Kryminologia i kryminalistyka: podobieństwa i różnice.

Kryminologia.

Kryminologia jest szerokim pojęciem, z którym spotykamy się na co dzień.

W dzisiejszych czasach, każdy człowiek ma styczność ze światem przestępczym,

kryminalnym praktycznie na każdym kroku. Często słyszy się w wiadomościach, czyta w

gazetach o przestępstwach popełnianych niestety z każdym dniem coraz częściej.

Kryminologia jest zatem nauką badającą przestępstwa, przestępców, a także jest nauką o

objawach, przyczynach przestępczości a także o metodach ich zwalczania. Według Tadeusza

Hanauska kryminologia „zajmuje się etiologią przestępczości, czyli nauką o przyczynach i

uwarunkowaniach przestępczości”

1

. Brunon Hołyst definiuje kryminologię jako „naukę o

przestępstwie i przestępcy, objawach i przyczynach przestępczości i innych związanych z nią

zjawiskach patologii społecznej oraz o zapobieganiu im, a także o funkcjonowaniu systemu

wymiaru sprawiedliwości karnej"

2

. Kryminologia jest dyscypliną o charakterze

interdyscyplinarnym, ponieważ posiłkuje się metodami badawczymi innych nauk, takich jak:

psychologia, socjologia, psychiatria, medycyna sądowa, statystyka, a nawet ekonomia.

Badając zjawisko przestępczości kryminologia stara się określić rozmiar przestępczości, jej

nasilenie, dynamikę i strukturę.

Kryminalistyka.

Kryminalistyka istniała już od chwili kiedy ludzie zaczęli podejmować jakiekolwiek

próby walki z przestępczością. Słowo kryminalistyka „odnosi się do wszelkiej działalności

ukierunkowanej na zwalczanie przestępczości”

3

. Kryminalistyka jest dość szerokim pojęciem,

dlatego w dzisiejszych czasach określa się ją jako odnośnik do jednej z dyscyplin naukowych,

a mianowicie kryminologii i jest ona najbliższą nauką w odniesieniu do niej. Tadeusz

Hanausek definiuje kryminalistykę jako „naukę o taktycznych zasadach i sposobach oraz o

technicznych metodach i środkach rozpoznawania i wykrywania prawnie określonych,

ujemnych zjawisk społecznych, a w szczególności przestępstw i ich sprawców oraz

udowadniania istnienia lub braku związku pomiędzy osobami i zdarzeniami, a także

zapobiegania przestępstwom i innym niekorzystnym, zjawiskom. Nauka ta zajmuje się

również strategią przewidywania i przyszłego rozpoznawania oraz zwalczania zjawisk

1

Hanausek T., Kryminalistyka, zarys wykładu, Kraków 2005, s. 24

2

Hołyst B., Kryminalistyka, wyd. IX, Warszawa 2000, s. 30

3

Hanausek T., Kryminalistyka, zarys wykładu, Kraków 2005, s. 15

niepożądanych, zwłaszcza przez zapobieganie ich powstaniu i rozwojowi”

4

. Kryminalistyka

mówiąc krótko służy ujawnianiu przestępstw, zwalczaniu przestępczości, identyfikacji

przestępcy z przestępstwem, zbieraniu dowodów winy przestępcy i tym podobne. Brunon

Hołyst natomiast określa kryminalistykę jako "naukę o metodach ustalania faktu

przestępstwa, sposobu jego popełnienia, wykrywaniu sprawców i zapobieganiu

przestępstwom oraz innym ujemnym zjawiskom społecznym"

5

.

Podobieństwa i różnice.

T. Hanausek podaje, że istotna różnica między kryminalistyką i kryminologią polega na

tym, że „kryminologia jest nauką o fenomenie przestępstwa, o przestępcy, o objawach i

przyczynach przestępczości oraz zjawiskach ze sfery patologii życia społecznego”

6

a

kryminalistyka korzysta w dużym stopniu z wyników badań kryminologicznych. Wyniki te

profilują kształt kryminalistyki i określają kierunki jej prac i badań. T. Hanausek pisze, iż

"najogólniej określając różnicę pomiędzy tymi dwiema dziedzinami nauk penalnych możemy

stwierdzić, że kryminologia zajmuje się przestępcą, zjawiskiem przestępstwa oraz zjawiskami

ze sfery patologii życia społecznego, natomiast kryminalistyka jest nauką o metodach i

środkach zwalczania przestępczości i zapobiegania jej”

7

. Witold Świda pisze, że "w

odróżnieniu od kryminologii stosowanej, która opracowuje sposoby zwalczania przestępstwa

jako zjawiska masowego w społeczeństwie lub u pojedynczej jednostki, kryminalistyka jest

nauką, która opracowuje metody i sposoby wykrywania przestępstw i ich sprawców”

8

.

Podobieństwo nauk kryminologii i kryminalistyki mieści się w tym, iż mają one

wspólne źródło, a mianowicie w medycynie sądowej oraz psychiatrii sądowej. W. Świda

stwierdził, iż „obok medycyny sądowej i psychiatrii sądowej kryminalistyka spełnia rolę

usługową w procesie karnym w zakresie ustalania prawdy materialnej”

9

. Za główne

podobieństwo kryminalistyki i kryminologii należy uznać, to iż obie są naukami stosowanymi

w dzisiejszych czasach, jedna ściśle zależy od drugiej oraz współpracują ze sobą, przenikają

się nawzajem. Podobieństwem jest też to, iż znajomość kryminologii przyczynia się do

pogłębiania problemów wchodzących w zakres kryminalistyki oraz do skuteczniejszej

realizacji zadań stojących przed nią. Sukces w działaniu kryminalistyki zależy w dużym

stopniu od trzech bardzo ważnych obszarów którymi zajmuje się kryminologia, czyli:

4

Hanausek T., Kryminalistyka, zarys wykładu, Kraków 2005, s. 23-24

5

Hołyst B., Kryminalistyka, wyd. IX, Warszawa 2000, s. 25

6

Hanausek T., Kryminalistyka, zarys wykładu, Kraków 2005, s. 24

7

Hanausek T., Kryminalistyka. Zarys wykładu, Kraków 1997, s. 17

8

Świda W., Kryminologia, Warszawa 1977, s. 25

9

Tamże, s. 25

symptomatologii zajmującej się objawami przestępczości, etiologii zajmującej się badaniem

czynników przyczynowych oraz profilaktyki zajmującej się opracowywaniem metod

zapobiegania przestępstwom.

Podsumowując różnica między kryminologią i kryminalistyką polega na tym, że

kryminologia zajmuje się osobą przestępcy i przestępstwem, objawami, przyczynami i

opracowywaniem planów zapobiegania przestępczości, bada wpływ społeczeństwa na

popełnianie przestępstw, zaś kryminalistyka jest to nauka o technice i taktyce popełniania

oraz wykrywania przestępstw, metodach zapobiegania im, oraz ścigania sprawców.

Podobieństwem natomiast jest to, iż jedna nauka zależy od drugiej, obie korzystają wzajemnie

ze swoich badań i wyników. Jednak największe podobieństwo polega na tym, że obie nauki

zajmują się jednym z największych zagrożeń dzisiejszych czasów – przestępczością.

Sylwia Kobus