Historia sztuki nowoczesnej polskiej - malarstwo 16.01.2004

file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/luba040116.html

1 z 5

2008-02-28 10:03

przedmiot: Historia sztuki nowoczesnej polskiej - malarstwo

prowadzący: dr Luba data: 16.01.2004 aktualizacja: 10.06.2004

powrót

drukuj

kontakt

zapisz

7. Rzeźba Młodej Polski
Od II połowy XIX w. w Europie (głównie we Francji) rozpoczyna się w rzeźbie odejście od zasad
akademickich - nacisk zostaje położony na symbolizm, przekazywanie w dziele treści, a nie tylko
dosłownej formy. Zmienia się podejście do wykonawstwa - wcześniej rzeźby często wykonywał
warsztat, autor przygotowywał tylko projekt. Teraz modne staje się odchodzenie od wcześniejszego
projektu, rzeźbienie bez planu, niedokończanie rzeźb, prezentowanie dzieł niedokończonych i gipsów,
zamiast idealizacji naturalizm, zmieniają się także zasady ekspozycji. Do rzeźby przenikają motywy
literackie, np. poeta jest przedstawiony nie sztywny, lecz ekspresyjny, wieszczący.
W Polsce nowe podejście wprowadził Xawery Dunikowski. Nowe nurty były dla polskiej publiczności
szokiem - opinia przyzwyczajona do rzeźby akademickiej została skonfrontowana z nowymi formami,
tematami.

Wacław Szymanowski
Jest na pograniczu stylów, należy do najstarszego pokolenia polskich rzeźbiarzy, którzy wprowadzali
nową stylistykę.
Kariatydy, 1896 r - brak idealizacji, postaci przykurczone, przygniecione ciężarem.
Pomnik Mickiewicza, 1898 r - zupełnie inny niż równoczesny mu pomnik Mickiewicza z
Krakowskiego Przedmieścia - ukazana postać w narzuconej tkaninie, szkicowo opracowanej, poeta
zmęczony, podpierany przez dwie postaci (muzy).
Wiatr, 1899 r - wprowadził do rzeźby nowe elementy, które stały się bardzo popularne, np. wątki
folklorystyczne: ukazana wiejska dziewczyna dźwigająca ciężar, w ruchu, dynamiczna, szkicowo
opracowana. Powierzchnia chropawa, nie oddaje faktury tkaniny lecz ruch, powiew.
Macierzyństwo (Matka całująca dziecko), 1903 r., kilka wersji (marmur, brąz, postaci lub same głowy)
- postaci wyłaniają się z podłoża, z bryły marmuru, brak stóp, opracowania ziemi, gruntu.
Pomnik Chopina, 1905 r - bohaterowie romantyczni (Mickiewicz, Słowacki, Chopin) byli ulubionym
tematem rzeźbiarzy młodopolskich. Inaczej niż w akademizmie nie ukazana sama głowa lub popiersie
lecz cała postać, w swobodnej pozie. Ujęcie niekonwencjonalne - pod wierzbą, siedzi na czymś
nieokreślonym.
Smutek (Płacz) - nagrobek Szymanowskiego i jego ojca, Powązki.
Pochód na Wawel, proj. 1906 r., real. od 1911 r - projekt prestiżowy, koncepcja dużej grupy stojącej
na arkadzie wybudowanej w miejscu brakującego skrzydła, przedstawiającej pochód wielkich Polaków.
Projekt nie zrealizowany - gigantyczny koszt, Szyszko-Bohusz i in. mieli odmienną koncepcję
artystyczną. Sam pomysł nowatorski - na rzeźbę totalną, stopioną z otoczeniem, architekturą. Postaci w
grupie nie statyczne, lecz integrujące się między sobą.

Szymanowski: Kariatydy, Mickiewicz, Wiatr, Macierzyństwo, Chopin, Smutek

Historia sztuki nowoczesnej polskiej - malarstwo 16.01.2004

file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/luba040116.html

2 z 5

2008-02-28 10:03

Szymanowski: Pochód na Wawel

W sztuce Młodej Polski często byli przedstawiani Bolesław Śmiały i Św. Stanisław, powstało wiele
dzieł im poświęconych, np. dramaty Wyspiańskiego, związane z postaciami koncepcje przekształcenia
Wawelu itd.

Franciszek Flaum
Krewny Przybyszewskiego, jego wielbiciel.
Obłok, ok. 1900 r - postać kobiety wyłaniająca się z kamienia, podobne Fala, Płomień.
Wizja, ok. 1904 r - dynamiczna

Flaum: Obłok, Fala lub płomień, Wizja(?)

Konstanty Laszczka
Pochodził ze wsi, edukował się na snycerza, po wygranym konkursie studiował na ASP w Krakowie,
potem w Paryżu, po powrocie został profesorem na ASP. Tworzył rzeźbę symboliczną, młodopolską,
często przedstawiał wątki folklorystyczne, a także postaci z bajek, legend, baśni. Jego uczniami byli
Dunikowski, Szczepkowski, Wittig, Biegas i in (artyści, którzy główne osiągnięcia mieli w 20-leciu, ale
zaczynali na początku XX w.).
Konik Polny, 1896 r., Paryż - motyw z bajki La Fontaine'a, ukazana czarna dziewczyna na pniu.
Primavera, 1896 r - zastosowane nowe tworzywo (terakota), nawiązania renesansowe.
Wodnik, 1898 r - przypomina Chrystusa frasobliwego.
Czarownica zbierająca zioła, 1899 r
Dziewczynka w stroju krakowskim, 1906 r
Zrozpaczona, 1904 r - seria postaci wyłaniających się z podłoża, folklor nie tylko w tematyce, ale też
w stroju.
Dom pod globusem, 1906 r - alegorie przemysłu i handlu przy bramie.

Laszczka: Konik Polny, Primavera, Wodnik (x2)

Historia sztuki nowoczesnej polskiej - malarstwo 16.01.2004

file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/luba040116.html

3 z 5

2008-02-28 10:03

Laszczka: Czarownica, Dziewczynka, Pod Globusem, Zrozpaczona

Xawery Dunikowski
Największa indywidualność wśród polskich rzeźbiarzy. Radykalnie zerwał z tradycją, ale jego prace
były dobrze przyjmowane. Był artystą poszukującym, wyszedł od rzeźby Rodina, potem zupełna
zmiana.
Prometesz, 1898 r
Prymulka, 1898 r - brak idealizacji, gładkości, spokoju.
Matka, 1899 r - brak idealizacji, ukazana stara, wysuszona kobieta.
Portret Henryka Szczyglińskiego, ok. 1898 r - ukazany malarz krakowski, bon vivant, jest to
wzorcowe przedstawienie artysty: bardzo swobodna poza i strój, świetna charakterystyka postaci.
Dzieło nowatorskie, Dunikowski otrzymał za nie złoty medal, stał się sławny, dostał także stypendium -
pieniądze na utrzymanie, jednak brak możliwości wyjazdu.

Dunikowski: Prometeusz, Prymulka (x2), Matka, Szczygliński (x2)

Dante, 1903 r - zupełnie inny sposób postrzegania postaci ludzkiej: brak portretu, identyfikuje tylko
nakrycie głowy, ujęcie syntetyczne, nie portretowe.
Fatum, 1902 r - niepokojący, młodopolski tytuł, podobnie ukazane postaci (matka z dzieckiem) - łyse,
nagie, bez człowieczeństwa.
Macierzyństwo (Tchnienie), 1903 r - ukazana kobieta z dzieckiem, jedna wyłania się z drugiej, są
pozbawione kobiecości, łyse. Formy prawie abstrakcyjne. W Młodej Polsce silne były wątki
mizoginiczne, artyści je propagowali.
Ewa (różne wersje) - zamiast jabłka trzyma embrion. Młoda, ale niezgrabna, niekusząca, brzydka,
smutna.

Dunikowski: Dante, Fatum, Macierzyństwo, Ewa (x3)

Autoportret, Kobiety brzemienne - wielki skandal na monograficznej wystawie Dunikowskiego w
Warszawie w 1906 r. Autoportret nagi, natomiast kobiety zostały ustawione na środku sali,
bezpośrednio na podłodze, ubrane we współczesne stroje - mieszały się z tłumem, rezygnacja z
rozdzielenia widza i dzieła. Na dodatek ukazane brzemienne - w sztuce mało takich przedstawień,
artyści ich unikali jako nieatrakcyjne (tylko sceny religijne).
Zwiastowanie, 1910 r, Kraków - wykonane po powrocie z Warszawy (mieszkał od 1903 r), związał się
wtedy z kościołem jezuitów na Wesołej. Nawiązania do sztuki wczesnego renesansu, odrzucenie

Historia sztuki nowoczesnej polskiej - malarstwo 16.01.2004

file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/luba040116.html

4 z 5

2008-02-28 10:03

awangardowości, ekspresji. Postaci są jak mozaika, trójwymiarowe, Dunikowski jako pierwszy
wprowadza polichromię. Połączenie płaskorzeźby (tło), polichromii (Maria) i skubizowania postaci.
W latach 1910-20 mieszkał w Paryżu, potem znów w Krakowie. W Paryżu powstał bardzo ciekawy
Autoportret i wiele innych prac.

Dunikowski: Autoportret. Kobiety brzemienne, Zwiastowanie

Bolesław Biegas
Podobnie jak Dunikowski był uczniem Laszczki, jednak zupełnie inna twórczość - jego rzeźby są
zdominowane przez literaturę, są ilustracjami, np. do Przybyszewskiego. W 1910 r wyjechał do Paryża,
gdzie pozostał.
Zaczarowany dom - praca bardziej graficzna niż rzeźbiarska, okna jak oczy.
Sfinks - geometryzacja, twarz sprowadzona do znaku (sztuka ówcześnie bardzo zróżnicowana).
Ostatni zachód słońca, 1903 r - a la Obłok, Fala, Płomień,
Przeczucie, 1903 r - postaci targane wiatrem.
Marsz Chopina - z muzyki wyłaniają się twarze, zmarli(?) - niektóre graficzne, inne bardzo
rzeźbiarskie (wątki śmierci były ówcześnie popularne).

Biegas: Zaczarowany dom, Sfinks, Ostatni zachód słońca, Przeczucie, Marsz Chopina

Miłość i śmierć - czaszki, kościotrup.
Życie - pojawia się motyw sfinksa-zagadki. Dół graficzny, symetryczny z dwoma postaciami (prawie
abstrakcyjne), u góry głowy kobiece.
Świat - Adam i Ewa na tle postaci anioła (?), u dołu głowy i czaszka.
Wagner, 1904 r - w artystę wtulona kobieta, za nią postaci. Wykonał sekwencję wizerunków artystów -
też np. Słowacki, Baudelaire.
Tworzył także malarstwo - nie tak dobre jak rzeźba, ale niezłe. Miał bardzo stały styl, który utrudnia
datowanie.
W pracowni - obraz: wyciszenie, zastanowienie, brak turpizmu.

Biegas: Miłość i śmierć, Życie, Świat, Wagner

Jan Szczepkowski
Także uczeń Laszczki.
Dekoracja BGK - płaskorzeźby.
Postaci tańczące wokół wazonu - przykład pracy ceramicznej.

Historia sztuki nowoczesnej polskiej - malarstwo 16.01.2004

file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/luba040116.html

5 z 5

2008-02-28 10:03

Dziewki, 1904 r - wątki folklorystyczne.
Macierzyństwo, 1905 r - zupełnie nowy etap twórczości, powrót do wzorów renesansowych,
klasycznych - wyciszenie, idealizacja.

Szczepkowski: Dekoracja BGK, Wazon (x2), Dziewki, Macierzyństwo

Edward Wittig
Zaczynał od fascynacji Rodinem, na początku tworzył prace monumentalne, klasyczne, oparte na
wzorach antycznych.
Smutek (Rozpacz), praca wczesna - postać stojąca, styl a la Rodin.
Dziewczyna, 1908 r - praca późniejsza, postać leżąca, wyłania się z kamienia.
Ewa, kilka wersji, m.in. w Parku Ujazdowskim - duży sukces: zerwanie z nimfowatością, lekkością
kobiety - postać silna, monumentalna.

Smutek, Wittig: Dziewczyna, Ewa

powrót

kontakt

drukuj

zapisz