STOMATOLOGIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

20

www.weterynaria.elamed.pl

STYCZEŃ-LUTY • 1-2/2009

Ryc. 2. Złamanie korony P4 szczęki z widoczną
miazgą

Ryc. 3. Kanały zębowe przygotowane do wypeł-
nienia

nałów zęba pozwala na zminimalizowanie
uszkodzeń tkanek twardych zęba podczas
leczenia. Specyfi ka budowy zęba wyma-
ga, aby nawet w sytuacji, kiedy proces
patologiczny lub obnażenie miazgi doty-
czy tylko jednego kanału, leczeniem ob-
jąć wszystkie. Postępowanie takie pozwa-
la na uniknięcie komplikacji, ponieważ
wszystkie kanały posiadają połączenie.
W łuku szczękowym zęby przedtrzono-
we P2-4 oraz trzonowce posiadają po dwa
korzenie. W łuku żuchwowym z kolei
zęby przedtrzonowe P2 i P3 są dwuko-
rzeniowe, a P4 oraz M1 i M2 są zębami
trójkorzeniowymi.

P

RZEBIEG

ZABIEGU

Zabieg leczenia endodontycznego prze-
prowadza się w znieczuleniu ogólnym
ze wskazaniem do intubacji. Należy pa-
miętać o uwzględnieniu w protokole ane-
stetycznym atropiny.

Pierwszym krokiem w postępowa-

niu jest oczyszczenie zęba z płytki lub
kamienia nazębnego. Następnie prze-
prowadza się preparację tkanek twar-
dych zęba w celu odnalezienia kanałów
i przygotowania ich do leczenia. Kanały
powinny zostać tak wyeksponowane,
aby dotarcie do nich narzędziami endo-
dontycznymi nie stanowiło problemu.
Z drugiej jednak strony należy pamiętać
o oszczędzaniu tkanek własnych zęba,
ponieważ de facto nic nie jest w stanie
ich zastąpić. Czynność tę wykonuje się

Przyczyn zaistnienia konieczności le-
czenia kanałowego może być cały szereg
i można tu wymienić m.in.: urazy zęba
powodujące ekspozycję miazgi, pulpo-
patie różnego pochodzenia i zgorzel mia-
zgi. Z doświadczenia wynika, że najczęst-
szą przyczyną leczenia są złamania zęba
powodujące obnażenie miazgi. O ile cel
i założenia leczenia kanałowego zębów
jednokorzeniowych, jak i wielokorzenio-
wych są takie same, to jednak ich realiza-
cja znacznie się różni. Całość postępowa-
nia endodontycznego może się zamykać
podczas jednej wizyty w gabinecie i obej-
mować tylko jedno znieczulenie głębokie.
Podobnie, jak w przypadku leczenia en-
dodontycznego zębów jednokanałowych,
tak i w przypadku zębów wielokanało-
wych ważnym elementem postępowania
jest wykonanie radiogramu. Radiogram
pozwala na rozpoznanie stosunków topo-
grafi cznych interesujących nas struktur
anatomicznych, stanu tkanek okołozębo-
wych oraz tkanek zęba. Można postawić
znak równości pomiędzy liczbą korzeni
a liczbą kanałów zębowych. W rzadkich
przypadkach zdarza się inaczej, może
na przykład występować korzeń dodatko-
wy lub też orientacja topografi czna korze-
ni może odbiegać od normy. Ustawienie
jednak korzeni i co za tym idzie przebieg
kanałów zębowych są bardzo zmienne.
Zdarza się, że w zębach dwukorzenio-
wych występują nawet trzy korzenie. Ra-
diografi czne rozpoznanie topografi i ka-

dr n. wet. Maciej Janeczek

specjalista chirurg
Katedra Anatomii i Histologii Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu
Przychodnia Weterynaryjna we Wrocławiu

Abstract

The veterinary stomatology become more
popular in the small animal praxis. The
article describes a technique of root ca-
nal therapy in multiroot teeth in the dogs.
The access to the root canals, prepara-
tion of the canals were described. The
permanent fi lling with glass-ionomer and
composite materials were presented
in the paper. The sandwich technique
principles were described.

Key words

veterinary stomatology, root canal the-
rapy

Streszczenie

Stomatologia staje się dziedziną coraz
bardziej popularną w praktyce klinicznej
małych zwierząt. W niniejszym artykule
opisano zasady leczenia endodontycz-
nego zębów wielokorzeniowych u psów.
Opisano wykonanie dostępu do kanałów
oraz ich preparację i wypełnienie. Przed-
stawiono także metody wykonania wypeł-
nienia ostatecznego przy pomocy mate-
riałów glassjomomerowych i kompozyto-
wych oraz techniką kanapkową.

Słowa kluczowe

stomatologia weterynaryjna, leczenie
kanałowe

Zęby wielokanałowe

u psów

LECZENIE ENDODONTYCZNE
– MODEL POSTĘPOWANIA

Ryc. 1. Złamanie korony P4 szczęki z widoczną
miazgą

STOMATOLOGIA

WETERYNARIA W PRAKTYCE

21

www.weterynaria.elamed.pl

STYCZEŃ-LUTY • 1-2/2009

mikromotorem z kątnicą wyposażo-
ną w wiertło diamentowe. W następnej
fazie do kanału wprowadza się pilnik
kanałowy i wyjmuje przy jego pomocy
miazgę. Następnie kanał przepłukuje
się przeznaczonym do tego środkiem
dezynfekującym (np. 2% podchloryn
sodu, 2% glukuronian chlorheksydyny).
Kolejną fazą jest opracowywanie kanału.
Czynność ta polega na wprowadzaniu
do niego coraz to większych pilników
kanałowych i opracowywaniu ścian.
Należy usunąć całkowicie resztki miazgi.
Pozostawienie części miazgi w kanale
może spowodować różnego rodzaju kom-
plikacje. Zdewitalizowana miazga pozo-
stająca w kanale jest świetną pożywką
dla drobnoustrojów i wywiera toksyczne
działanie na okolicę przywierzchołkową,
a także na odległe narządy. Skutkiem
pozostawienia miazgi w kanale może być
także odbarwienie korony zęba (1). Przy
każdej zmianie narzędzia kanał należy ob-
fi cie przepłukać. Podczas takiego działa-
nia może, jeśli miazga była żywa, wystąpić
krwawienie. Jeśli leczymy zgorzel miazgi,
krwawienie nie występuje. W przypadku
krwawienia należy do kanału wprowadzić
sączki dokanałowe i poczekać aż ustanie.
W ten sposób należy postąpić ze wszyst-
kimi kanałami. Następnie przeprowadza
się osuszanie kanału przy użyciu sączków
dokanałowych, a najlepiej sprężone-
go powietrza. Kolejną fazą zabiegu jest
wypełnienie kanału materiałem (np. En-
domethasone N). Materiał wprowadza
się igłą Lentulo na niskich obrotach
mikromotora. Korzystnie jest dodatkowo
umieścić w kanale, o ile jego średni-
ca na to pozwala, ćwiek gutaperkowy.
Do kanałów zębowych o dużej średnicy
możemy wprowadzić dwa albo trzy ćwie-
ki. Uzyskujemy wtedy większą pewność,
że kanał został wypełniony całkowicie.
W ten sposób należy postąpić ze wszyst-
kimi kanałami. Nie należy umieszczać
materiału do wypełnień kanałowych
w przestrzeni pomiędzy poszczegól-
nymi kanałami. Kolejnym etapem jest
zamknięcie ostateczne. Do wyboru jest
wiele technik. Zęby wielokorzeniowe

są zlokalizowane w przedsionku policz-
kowym jamy ustnej bądź doogonowej
części przedsionka wargowego, stąd
też są mało widoczne. W związku z tym
wydaje się, że optymalnym rozwiązaniem
jest użycie do wypełnienia ostatecznego
materiału glassjonomerowego chemo-
utwardzalnego. Materiały te odznaczają
się bardzo dobrymi właściwościami,
takimi jak: mały skurcz polimeryza-
cyjny, chemiczne wiązanie z tkankami
zęba i odporność na zgniatanie (9). Ce-
menty glassjonomerowe wyróżniają się
więc bioaktywnością, która polega m.in.
ma migracji jonów fl uoru, wapnia, stron-
tu oraz glinu z materiału do tkanek zęba.
Tym samym preparaty te nie tylko biorą
udział w odbudowie struktury anatomicz-
nej zęba, ale przyczyniają się w istotny
sposób do gojenia się uszkodzonych
tkanek. Wadą ich jest natomiast stosun-
kowo mała paleta barw i tym samym
ograniczone możliwości dopasowania
koloru wypełnienia do koloru szkliwa
zęba. Kolejnymi bardzo cennymi wła-
ściwościami materiałów glassjonome-
rowych są silna adhezja do zębiny, niski
współczynnik rozszerzalności termicznej
oraz względna obojętność dla miazgi
zęba (2, 11, 12). W przypadku kiedy
zdecydujemy się na użycie materiałów
kompozytowych, godna polecenia jest
„technika kanapkowa” (ang. sandwich
technic). Wypełniony cementem ubytek
pokrywa się dodatkowo materiałem kom-
pozytowym. Takie rozwiązanie pozwala
na optymalne wykorzystanie zarówno
właściwości kompozytu, jak i glassjo-
nomeru. Ponadto ograniczenie masy
zastosowanego następnie kompozytu
pozwala na ograniczenie jego skurczu
polimeryzacyjnego i co się z tym wiąże
jego konsekwencji, czyli nieszczelno-
ści (8, 10). Metoda kanapkowa jest po-
wszechnie stosowana w stomatologii
człowieka i weterynaryjnej (3, 5, 6, 7).
Ostatnim punktem postępowania jest
opracowanie wypełnienia wstecznego
wiertłem diamentowym i wygładzenie
jego powierzchni gumką. Powierzchnia
zęba po opracowaniu powinna być gład-

ka. Po wykonanym zabiegu wskazane
jest wykonanie zdjęcia rentgenowskiego
kontrolnego w celu sprawdzenia jakości
wypełnienia.

Po zabiegu nie ma potrzeby stosowania

niesteroidowych leków przeciwzapalnych,
a antybiotykoterapię należy ograniczyć
do przypadków zgorzeli miazgi (4).



Piśmiennictwo

1. Arabska-Przdepełska B.: Endodoncja. Med.

Tour Press International, Wydawnictwo
Medyczne, 1996.

2. Gaintantzopoulou M.D., Willis G.P., Ka-

frawy A.H.: Pulp reactions to light-cured glass
ionomer cements. „Am. J. Dent.”, 1994, 7 (1):
39-42.

3. Gończowski K., Krupiński J.: Marginal ada-

ptation of the restorations made with the conven-
tional sandwich technique and simplifi ed san-
dwich technique witch glassionomer bonding
system Fuji Bond LC (GC) – laboratoty in-
vestigation. „Stom. Wsp.”, Suplement 2003,
2, 13-19.

4. Janeczek M., Janeczek W.: Pourazowa mar-

twica miazgi u psów – rozpoznanie i leczenie
zachowawcze. „Mag. Wet.”, 2005, 14 (101),
24-25.

5. Janeczek M., Janeczek W., Sender A.: Eks-

tyrpacja (pulpectomia) miazgi kła u psa. „Mag.
Wet.”, 2004, 13 (87), 18.

6. Janeczek M., Janeczek W., Sender- Jane-

czek A., Chrószcz A., Henklewski R., Czerski
A.: The clinical evaluation of fi llings made witch
glass-ionomer and composite materials in san-
dwitch technique in dog’s molar teeth. „J. Polish
Vet. Scien.”, Supplement, 2004, 7, 57-59.

7. Janeczek M., Janeczek W., Sender-Jane-

czek A., Henklewski R.: Postępowanie w przy-
padku złamania kła z długotrwałą ekspozycją
miazgi zęba u psa. „Acta. Sc. Pol. Med. Vet.”,
2004, 3 (1), 29-35.

8. Krupiński J.: Wskazania do stosowania ma-

teriałów szklano-jonomerowych łączących i zło-
żonych, techniki zakładania i efekty kliniczne.
„Stom. Wsp.”, 1997, 5, 388-390.

9. Mount G.J: Mechanizm adhezji glassjonomerów.

„Stom. Wsp.”, Supl., 2003, 1, 18-21.

10. Van Duinen R.: Właściwości fi zyczne i zasto-

sowanie kliniczne materiałów szklano-jono-
merowych. „Stom. Wsp.”, Suplement, 2003,
2, 8-17.

11. Wiśniewska E.: Ocena cementów szklano-

-jonomerowych stosowanych w stomatologii.
„Mag. Stom.”, 1991, 5, 4-8.

12. Schuh H.: Cementy glassjonomerowe. Roz-

wój i tendencje, „Mag. Stom.”, 1993, 12 (30),
6-12.

dr n. wet. Maciej Janeczek

Katedra Anatomii i Histologii

Wydział Medycyny Weterynaryjnej

Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu

51-631 Wrocław, ul. Kożuchowska 1/3

e-mail: [e-mail]

Ryc. 5. Stan po zakończonym leczeniu endodon-
tycznym. Wypełnienie ostateczne materiałem
szkło-jonomerowym

Ryc. 4. Pilniki kanałowe wyznaczające przebieg
oraz lokalizację kanałów zębowych; rzut od dołu