14

REHABILITACJA W PRAKTYCE 4/2007

DIAGNOSTYKA

P

raca mięśni w warunkach izokinetycz-
nych to praca ze stałą prędkością ruchu.

Opór stawiany przez dynamometr dostoso-
wuje się do możliwości siłowych testowanej
osoby w taki sposób, by utrzymać zadaną
stałą prędkość ruchu. Praca izokinetyczna
mięśnia może mieć charakter skurczu kon-
centrycznego lub ekscentrycznego.

Głównym kryterium charakteryzującym

pracę izokinetyczną jest jej prędkość. Przyj-
muje się podział prędkości na 3 zakresy:
prędkość wolną (2-180°/s), prędkość średnią
(180-300°/s) oraz prędkość szybką (powyżej
300°/s). Im wolniejsza prędkość ruchu, tym
większy opór odczuwany przez badanego.
W praktyce najniższe wartości dla prędko-
ści wolnej oscylują w granicach 30°/s.

Ocena izokinetyczna może odbywać

się w warunkach otwartego (OKC) lub za-
mkniętego (CKC) łańcucha biokinema-
tycznego i prowadzona jest m.in. w celu:
uzyskania obiektywnych danych charakte-
ryzujących dynamiczną pracę określonych
grup mięśniowych, ustalenia danych nor-
matywnych, monitorowania procesu re-
habilitacji i treningu sportowego. Pomiar
i trening izokinetyczny w warunkach OKC
dotyczy określonego ruchu i grupy mięśni
odpowiedzialnych za ten ruch, np. zgięcie
i wyprost w stawie kolanowym, a przez to
ocenę grupy zginaczy i prostowników sta-
wu kolanowego. W warunkach CKC seg-
ment dystalny jest ustabilizowany i działa
przeciwko ustalonemu „oporowi”, który

Ocena i trening izokinetyczny są od lat integralną częścią kompleksowego postępowania usprawniającego w zaburze-
niach układu ruchu. Obiektywny charakter oceny i treningu izokinetycznego pozwala śledzić postęp w trakcie usprawnia-
nia, weryfikować podejmowane działania związane z rehabilitacją i w celowy sposób dobierać środki i metody fizjotera-
peutyczne. W zależności od zdiagnozowanego zaburzenia – trening izokinetyczny daje możliwość precyzyjnego dobo-
ru parametrów ćwiczenia, co czyni go niezwykle przydatnym narzędziem w pracy zespołu medyczno-fizjoterapeutyczne-
go zajmującego się rehabilitacją.

Obiektywna ocena w warunkach
izokinetycznych w medycynie i sporcie

– jej przydatność i zastosowanie

określany jest przez zadaną prędkość ru-
chu. Zarówno w trakcie oceny, jak i tre-
ningu wiele zależy od przyjętej metodyki,
tj.: protokołu badania/ćwiczenia, przygo-
towania testowanego, kalibracji sprzętu,
rozgrzewki i stabilizacji ciała.

Uzyskane wyniki pozwalają na obiek-

tywną ocenę parametrów szybkościowo-
-siłowych oraz ich pochodnych dla oce-
nianych grup mięśniowych, w tym m.in.:
momentów siły (wartości bezwzględne
i względne w odniesieniu do masy ciała),
przyspieszenia, wielkości pracy i mocy
grupy mięśni. Ponadto uzyskane wyniki
mogą być analizowane w ujęciu porów-
nawczym, np. kontralateralnym (kończyna
zajęta do niezajętej), unilateralnym (agoni-
ści do antagonistów), ustalonych norm dla
danej grupy/populacji.

Do głównych zalet stosowania oce-

ny i treningu izokinetycznego zaliczamy
m.in.:
• bezpieczeństwo – opór dopasowuje się

do możliwości badanego w trakcie za-
danego zakresu ruchu dla określonej
prędkości („pacjent nie zrobi więcej niż
sam potrafi”),

• efektywność – pozwala na optymalne

obciążenie pracą testowanej/ćwiczonej
grupy mięśniowej („izokinetyka w peł-
nym zakresie obciąża pracą grupę mię-
śniową w całym zakresie ruchu”),

• zmniejszenie działających sił kom-

presyjnych w stawie przy wyższych

prędkościach – szczególnie istotne na
wczesnych etapach rehabilitacji, np.
w patologii stawu rzepkowo-udowego,

• wykonanie pracy określonych grup mię-

śniowych w warunkach dynamicznych
– zbliżenie bodźca stymulującego do
warunków funkcjonalnych,

• zmniejszenie

dolegliwości

bólowych

związanych z treningiem (praca kon-
centryczna),

• obiektywizacja uzyskanych wyników

z możliwością porównania do warto-
ści normatywnych,

• wysoka trafność, rzetelność i powtarzal-

ność testu izokinetycznego.

C

hoć istnieje spora liczba badań wska-
zujących na wysoką korelację pomię-

dzy wynikiem badania izokinetycznego
a testami funkcjonalnymi, przeciwnicy
tej metody zarzucają jej niefunkcjonalny
wzorzec ruchu i izolowany charakter te-
stu/treningu.

W układzie biomechanicznym złożone-

go segmentu ciała, np. kończyny dolnej,
choć w warunkach zamkniętego łańcu-
cha kinematycznego możemy zaobser-
wować niewielki deficyt (ok. 10%), to jak
wskazują badania analiza dynamiczna siły
mięśniowej poszczególnych jego segmen-
tów w otwartym łańcuchu ujawnia cza-
sem deficyt do 25%. Taka dysproporcja
jest poważnym zaburzeniem całego układu
i wymusza w czynnościach dynamicznych

Oprócz treningu i oceny w warunkach otwartego łań-
cucha kinematycznego (OKC) zestawy izokinetyczne
umożliwiają ocenę w warunkach zamkniętego łańcucha
kinematycznego (CKC)

Biodex System 3 pozwala m.in. na optymalną reedukację
w zaburzeniach stawu ramienno-barkowego w różnych
ustawieniach biomechanicznych

Biodex System 3 pozwala na obiektywną ocenę i trening
stawów kończyny górnej i dolnej

Od 15 lat

Wysoki

POZIOM

Wiodący

wydawca prasy branżowej

w Polsce.

Od 15 lat wyznacza standardy

dla czasopism specjalistycznych.

www.elamed.pl

Wydajemy 18 czasopism:

650 000 egzemplarzy

profesjonalnych magazynów rocznie!

16

REHABILITACJA W PRAKTYCE 4/2007

DIAGNOSTYKA

kompensacji i przeciążania zdrowych
struktur kostno-mięśniowych.

Izolowany charakter oceny lub treningu

izokinetycznego określonych grup mięśnio-
wych często pozwala na identyfikację tzw.
„słabego ogniwa” w łańcuchu kinematycz-
nym. Terapia ukierunkowana na reedukację
i powrót funkcji w obrębie zajętego „ogniwa”
(np. staw kolanowy, skokowy, łokciowy) sta-
nowi podstawę prawidłowego funkcjonowa-
nia całego łańcucha kinematycznego – koń-
czyny i w konsekwencji ciała.

Dodatkowo izolowany charakter oceny

czy treningu izokinetycznego daje większe
możliwości kontroli takich parametrów ru-
chu, jak: zakres ruchu, prędkość czy dzia-
łania sił ścinających w stawach.

Najczęstsze obszary zastosowania oce-

ny i treningu izokinetycznego obejmują:
schorzenia ortopedyczne (po urazach tka-
nek miękkich, po artroskopiach, w trak-
cie leczenia różnorodnych urazów ukła-
du ruchu – stłuczeń, naderwań, skręceń,
naciągnięć), schorzenia reumatologiczne,
wybrane schorzenia neurologiczne, scho-
rzenia ze strony innych układów, np. krą-
żenia, oddechowego, wymagające oceny
sprawności układu ruchu.

Najczęstszymi parametrami rejestrowa-

nymi w trakcie oceny i treningu są m.in.:
maksymalny moment siły, maksymalny
moment siły w odniesieniu do masy ciała
badanego, wskaźniki dla agonistów i anta-
gonistów, wskaźniki wytrzymałości, całko-
wita praca, całkowita moc, wskaźnik roz-
wijania momentu siły w określonym czasie
oraz wskaźniki średnie dla uzyskanych pa-
rametrów. Najczęściej wykorzystywanymi
wskaźnikami w praktyce są: maksymal-
ny moment siły, wskaźniki pracy i mocy,
wskaźniki unilateralne i bilateralne. Po-
magają one określić aktualny stan danej
grupy (grup) mięśniowej i odnieść otrzy-
many wynik do istniejącej normy.

Oprócz uzyskanych wartości liczbowych

niezwykle istotne są graficzne reprezentacje
uzyskanych parametrów. W przypadku nie-
których patologii układu ruchu (np. patolo-
gie stawu rzepkowo-udowego), w których
dysfunkcja objawia się niewydolnością bio-
mechaniczną w wybranym zakresie ruchu,
wartość liczbowa nie zawsze odzwierciedla
zaburzenie. Dopiero przedstawienie krzywej
rozwijanego momentu siły w odniesieniu do
zakresu ruchu ukazuje deficyt rozwijanego
momentu w wybranym zakresie spowodo-
wanym istniejącą patologią. Takie graficzne
odwzorowanie zależności pomiędzy badany-
mi cechami ruchu stanowić może ważne do-
pełnienie oceny stanu funkcjonalnego.

I

zokinetyka ze względu na wymienione
wcześniej zalety znajduje szerokie zasto-

sowanie w diagnostyce i treningu nie tylko
pacjentów z problemami ze strony układu
ruchu czy sportowców, ale również w popu-
lacji osób starszych i dzieci (bezpieczeństwo)

oraz w neurologii. W połączeniu z rejestra-
cją sygnału EMG jest to niezwykle obiek-
tywne narzędzie oceny koordynacji pracy
badanych grup mięśniowych. To, że wyko-
nujemy ruch nie zawsze oznacza, iż aktywi-
zujemy odpowiednie grupy mięśniowe. Czę-
sto towarzysząca zaburzeniom układu ruchu
odruchowa inhibicja „wyłącza” mięsień z je-
go prawidłowego funkcjonowania (np. gło-
wa przyśrodkowa mięśnia czworogłowego
w przebiegu urazów stawu kolanowego).
Wtedy też połączony trening izokinetyczny
z biofeedbackiem (EMG) pozwala optymal-
nie adresować i monitorować terapię.

Wraz z rozwojem wiedzy na temat zasto-

sowania izokinetyki wprowadzane są nowe
elementy oceny i interpretacji uzyskanych
danych. Jednym z takich przykładów jest
wprowadzenie tzw. wskaźnika funkcjonal-
nej oceny agonistów i antagonistów, polega-
jącego na odniesieniu parametrów pracy
koncentrycznej do parametrów pracy eks-
centrycznej, co jest zbliżone do fizjologicz-
nych warunków wykonywanego ruchu.

Na podstawie wieloletnich doświad-

czeń w literaturze przedmiotu znaleźć
można funkcjonujące protokoły uspraw-
niania, które zawierają jako integralny ele-

ment ocenę i trening izokinetyczny. Ocena
izokinetyczna przeprowadzana jest na bez-
piecznym dla pacjenta etapie i na jej pod-
stawie dobierane są dalsze parametry tre-
ningu izokinetycznego, takie jak: prędkość
ruchu, liczba powtórzeń i serii, zakres ru-
chu, intensywność i czas przerwy.

Wykorzystanie oceny i treningu izokine-

tycznego w sporcie ma na celu: określenie ak-
tualnego stanu sprawności sportowca, ocenę
skuteczności prowadzonego treningu, a tak-
że wielkość ryzyka wystąpienia kontuzji.

Warto podkreślić (za autorytetami

z dziedziny rehabilitacji i znawcami zagad-
nienia) izokinetyki, że choć jest to obiek-
tywne i niezwykle cenne praktycznie na-
rzędzie oceny pracy dynamicznej mięśni,
to jest to jeden z kilku integralnych ele-
mentów kompleksowego leczenia zabu-
rzeń układu ruchu.

‰

R

EMIGIUSZ

R

ZEPKA

1

M

ONIKA

G

RYGOROWICZ

2

1

Centrum Fizjoterapii „Fizjofit”, Gliwice

2

Wyższa Szkoła Pedagogiki i Administracji w Poznaniu

Piśmiennictwo u autorów i w „RwP+”
(www.rehabilitacja.elamed.pl)

Przykładowy zapis z badania izokinetycznego pacjenta po urazie tkanek miękkich stawu kolanowego przy prędkości
60°/s, wskazujący istotne różnice w parametrach szybkościowo-siłowych pomiędzy kończyną zdrową i chorą