

Drodzy harcerze i harcerki! Wasza odnowiona formuła przyrzeczenia harcerskiego pozwala mieć
nadzieję, że harcerstwo w Polsce będzie jedną z wielu propozycji dla dzisiejszej młodzieży w
kształtowaniu swojej osobowości. Podejmujcie odnowioną formułę przysięgi i prawa harcerskiego
w czasie przełomów wieku i przeobrażeń ustrojowych w naszej Ojczyźnie. Dlatego też zarówno
słowa przyrzeczenia, jak i prawa harcerskiego, aby spełniały zadanie wychowawcze w obecnym
czasie, należy rozpatrywać w kontekście odbywających się zmian, zagrożeń i wezwań. W czasie,
kiedy lansuje się styl życia bez żadnych ograniczeń i barier, wy, harcerze, z własnej woli chcecie
podjąć życie według zadań i przyrzeczeń harcerskich określonych w prawie harcerskim. Chcąc

II Ogólnopolski Zlot Drużynowych, Kraków 18–21 sierpnia 2005

Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie. Źródła, wersje, komentarze.

osiągnąć bogatą osobowość, potrzeba pewnej dyscypliny, która płynie nie z ograniczenia wolności,
ale z rozeznania jej w prawdzie. Dlatego też zasady, prawa i reguły są drogowskazami ku
rozwojowi pełni człowieczeństwa. Myśląc o człowieku szczęśliwym, oprócz rozwoju fizycznego i
intelektualnego, nie możecie zapomnieć o rozwoju duchowym. Proces rozwoju człowieka winien
być zintegrowaną całością. Dlatego wasze podstawowe prawa i reguły są określone jako „służba
Bogu”, „służba Ojczyźnie” i „służba bliźnim”.
Pełnić służbę Bogu – aby pełnić ją całym życiem i szczerą wolą, trzeba się zaprzyjaźnić z Bogiem.
Ż

eby się z Nim zaprzyjaźnić, trzeba Go poznać. Poznając Boga w Jego wielkości, dobru, pięknie i

miłości do człowieka, sercem się z nim zaprzyjaźnisz. A przyjaźń rodzi miłość, która jest gotowa
uczynić wszystko. Stąd służyć Bogu, to doświadczać „przygód duchowych”. Msza święta,
modlitwa, sakramenty święte – tu oczekuje cię Bóg – Przyjaciel, aby cię obdarzyć swoją łaską.
Aby się z kimś zaprzyjaźnić, serce mu oddać, całym życiem pełnić mu służbę, trzeba być dziś
szczególnie roztropnym. W okolicznościach naszego życia kryją się różne bożki, które chciałyby
pozyskać waszą przyjaźń duchową. Pamiętaj! Bóg jest JEDEN w TRZECH OSOBACH. Tylko On
może cię zbawić i dać prawdziwą przyjaźń.
Służyć Ojczyźnie – służba ta nie będzie ciężarem, jeśli kochać ją będziesz z całą jej historią,
górami, jeziorami, przydrożnymi krzyżami i ludźmi, którzy tę Polskę stanowią od ponad tysiąca lat.
Służyć, to odkrywać przeszłość, by lepiej rozumieć teraźniejszość i uczyć się przyszłości. Służyć, to
znać Ojczyznę swoich przodków, o której kształt walczyli i ginęli. Służyć Ojczyźnie, to
pielęgnować pamięć przeszłości i przechowywać depozyt, skarb, któremu na imię Polska.
Służyć bliźniemu – to kochać go taką miłością, jaką kochasz siebie. Jeśli będziesz odpowiedzialny
za rozwój swojej osobowości, to łatwiej ci będzie dostrzec niedostatki innych, by pośpieszyć im z
pomocą. Dziś, jak może nigdy dotąd, jest wielu ludzi potrzebujących pomocy, tej materialnej, a
jeszcze bardziej duchowej. Wielu obok ciebie jest samotnych, rozdartych wewnętrznie. Żyją wśród
ludzi samotni. By służyć bliźnim trzeba mieć wrażliwość i serce delikatne, a wtedy zobaczysz nie
tylko swoje potrzeby, ale i innych. Składając przysięgę harcerską świadomie i dobrowolnie, stajesz
się człowiekiem odpowiedzialnym. Ale raz złożoną przysięgę co dzień będziesz musiał potwierdzać
swoja postawą życia. Życiem musisz dodawać przysiędze świeżości, jeśli chcesz być godnym
harcerzem i harcerką. Gdy wierny będziesz złożonej przysiędze, to prawo harcerskie zamknięte w
dziesięciu wskazaniach będzie ci łatwo przestrzegać. Jeśli Bóg jest twoim przyjacielem, jeśli bliźni
jest twym bratem, a Ojczyzna matką, to wypełnić swoje obowiązki nie możesz inaczej jak tylko
sumiennie. Nie możesz wtedy zawieść, stchórzyć, być smutnym, rozrzutnym, uzależnionym
nałogami i krnąbrnym, bo inaczej nie jesteś godny przyjaźni z Bogiem i ludźmi.

1. Być człowiekiem sumienia – sumienie Sobór Watykański II nazwał sanktuarium człowieka,
gdzie przebywa on sam z Bogiem, którego głos rozbrzmiewa w jego wnętrzu (Gaudium et spes,
16). sumienie jest świadkiem prawdy, na którą trzeba się otworzyć w pokornym jej poszukiwaniu.
Sumienie więc nie decyduje, co jest dobre, a co złe. Ażeby harcerz mógł spełniać sumiennie swoje
obowiązki musi mieć prawidłowo ukształtowane sumienie. Dlatego jednym z podstawowych zadań
jest troska o prawidłową formację sumienia, która w konsekwencji pozwoli sumiennie mu
wypełniać obowiązki wynikające z Przyrzeczenia Harcerskiego.

2. Być człowiekiem słowa. Dzisiejszy człowiek wierzy wtedy słowom, jeśli są one poparte postawą
ż

ycia. Wszyscy obserwujemy proces erozji języka i rozpad słowa. Obserwujemy rozerwanie

między znaczeniem a brzmieniem słowa. Słowo oderwane od treści niczego nie przekazuje. Dlatego
słowo harcerza musi być jednością, treścią jego brzmienia i życia.
3. Być człowiekiem pożytecznym i nieść pomoc bliźnim. Być pożytecznym, to znaczy uczyć się
kompetencji w określonych dziedzinach życia. Być pożytecznym, to znać się na rzeczy, to
zdobywać mistrzostwa w różnych dyscyplinach. W ten sposób harcerz służy dobru wspólnemu i
niesie pomoc drugiemu człowiekowi.
4. Widzieć w każdym człowieku bliźniego i uważać każdego za brata. Harcerz nie przejdzie
obojętnie obok drugiego człowieka nie zauważając go. Obojętność na drugiego człowieka zda się

II Ogólnopolski Zlot Drużynowych, Kraków 18–21 sierpnia 2005

Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie. Źródła, wersje, komentarze.

dominować w dzisiejszym świecie. Człowiek nie patrzy na człowieka jako na obraz Boga samego,
tylko jako na narzędzie kariery, posiadania, wyzysku i zarobku. Jest wyrachowany w czasie
poświęconym drugiemu człowiekowi. Dlatego harcerz nie szczędzi czasu swojemu bratu, ale
usiłuje go zrozumieć, podnieść na duchu, dostrzec w nim dobro, jakie zaszczepił Stwórca w swoim
stworzeniu.

5. Postępować po rycersku. Oznacza to być człowiekiem honoru, a takim człowiekiem winien być
harcerz. Postępować po rycersku, to oznacza mieć odwagę i stanąć w prawdzie przed drugim
człowiekiem i przed samym sobą. Postępować po rycersku, to troszczyć się o szacunek wobec
swoich kolegów, a w szczególności wobec koleżanek, osób starszych, wszędzie tam, gdzie się
znajdziemy.

6. Być człowiekiem miłującym przyrodę i poznawać ją. Miłować przyrodę i poznawać ją, to
kochać Boga i uwielbiać Go za to, co stworzył. Przyroda to dzieło Stwórcy. Poznając przyrodę,
poznasz jej Stwórcę, odkrywasz piękno daru stworzenia. Przyroda to środowisko człowieka.

7. Być człowiekiem karności i posłuszeństwa. Posłuszeństwo to nic innego jak wymaganie od
siebie, panowanie nad swoim „ja”. Choćby nikt od was nie wymagał, wymagajcie sami od siebie –
słowa Ojca Świętego powiedziane do młodzieży na Jasnej Górze 1983 r. Któż bardziej, jak nie
harcerz, powinien wymagać od siebie, walcząc z lenistwem, wygodnictwem i łatwizną. Być
posłusznym wobec swoich przełożonych, to równocześnie słuchać ich i wykonywać ich polecenia.
Prawdziwe posłuszeństwo kształtuje w dojrzałym człowieku serce dziecka, które czyni go wolnym i
radosnym. Harcerz, słuchając drugiego człowieka, nie umniejsza się, ale rośnie, nie zacieśnia się,
ale pogłębia swoją postawę. Przez posłuszeństwo wyraża się swój szacunek do drugiego człowieka,
który jest obrazem Boga.

8. Być człowiekiem pogodnym. Optymizm patrzenia na świat zdobywa się patrząc na niego
oczyma wiary. W świecie jest Bóg, który jest sprawcą dobra. Stąd nadzieja i radość harcerza winny
sięgać głębi wiary. Być człowiekiem radosnym, to zadanie dla każdego harcerza. Radość jest nam
po to dana, abyśmy nią żyli i o niej świadczyli. Radość jest darem. Harcerz musi więc starać się ją
przyjmować. Bóg jest radością. Wasza pogoda, zadowolenie niech się wszystkim rzucają w oczy.

9. Być człowiekiem oszczędnym i ofiarnym. To nic innego jak posiąść umiejętność
gospodarowania własnym dobrem, używaniem tylko tego, co jest dla mnie konieczne. To jest
również walka z wadą polskiej rozrzutności. Każdy harcerz winien uczyć się ofiary w imię
wartości. Być ofiarnym, to także mieć miłość Ojczyzny i Boga, aż do oddania życia.

10. Być czystym w myśli, mowie, uczynkach i nie ulegać nałogom. Widzieć obecność Boga w
sobie i drugim człowieku. To oznacza mieć serce wolne od zła. Być czystym, to otworzyć się na
drugiego człowieka, na prawdziwą miłość jaką jest Bóg. Czystość w myślach, mowie i uczynkach
dopomoże harcerzowi wyrzec się tego, co przemijające i złudne, a objawi prawdziwe oblicze życia.
Dlatego abstynencja i wstrzemięźliwość powinny być cnotami harcerza, aby nie zamazać obrazu
Boga w człowieku.

Ucząc się wypełniać przysięgę i prawo harcerskie, będziecie wzrastać w przyjaźni z ludźmi w łasce
u Boga i w ten sposób będziecie stawać się szczęśliwymi, czego wam z całego serca życzę i
błogosławię.

II Ogólnopolski Zlot Drużynowych, Kraków 18–21 sierpnia 2005

Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie. Źródła, wersje, komentarze.

Komentarz do Przyrzeczenia i Prawa Harcerskiego
„Nasze Prawo i Przyrzeczenie”
hm. Stefan MIROWSKI

MAM SZCZERĄ WOLĘ, to znaczy dobrowolnie, bez niczyjego nakazu, bez żadnego przymusu,
CAŁYM ŻYCIEM, ze wszystkich sił mego ducha, z całego serca, wykorzystując wszystkie dane
mi możliwości PEŁNIĆ SŁUŻBĘ BOGU, który stanowi uosobienie najwyższych ideałów, takich
jak miłość, prawda, dobro, sprawiedliwość, wolność, piękno, przyjaźń i braterstwo, wiara, nadzieja.
Ideały te łączą wszystkich ludzi dobrej woli, niezależnie od pochodzenia, narodowości, wyznania,
wywodzą się z norm moralnych opartych na uniwersalnych, etycznych i kulturowych tradycjach
chrześcijaństwa. Wyznawany przeze mnie system wartości kształtuję samodzielnie podążając w
kierunku wskazanym przez Prawo Harcerskie. Pragnę służyć POLSCE, ojczyźnie moich
przodków, o której honor, niepodległy byt, tradycje i kulturę walczyli czynem i słowem, którą
otrzymałem w spadku jako bezcenną wartość mego pokolenia, którą z całym jej bogactwem
duchowym i materialnym mam przekazać moim następcom. Stale poszerzam świat mych myśli i
uczuć, wierny zasadzie, że więcej wiedzieć, to głębiej pokochać. Szanuję prawa innych państw i
narodów. Chcę NIEŚĆ CHĘTNĄ POMOC BLIŹNIM nie tylko wtedy, gdy o pomoc proszą, ale
zawsze wtedy, gdy czujnym okiem dostrzegę, że na drodze mego życia stanął ktoś, kto potrzebuje
pomocy, opieki, wsparcia, pocieszenia. Mam być POSŁUSZNYM PRAWU HARCERSKIEMU,
chcę, by Ono było zawsze wskazówką mego postępowania, by ono decydowało zawsze o zgodności
moich myśli, słów i uczynków. Moje Przyrzeczenie nie jest przysięgą ani ślubowaniem.
Przestrzeganie Prawo Harcerskiego jest sprawą mego honoru i źródłem radości, „wędrówką ku
szczęściu”. Za wypełnienie Przyrzeczenia odpowiadam przed własnym sumieniem.

1. HARCERZ SUMIENNIE SPEŁNIA SWOJE OBOWIĄZKI WYNIKAJĄCE
Z PRZYRZECZENIA HARCERSKIEGO, wrażliwym okiem spogląda na otaczający go świat,
na potrzeby ludzi, na potrzeby środowiska, w którym żyje. Jest dobrym uczniem i pracuje rzetelnie.
Jest gotów zawsze pełnić służbę innym, dawać z siebie wszystko, co dobre, nie żądając w zamian
nic, za jedyną nagrodę uważa radość płynącą z dobrze spełnionych obowiązków. Obcy mu jest
egoizm, postawa konsumpcyjna, wyznaje prymat wartości duchowych nad materialnymi.

2. NA SŁOWIE HARCERZA POLEGAJ JAK NA ZAWISZY – to nakaz prawdomówności,
wierności, zgodności słów i czynów z nakazami własnego sumienia, swym słowem i czynem
harcerz zasługuje na zaufanie, dotrzymuje słowa, przywraca wiarę w solidność, rzetelność,
spolegliwość, mówi, co myśli, robi, co mówi. Postawą i zachowaniem daje świadectwo o
wartościach, jakie wnosi harcerstwo w życie młodzieży i całego społeczeństwa. Harcerz jest
punktualny.

3. HARCERZ JEST POŻYTECZNY, jego czyny zawsze służą społeczności, w której żyje.
Naukę traktuje jako podstawę przyszłej służby Ojczyźnie i ludzkości. Praca zawodowa jest nie
tylko źródłem jego utrzymania, ale przede wszystkim formą realizacji służby społecznej.
HARCERZ NIESIE POMOC BLIŹNIM chętnie i ofiarnie, nie czeka aż go ktoś o pomoc i
opiekę poprosi, lecz sam szuka okazji, by być pomocnym każdemu człowiekowi i każdej
społeczności, którą spotyka na swej drodze.

4. HARCERZ W KAŻDYM WIDZI BLIŹNIEGO, każdemu służy pracą, pomocą, ujmuje się za
każdym pokrzywdzonym, obca mu jest znieczulica i oziębłość w stosunkach między ludźmi.
Przezwycięża urazy i waśnie między ludźmi i między narodami, swą postawą daje wyraz uznania
naturalnych praw człowieka. Sprzeciwia się przejawom nienawiści, nie poniża nikogo. Harcerz ZA
BRATA UWAŻA KAŻDEGO INNEGO HARCERZA, każdego skauta na całym świecie,

II Ogólnopolski Zlot Drużynowych, Kraków 18–21 sierpnia 2005

Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie. Źródła, wersje, komentarze.

każdego wiernego tym samym ideałom. Takie widzenie świata i ludzi prowadzi do poszanowania
cudzych przekonań, do demokracji i tolerancji.

5. HARCERZ POSTĘPUJE PO RYCERSKU, traktuje życie jak wielką grę, w której ważna jest
nie tylko wygrana, ale ważne jest przede wszystkim to, jak się gra. Harcerstwo to czysta gra.
Harcerz mimo negatywnych doświadczeń wierzy, że inni też grają czysto. Czysta, uczciwa,
rycerska gra obowiązuje przede wszystkim wobec przeciwników. Harcerz wyciąga rękę do zgody.
Harcerz jest dzielny, walczy z chamstwem, nietolerancją, przejawami brutalności. Jest uprzejmy i
kulturalny, potrafi się odpowiednio zachować w każdej sytuacji. Harcerz dba o swój wygląd.

6. HARCERZ MIŁUJE PRZYRODĘ, nie niszczy jej, przeciwdziała jej dewastacji, I STARA
SIĘ JĄ POZNAĆ, uczy się czytać „świętą księgę przyrody”, odczuwa silną więź z całą przyrodą.
Ma świadomość, że jest jej cząstką, zgłębia jej tajemnice, w niej szuka i odnajduje równowagę
ducha. Przeciwdziała zagrożeniom środowiska, których źródłem jest nie tylko cywilizacja
przemysłowa, ale także bezmyślność, lenistwo, brak wyobraźni, nieświadomość skutków naszych
działań i zaniedbań. Dba o bogactwa naturalne, o piękno krajobrazu.

7. HARCERZ JEST KARNY, karnością opartą na rozumnym posłuszeństwie, wynikającą z
dobrowolnego wyboru drogi i celu, wyboru dającego poczucie wolności. Harcerz jest
POSŁUSZNY RODZICOM, wierny rodzinnej tradycji, która współtworzy tradycję Ojczyzny. Jest
posłuszny WSZYSTKIM SWOIM PRZEŁOŻONYM, którzy prowadzą go do wspólnie
realizowanego celu – przez służbę Bogu, Polsce i bliźnim. Karność staje się źródłem poszukiwania i
uznawania autorytetów w życiu społecznym.

8. HARCERZ JEST ZAWSZE POGODNY, idzie między ludzi z otwartym spojrzeniem
płynącym z pogody ducha. Harcerz panuje nad swoimi emocjami i nerwami. Jest optymistą, ma
poczucie humoru. Pomaga innym przezwyciężyć apatię, smutek, zniechęcenie, obojętność. Cieszy
się radością innych.

9. HARCERZ JEST OSZCZĘDNY, nie skąpy, ale gospodarny, nie marnuje czasu, nie marnuje
ż

ycia, pracuje skutecznie. Harcerz jest OFIARNY w niesieniu pomocy innym, hojny w uczynności.

Przywiązuje szczególne znaczenie do bezinteresownej działalności społecznej. Przezwycięża
marnotrawstwo materiałów i darów przyrody, pieniędzy i pracy.

10. HARCERZ JEST CZYSTY W MYŚLI, MOWIE I UCZYNKACH, najpierw myśli, potem
mówi, dba o czystość i piękno języka. Sprawy płci traktuje poważnie i odpowiedzialnie. Harcerz
dba o zdrowie, NIE PALI TYTONIU I NIE PIJE NAPOJÓW ALKOHOLOWYCH, nie ulega
ż

adnym nałogom, nie próbuje używania narkotyków, pomaga innym w zwalczaniu nałogów.

Abstynencję traktuje jako ważny element troski o zdrowie, o hart ducha, o opanowanie słabości
własnego charakteru.

Warszawa, styczeń 1996

II Ogólnopolski Zlot Drużynowych, Kraków 18–21 sierpnia 2005

Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie. Źródła, wersje, komentarze.

Jak pracować z Prawem Harcerskim?

Chłopcy robią wszystko to, co robi drużynowy. Drużynowy odbija się w swoich chłopcach jak w lustrze.

Skauci nauczą się poświęcenia i patriotyzmu tylko od takiegoż poświęcenia i patriotyzmu drużynowego.

Robert Baden–Powell

Wychowanie to długotrwały proces. Mija wiele lat, zanim człowiek określi swój stosunek do

innych ludzi, odnajdzie siebie w otaczającej go rzeczywistości, wreszcie – będzie świadom wartości
i zasad, które stanowią dla niego wyznacznik postępowania.

Tak, jak różne są światy wartości – od tych, negatywnie kształtujących osobowość człowieka,

pełnych rozmaitych konfliktów i wojen, aż po pozytywne, gdzie kluczowymi zasadami są służba,
braterstwo i praca nad sobą, a zasadnicze miejsce zajmuje dzielność, czyli zachowanie własnego
„ja” w każdych okolicznościach i umiejętność pięknego różnienia się, czyli dążenia do
kształtowania własnego światopoglądu w taki sposób, by mimo odmienności, jakie różnią nas od
innych ludzi, być zawsze gotowym do dyskusji, ale nigdy nie narzucać własnego zdania tym, którzy
reprezentują odmienne poglądy.

Nie bez przyczyny podano tu zasady obowiązujące w skautingu na całym świecie – stanowią one

elazne zasady, obowiązujące od zarania dziejów tego ruchu. Nie bez przyczyny także cytuję tu

myśli hm. Aleksandra Kamińskiego, które stanowią kwintesencję harcerskiego stylu życia. W
fundamencie ideowym, zawartym w Prawie i Przyrzeczeniu Harcerskim, skumulowane są
pozytywne wartości, których przestrzeganie zapewnia tym, którzy im hołdują, prawdziwą drogę do
szczęścia. Czym zatem jest szczęście? Nowym przedmiotem, rzeczą, którą kupujemy w sklepie?
Oceną, którą otrzymujemy w szkole za dobrą odpowiedź czy sprawdzian? Zagranicznym wojażem
do dalekich krajów? To szczęście chwilowe, nie trwa długo, w pamięci pozostają tylko obrazki –
przedmiot niszczy się lub przestaje interesować, ocena po latach idzie w zapomnienie, a z
wycieczki pozostaną zdjęcia i być może pojedyncze obrazy w pamięci. I tu po raz kolejny
przypomina się myśl hm. Aleksandra Kamińskiego: Życie tylko wtedy jest coś warte, i tylko wtedy
daje radość, kiedy jest służbą. Szczęście – to służba. Służba Bogu, służba Ojczyźnie, służba
ludziom, wreszcie odnalezienie w tej służbie siebie – służba samemu sobie. Ileż szczęścia daje
wykonanie choć niewielkiego, ale dobrego uczynku? Jak miło jest usłyszeć ciepłe, nieoczekiwane
przecież słowo od kogoś, komu udało się pomóc? Służba czyniona mimowolnie, jakby z nawyku,
bezwarunkowy odruch: pomagać innym. Pomagając innym – służyć sobie.

Nie jest łatwo w otaczającej nas rzeczywistości budować w sobie świat pozytywnych wartości.

Prawo i przyrzeczenie – z jednej strony obowiązuje bezwzględnie wszystkich członków organizacji,
z drugiej – daje to, czego w życiu szukamy, zdaje się mówić: tu jest zbiór wartości, dzięki którym
możesz stać się dobrym człowiekiem, godnie przeżyć życie, umieć pokonywać przeciwności,
postępować zgodnie z własnym sumieniem i żyć w zgodzie z ludźmi.

Prawo i przyrzeczenie obowiązuje wszystkich członków organizacji. Poznanie i akceptacja

wartości tam zawartych przez najmłodszych członków ZHP jest możliwa tylko wtedy, kiedy
instruktor – starszy brat będzie przewodnikiem przez meandry szarej i przytłaczającej codzienności
i zakamarki kryjących się niebezpieczeństw. Naszym zadaniem – zadaniem drużynowych i
instruktorów Związku Harcerstwa Polskiego – jest pokazać własnym przykładem, czym dla nas jest
przyrzeczenie i prawo, jak realizujemy je na co dzień i jaką rolę odgrywają w naszym życiu.

Łódź, w lipcu 2005

II Ogólnopolski Zlot Drużynowych, Kraków 18–21 sierpnia 2005

Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie. Źródła, wersje, komentarze.

Zamieszczone tu propozycje realizacji „harcerskich kamieni milowych” – poszczególnych

punktów Prawa Harcerskiego – to zaledwie próba ukazania sposobu pracy w tej materii wśród
harcerek i harcerzy. Poniższe propozycje można traktować jako punkt wyjścia do wszechstronnego
zagłębiania się i identyfikacji z wartościami zawartymi w prawie. Zapewne niejedno z Was ma do
czynienia z mnożącymi się pytaniami młodych ludzi, którzy poszukują drogi do codziennej
realizacji prawa i przyrzeczenia. Warto, by próby na stopnie i sprawności były wypełnione
treściami związanymi z ich realizacją. Oby zawarte tu sprawdzone w praktyce działania ułatwiły
Waszą pracę i usprawniły proces wychowawczy, pozwalając wierzyć w nieprzemijalność wartości,
harcerskiego stylu i metody harcerskiej.

1. Harcerz sumiennie spełnia swoje obowiązki wynikające z Przyrzeczenia Harcerskiego.
Realizować ten punkt prawa można m.in. poprzez:
wypełnianie powinności względem religii, także poprzez samodzielne modlitwy, wtedy, kiedy

nikt nie kontroluje, widzi

dobrą naukę w szkole, dbanie o zdobywanie wiedzy, nie – naukę wyłącznie dla ocen

zdobywanie zawodu, przygotowywanie się do pracy i odnajdywanie miejsca w społeczeństwie

rzetelne wykonywanie pracy zawodowej

codzienne wykonywanie drobnych uczynków

2. Na słowie harcerza polegaj jak na Zawiszy.
Realizować ten punkt prawa można m.in. poprzez:

powierzanie coraz bardziej odpowiedzialnych zadań harcerkom i harcerzom, „niewidzialna”

pomoc w organizacji, rozliczenie i rzetelne podsumowanie każdego wykonanego działania
(terminowość, jakość pracy, metody etc.); przy tym tworzenie odpowiedniej aury – obdarzenie
zaufaniem, opieka „starszego brata” etc.

uczenie prawdomówności bez względu na konsekwencje (prawdomówności w domu, szkole,

druzynie i zastępie)

utrzymywanie przez drużynowego kontaktu z rodzicami/opiekunami harcerek i harcerzy;

szczera rozmowa, omówienie problemów wychowawczych, szkolnych i in., oferowanie pomocy
(niezbędne zachowanie taktu)

3. Harcerz jest pożyteczny i niesie pomoc bliźnim.
Realizować ten punkt prawa można m.in. poprzez:
bycie zawsze pomocnym, zgłaszanie się do pomocy także wtedy, kiedy nikt tego nie oczekuje
podejmowanie działań na rzecz rodziny (pomoc w obowiązkach domowych, opracowywanie

historii rodziny, dbanie o pielęgnowanie rodzinnych tradycji etc.)

podejmowanie działań na rzecz wspólnoty szkolnej (organizowanie bali, turniejów, Dnia

Dziecka etc.)

podejmowanie działań na rzecz wspólnoty osiedlowej (wykonanie placu zabaw dla

najmłodszych dzieci, prowadzenie gier i zabaw dla dzieci z osiedla, uczestniczenie w sprzątaniu
osiedla etc.)

4. Harcerz w każdym widzi bliźniego, a za brata uważa każdego innego harcerza.
Realizować ten punkt prawa można m.in. poprzez:

II Ogólnopolski Zlot Drużynowych, Kraków 18–21 sierpnia 2005

Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie. Źródła, wersje, komentarze.

spotkania z harcerkami i harcerzami innych organizacji harcerskich, organizowanie wspólnych

przedsięwzięć (Dzień Myśli Braterskiej, Dzień Dziecka etc.)

nawiązanie kontaktu ze skautkami lub skautami, wspólne obozy, wyjazdy, podejmowane

wspólnych działań, poznanie innych kultur, innych światów wartości

zapraszanie na zbiórki ludzi, reprezentujących np. różne opcje polityczne, podejmowanie prób

zrozumienia

naukę sztuki kulturalnej dyskusji

zachowanie milczenia wtedy, kiedy wypowiedzenie słów może urazić rozmówcę

5. Harcerz postępuje po rycersku.
Realizować ten punkt prawa można m.in. poprzez:
stosowanie zasad „fair play” w każdej grze, zabawie

naukę godnego wygrywania i przegrywania („wygrywaj bez przechwałek, przegrywaj bez

tłumaczeń”)

naukę zażegnywania konfliktów poprzez rozmowę, wyjaśnianie nieporozumień i – w efekcie –

doprowadzanie do zgody

zwracanie szczególnej uwagi na najmłodszych, zagubionych, słabych, odrzucanych – niesienie

im pomocy, udzielanie wsparcia

naukę „savoire vivre’u” – wpajanie zasad kulturalnego zachowania się oraz zasad harcerskiego

stylu życia

zwracanie uwagi na wygląd zewnętrzny harcerek i harcerzy oraz ich higienę osobistą

6. Harcerz miłuje przyrodę i stara się ją poznać.
Realizować ten punkt prawa można m.in. poprzez:
podejmowanie działań na rzecz ochrony środowiska (podczas obozów – sprzątanie lasu,

czyszczenie rowów przeciwpożarowych, sadzenie drzew etc.)

organizowanie wycieczek, rajdów, biwaków, obozów, podczas których harcerki i harcerze będą

mogli zapoznać się z ekologią poznawanego obszaru oraz wykonać pożyteczne prace na rzecz
ochrony środowiska

uczenie „języka lasu” (M. Rodziewiczówna „Lato leśnych ludzi”)

uczenie zachowania się na łonie przyrody
uczestniczenie w cyklicznych akcjach na rzecz ochrony przyrody (sprzątanie świata) oraz

podejmowanie służby na określonym terenie – sprzątanie wyznaczonego fragmentu lasu, parku,
ogrodu etc.

7. Harcerz jest karny i posłuszny rodzicom i wszystkim swoim przełożonym.
Realizować ten punkt prawa można m.in. poprzez:

wydawanie zrozumiałych i jednoznacznych rozkazów (poleceń)

rozmowę – by rozkaz był prośbą, którą harcerki i harcerze będą chętnie wykonywać

bycie konsekwentnym – wymagać i rozliczać z wykonania powierzonych spraw, działań

utrwalanie szacunku do rodziców, nauczycieli, osób starszych

II Ogólnopolski Zlot Drużynowych, Kraków 18–21 sierpnia 2005

Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie. Źródła, wersje, komentarze.

8. Harcerz jest zawsze pogodny.
Realizować ten punkt prawa można m.in. poprzez:

uczenie harcerek i harcerzy uśmiechu na co dzień

wpajanie optymizmu i jasnego spojrzenia na świat (w trudnych sytuacjach szukanie

realistycznych rozwiązań, nie – powielanie zasady „jakoś to będzie”)

panowanie nad emocjami (w myśl powiedzenia, że z każdej sytuacji jest dobre rozwiązanie)

9. Harcerz jest oszczędny i ofiarny.
Realizować ten punkt prawa można m.in. poprzez:
naukę planowania własnego czasu
naukę efektywnego wykonywania powierzonych prac

organizowanie i zachęcanie do uczestniczenia w akcjach pozyskiwania środków dla drużyny,

szczepu; nota bene podkreślanie wyższości wartości duchowych nad materialnymi (zgodnie z
chińskim „więcej być niż mieć”)

wpajanie zasady bezinteresowności podejmowanych działań

10. Harcerz jest czysty w myśli, mowie i uczynkach; nie pali tytoniu i nie pije napojów

alkoholowych.

Realizować ten punkt prawa można m.in. poprzez:

wpajanie zasady: „najpierw myślę, potem mówię” (myśl determinuje mowę, nigdy odwrotnie)

dbanie o piękno ojczystej mowy (wspólne czytanie opowiadań z podziałem na role,

przygotowywanie spektakli teatralnych, skeczy etc.)

organizowanie zbiórek tzw. sportowych oraz stosowanie wielu form pracy związanych ze

sportem, turystyką, rekreacją (biwaki, obozy stałe i wędrowne, wycieczki, rajdy piesze,
kolarskie, kajakowe etc.)

informowanie o szkodliwości wszelkich nałogów (nie tylko papierosów i alkoholu) oraz

wenerycznych chorobach zakaźnych; spotkania z lekarzami, emisja filmów o nałogach i
chorobach

propagowanie uprawiania wybranej dyscypliny (wybranych dyscyplin) sportu

II Ogólnopolski Zlot Drużynowych, Kraków 18–21 sierpnia 2005

Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie. Źródła, wersje, komentarze.

Literatura tematu

Spośród wykorzystanej do opracowania literatury szczególnie godne polecenia w pracy z

drużyną są trzy pozycje: Narodziny dzielności hm. Aleksandra Kamińskiego, Gawędy o Prawie
Harcerskim hm. Marty Brulikowskiej–Polit i Przyrzeczenie w drużynie harcerskiej hm. Bogusława
Ś

liwerskiego.

Dwie pierwsze pozycje to opowiadania, ukazujące realizację wartości zawartych w prawie

harcerskim przez osoby spoza harcerstwa. Barwnie opisane wydarzenia uświadamiają czytelnikowi
istotę zachowań zgodnie z przekonaniami, opartymi na mocnych filarach – wartościach. Doskonała
pozycja do wspólnego czytania przez harcerki i harcerzy oraz do wykorzystania podczas
inscenizacji teatralnych, montaży słowno – muzycznych, ogniobrań etc.

Trzecia pozycja to wspaniała pozycja dla miłośników historii i osób, które chcę zgłębić tajniki

Harcerskiego Przyrzeczenia. W ujęciu chronologicznym ukazane są redakcje oraz kulisy przemian
roty przyrzeczenia. Autor zawarł wszystkie znane redakcje przyrzeczenia.

1. „Harcerstwo” z 1985 nr 3
2. „Harcerstwo” z 1985 nr 4

„Skaut” z 1911 nr 1

4. „Skaut” z 1911 nr 2
5. „Skaut” z 1914 nr 14–15
6. „Wiadomości Urzędowe Związku Harcerstwa Polskiego” z lat 1923–1995

Baden–Powell A., Dziewczęta przewodniczki. Skauting dla panienek, tł. K. Skrzyńska,

Warszawa 1914

Baden–Powell R., Skauting dla chłopców. Wychowanie dobrego obywatela metodą

puszczańską, przekład z wydania 16 Stanisława Kapiszewskiego, Warszawa 1938

Baden–Powell R., Skauting dla młodzieży, tł. B. Bouffałł, Warszawa – Kraków 1913

10.

Brulikowska–Polit M., Gawędy o Prawie Harcerskim, Łódź 2001

11.

Harcerskie ideały, Warszawa 1997

12.

Jak rozumieć Prawo Harcerskie? Materiał roboczy wypracowany (...) na I Konferencji

Strategicznej, Warszawa 2005

13.

Kamiński A., Narodziny dzielności, Katowice 1984

14.

Kubiak B., Głęboko sięgają korzenie [w:] „Służba” Harcerski Kwartalnik Historyczny

Komisji Historycznej Chorągwi Łódzkiej ZHP z 2003 nr 3 (63)

15.

Kubiak B., Ślubowanie i Prawo Skautowe [w:] „Służba” Harcerski Kwartalnik Historyczny

Komisji Historycznej Chorągwi Łódzkiej ZHP z 2001 nr 2 (54)

16.

Leksykon harcerstwa pod redakcją Olgierda Fietkiewicza, Warszawa 1988

II Ogólnopolski Zlot Drużynowych, Kraków 18–21 sierpnia 2005

Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie. Źródła, wersje, komentarze.

17.

Małkowski A., Scouting jako system wychowania młodzieży na podstawie dzieła gienerała

Baden–Powella..., Lwów 1911

18.

Małkowski A., Skautostwo pod względem wychowawczym i narodowym, Zakopane 1914

19.

Mojmir H., Skauting i wytyczne kierunki pracy narodowo – wychowawczej, Kraków 1916

20.

Poradnik harcerski pod redakcją Agnieszki Kazek, Łódź 2000

21.

Schreiber M., Piasecki E., Harce młodzieży polskiej, Lwów 1912

22.

Sedlaczek S., Szkoła harcerza, Kijów 1917, Warszawa 1920

23. Statuty Związku Harcerstwa Polskiego z lat 1921–1995

24.

liwerski B., Przyrzeczenie w drużynie harcerskiej. Z dziejów metodyki, Kraków 1986

25.

Tradycyjne wartości, nowoczesny program. Strategia rozwoju Związku Harcerstwa

Polskiego w latach 1999–2007, Warszawa 1999

26.

Zawada J. [Lutosławski K.], Czuj Duch! Szesnaście gawęd obozowych o idei skautingu,

Kraków 1913

II Ogólnopolski Zlot Drużynowych, Kraków 18–21 sierpnia 2005

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
PRAWO-I-PRZYRZECZENIE-HARCERSKIE-interpretacja, WYCHOWANIE W CZAS WOJNY RELIGIJNEJ I KULTUROWEJ - MA
konspekt zbiorki prawo przyrzeczenie, Harcerstwo, pomysł na zbiórki
Prawo i Przyrzeczenie Harcerskie - gawęda, Harcerstwo
PRAWO I PRZYRZECZENIE KOMENTARZ Nieznany
PRAWO-I-PRZYRZECZENIE-HARCERSKIE-interpretacja, WYCHOWANIE W CZAS WOJNY RELIGIJNEJ I KULTUROWEJ - MA
25 soczewki, przyrzady optyczn Nieznany (2)
prawo wlasnosci przemyslowej 3 Nieznany
1 USTAWA Prawo budowlane [7 07 Nieznany
Prawo id 385822 Nieznany
1d Prawo geologiczne i gornicze Nieznany (2)
Konstytucyjne prawo do informac Nieznany
Gospodarek prawo gospodarcze id Nieznany
prawo lowieckie CA7YWA75MBK6TLC Nieznany
prawo energetyczne 3CMG3N2FOKMP Nieznany
O obrzędzie Przyrzeczenia Harcerskiego, O obrzędzie Przyrzeczenia Harcerskiego

więcej podobnych podstron