1

Wydalanie i osmoregulacja

– poziom rozszerzony

Zadanie 1. (2 pkt)

Źródło: CKE 01.2006 (PR), zad. 45.

Zadanie 2. (3 pkt)

Źródło: CKE 05.2006 (PR), zad. 33.

8

Egzamin maturalny z biologii

Arkusz II

Zadanie 44. (2 pkt)

U pszczół oprócz dojrzałych płciowo samców i samic występują również bezpłodne

robotnice. Rysunek jest ilustracją tego zjawiska.

Zaznacz prawidłowe zestawienie definicji najpełniej przedstawiającej powyższe

zjawisko z jego nazwą.

Podaj przykład organizmu, u którego występuje podobne zjawisko.

Definicja

Nazwa zjawiska

A Zróżnicowanie genetyczne przedstawicieli tego samego gatunku

prowadzące do wyodrębnienia nowych gatunków.

Dymorfizm płciowy

B Występowanie zróżnicowanych morfologicznie i fizjologicznie

form w obrębie przedstawicieli tego samego gatunku.

Polimorfizm

funkcjonalny

C Występowanie różnic w budowie morfologicznej między

osobnikami męskimi i żeńskimi.

Dymorfizm płciowy

D Występowanie wielu różnych przystosowań do życia

w określonych warunkach środowiska w obrębie tej samej

populacji.

Polimorfizm

funkcjonalny

......................................................................................................................................................

Zadanie 45. (2 pkt)

Transport substancji do i z komórki odbywa się przez jej błonę komórkową. Rysunek

przedstawia przykład organizmu jednokomórkowego (pełzaka).

Dla każdej z wymienionych na rysunku substancji ustal kierunek transportu (wydalanie

i/lub wchłanianie), odpowiednio dorysowując strzałkom brakujące groty.

woda

tlen

amoniak

glukoza

dwutlenek węgla

pszczoły

Egzamin maturalny z biologii

Arkusz II

3

Zadanie 32. (2 pkt)

Węglowodany to grupa różnorodnych związków organicznych. Wyróżniamy wśród nich

m.in. monosacharydy (cukry proste) i polisacharydy (cukry złożone, zawierające więcej niż

10 cząsteczek monosacharydów). Różnią się one właściwościami np. rozpuszczalnością

w wodzie i, co się z tym wiąże, pełnioną w komórce funkcją.

Uzupełnij poniższą tabelę wpisując odpowiednie przykłady węglowodanów oraz określ

ich rozpuszczalność w wodzie i podstawową funkcję pełnioną w komórce lub

organizmie.

Grupa

węglowodanów

Przykład

(nazwa związku)

Rozpuszczalność

w wodzie

(słaba / dobra)

Funkcja w komórce lub

organizmie

(strukturalna / energetyczna /

zapasowa / regulacyjna)

monosacharydy

polisacharydy

Zadanie 33. (3 pkt)

U niektórych słodkowodnych protistów, np. pantofelków występują tzw. wodniczki tętniące,

które zbierają wodę z wnętrza komórki i wypompowują ją na zewnątrz. Pulsowanie

wodniczek tętniących łatwo zaobserwować w mikroskopie optycznym.

Zaplanuj doświadczenie pozwalające rozwiązać problem badawczy:

Czy częstotliwość pulsowania wodniczek tętniących u pantofelków zależy od stężenia NaCl

w ich środowisku zewnętrznym?

Do dyspozycji masz: mikroskop, akwarium z hodowlą pantofelków, zlewki, szkiełka

podstawowe, zakraplacz, 1% roztwór NaCl, wodę destylowaną.

W planie doświadczenia uwzględnij:

−

próbę kontrolną,

−

próbę badawczą,

−

sposób uzyskiwania wyników.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Nr zadania

30.

31.

32.

33.

Maks. liczba pkt

1

2

2

3

Wypełnia

egzaminator! Uzyskana liczba pkt

Egzamin maturalny z biologii

Poziom rozszerzony

8

Zadanie 17. (2 pkt)

Wyróżnia się dwa rodzaje odporności: wrodzoną (nieswoistą) i nabytą (swoistą).
a) Podaj, w którym z tych rodzajów odporności następuje wytworzenie w organizmie

pamięci o patogenie.

.........................................................

b) Wśród podanych niżej sposobów obrony organizmu przed patogenami (A-D)

zaznacz ten, który jest odpowiedzią swoistą.
A. Wytwarzanie interferonu przez komórki zaatakowane przez wirusy.

B. Fagocytowanie patogenów przez granulocyty obojętnochłonne i kwasochłonne.

C. Wytwarzanie przeciwciał przez limfocyty B, które zetknęły się z patogenami.

D. Obecność w płynach ciała np. łzach, mleku, ślinie lizozymu uszkadzającego bakterie.

Zadanie 18. (2 pkt)

Wśród zaburzeń w funkcjonowaniu układu odpornościowego można wyróżnić trzy grupy:
I. niewydolność układu odpornościowego (niedobory immunologiczne),

II. niewłaściwie skierowana reakcja (autoimmunoagresja),

III. nadmierna aktywność układu odpornościowego (nadwrażliwość).
Podaj, do których z wymienionych grup zaburzeń (I-III) należą:

a) alergie ........... ,
b) AIDS ............. .

Zadanie 19. (2 pkt)

Działanie hormonów tarczycy (tyroksyny i trójjodotyroniny) polega na pobudzaniu

aktywności metabolicznej tkanek ustroju, co wyraża się zwiększonym zużyciem tlenu,

glukozy i tłuszczów na poziomie komórkowym. Pobudzają one również wchłanianie

węglowodanów oraz regulują metabolizm cholesterolu. Pobudzają też kurczliwość włókien

mięśniowych.

Do lekarza zgłosiła się bardzo szczupła kobieta skarżąca się na utrzymującą się od dłuższego

czasu podwyższoną temperaturę ciała, nerwowość, drżenie rąk, kołatanie serca.

Podczas badania stwierdzono tętno ponad 100 uderzeń/min., podwyższone ciśnienie tętnicze,

obniżony poziom cholesterolu we krwi, niskie stężenie TSH (tyreotropiny) oraz wysoki

poziom hormonów tarczycy.
a) Podaj, czy opisane objawy wskazują na niedoczynność tarczycy czy na nadczynność

tarczycy.

..............................................................

b) Wyjaśnij, dlaczego, w opisanym przypadku, we krwi występuje niskie stężenie

tyreotropiny.

.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................

2

Zadanie 3. (2 pkt)

Źródło: CKE 05.2006 (PR), zad. 46.

Zadanie 4. (1 pkt)

Źródło: CKE 2007 (PR), zad. 2.

Egzamin maturalny z biologii

Arkusz II

9

Zadanie 45. (2 pkt)

Poniżej zamieszczony wykres przedstawia zależność między wilgotnością nasion kilku

gatunków roślin a natężeniem procesu oddychania.

Sformułuj dwa wnioski wynikające z analizy wykresu.

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 46. (2 pkt)

Osobliwością płazów jest ich gospodarka wodna. Zwierzęta te nigdy nie piją wody,

lecz pobierają ją przez skórę. Na brzusznej stronie tułowia i ud mają one okolice szczególnie

obficie unaczynione, których funkcją jest absorpcja wody – do jej pobrania wystarcza

wilgotna gleba. Gatunki żyjące w okolicach suchych gromadzą, przy braku wody, duże ilości

mocznika w płynach ustrojowych.

Wyjaśnij, jakie znaczenie dla sposobu pobierania wody przez płazy żyjące w suchym

klimacie ma fakt gromadzenia znacznych ilości mocznika w płynach ustrojowych.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Nr zadania

43.

44.

45.

46.

Maks. liczba pkt

2

1

2

2

Wypełnia

egzaminator! Uzyskana liczba pkt

2

Egzamin maturalny z biologii

Poziom rozszerzony

Zadanie 1. (1 pkt)

W tabeli przedstawiono wyniki pomiarów ciśnienia parcjalnego gazów oddechowych oraz

prężność tych gazów w naczyniach włosowatych.

Ciśnienie parcjalne w

Prężność gazów

w naczyniach włosowatych płuc

Ciśnienie

Gaz

oddechowy

powietrzu

atmosferycznym

powietrzu

pęcherzykowym krew tętnicza krew

żylna

Tlen (O

2

)

160 mm Hg

100 mm Hg

95 mm Hg

40 mm Hg

Dwutlenek węgla (CO

2

)

0,33 mm Hg

40 mm Hg

40 mm Hg

46 mm Hg

Na podstawie powyższych danych zaznacz trafne wyjaśnienie mechanizmu przenikania

tlenu z powietrza pęcherzykowego do krwi oraz dwutlenku węgla z krwi do powietrza

pęcherzykowego.

A. Występuje dyfuzja tych gazów zgodna z gradientem ich ciśnień w powietrzu

atmosferycznym i krwi.

B. Ciśnienie parcjalne tych gazów w powietrzu pęcherzykowym jest inne niż ich prężność

w naczyniach włosowatych.

C. Występuje korzystna różnica ciśnień obu gazów w powietrzu pęcherzykowym i we krwi,

która pozwala na ich transport na zasadzie dyfuzji.

D. Prężność obu gazów oddechowych w naczyniach włosowatych płuc jest wyższa od ich

ciśnienia parcjalnego w powietrzu atmosferycznym, co powoduje ich dyfuzję.

Zadanie 2. (1 pkt)

Na schemacie przedstawiono zasadę działania urządzenia do dializy (sztucznej nerki).

Na podstawie analizy schematu wyjaśnij, dlaczego nie wszystkie składniki znajdujące się

we krwi przenikają do płynu dializującego.
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................

Zadanie 3. (1 pkt)

Podaj nazwę elementu nefronu, w którym zachodzi filtracja krwi.
...................................................................................................................................................

o

o

o

o

o

sole mineralne

o

o

o

o

o

o

o

PŁYN DIALIZUJĄCY

KREW

błona

półprzepuszczalna

drobnocząsteczkowe

związki organiczne

mocznik

erytrocyt

o

o

o

o

cząsteczka białka

o

Zadanie 5. (1 pkt)

Źródło: CKE 2007 (PR), zad. 3.

2

Egzamin maturalny z biologii

Poziom rozszerzony

Zadanie 1. (1 pkt)

W tabeli przedstawiono wyniki pomiarów ciśnienia parcjalnego gazów oddechowych oraz

prężność tych gazów w naczyniach włosowatych.

Ciśnienie parcjalne w

Prężność gazów

w naczyniach włosowatych płuc

Ciśnienie

Gaz

oddechowy

powietrzu

atmosferycznym

powietrzu

pęcherzykowym krew tętnicza krew

żylna

Tlen (O

2

)

160 mm Hg

100 mm Hg

95 mm Hg

40 mm Hg

Dwutlenek węgla (CO

2

)

0,33 mm Hg

40 mm Hg

40 mm Hg

46 mm Hg

Na podstawie powyższych danych zaznacz trafne wyjaśnienie mechanizmu przenikania

tlenu z powietrza pęcherzykowego do krwi oraz dwutlenku węgla z krwi do powietrza

pęcherzykowego.

A. Występuje dyfuzja tych gazów zgodna z gradientem ich ciśnień w powietrzu

atmosferycznym i krwi.

B. Ciśnienie parcjalne tych gazów w powietrzu pęcherzykowym jest inne niż ich prężność

w naczyniach włosowatych.

C. Występuje korzystna różnica ciśnień obu gazów w powietrzu pęcherzykowym i we krwi,

która pozwala na ich transport na zasadzie dyfuzji.

D. Prężność obu gazów oddechowych w naczyniach włosowatych płuc jest wyższa od ich

ciśnienia parcjalnego w powietrzu atmosferycznym, co powoduje ich dyfuzję.

Zadanie 2. (1 pkt)

Na schemacie przedstawiono zasadę działania urządzenia do dializy (sztucznej nerki).

Na podstawie analizy schematu wyjaśnij, dlaczego nie wszystkie składniki znajdujące się

we krwi przenikają do płynu dializującego.
.....................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................................

Zadanie 3. (1 pkt)

Podaj nazwę elementu nefronu, w którym zachodzi filtracja krwi.
...................................................................................................................................................

o

o

o

o

o

sole mineralne

o

o

o

o

o

o

o

PŁYN DIALIZUJĄCY

KREW

błona

półprzepuszczalna

drobnocząsteczkowe

związki organiczne

mocznik

erytrocyt

o

o

o

o

cząsteczka białka

o

3

Zadanie 6. (2 pkt)

Źródło: CKE 2007 (PR), zad. 19.

Egzamin maturalny z biologii

9

Poziom rozszerzony

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

3,5

6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24

godzina

ci

śn

ien

ie

os

m

ot

ycz

ne

(M

Pa

)

Z

O

O

Z

Zadanie 18. (1 pkt)

Na rysunku przedstawiono dwa zestawy doświadczalne (zestaw I i II) przygotowane

do zaplanowanego doświadczenia. Jego wyniki miały być ustalone poprzez zliczanie

kiełkujących nasion w każdym zestawie co 3 dni, w ciągu 12 dni trwania doświadczenia.

Sformułuj problem badawczy do zaplanowanego doświadczenia.

.......................................................................................................................................................

Zadanie 19. (2 pkt)

Na wykresie przedstawiono wyniki pomiarów ciśnienia osmotycznego w komórkach

szparkowych oraz obserwacje stopnia otwarcia szparek badanej rośliny. Pomiary

dokonywano od godziny 7.00 do 24.00 w ciągu jednej doby. Ciśnienie osmotyczne innych

komórek epidermalnych podczas eksperymentu było stałe i wynosiło 2 MPa.

O – szparka otwarta, Z – szparka zamknięta

Na podstawie analizy powyższych danych sformułuj dwa wnioski dotyczące ruchów

aparatów szparkowych badanej rośliny.

1. ...................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
2. ...................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

Nr zadania

16.

17.

18.

19.

Maks.

liczba

pkt 2 1 1 2

Wypełnia

egzaminator! Uzyskana liczba pkt