Role pielęgniarki anestezjologicznej

Role pielęgniarki anestezjologicznej

1. Pielęgnowanie chorego nieprzytomnego sztucznie wentylowanego
2. Czynności pielęgniarki przed znieczuleniem pacjenta

3. Rola pielęgniarki podczas znieczulenia

3.1. Ułożenie pacjenta do zabiegu i rola pielęgniarki anestezjologicznej

3.1.1. Ułożenie na plecach
3.1.2. Ułożenie na brzuchu

3.1.3. Ułożenie na boku

4. Czynności pielęgniarki po znieczuleniu i na sali wybudzeń
Bibliografia

Literatura podstawowa
Literatura dodatkowa

1

Role pielęgniarki anestezjologicznej

1. Pielęgnowanie chorego nieprzytomnego

sztucznie wentylowanego

Pielęgnowanie chorego nieprzytomnego zaintubowanego polega na wykonywaniu przez
przeszkolony personel typowych czynności pielęgnacyjnych, których celem jest
podtrzymanie i regulacja funkcji życiowych, zapewnienie bezpieczeństwa pacjentowi
i unikanie ekspozycji na zakażenia. Szczególnie ważna jest tutaj pielęgnacja dróg
oddechowych, kaniuli centralnej, wkłucia tętniczego, cewnika moczowego, pielęgnacja
skóry i zapobieganie odleżynom. Oddział intensywnej terapii jest oddziałem specyficznym
— wskazuje na to już jego nazwa.

Całodobowy bezpośredni nadzór nad wszystkimi chorymi znajdującymi się w oddziale
polega przede wszystkim na obserwacji stanu ogólnego:
⎯ reakcji na ból,
⎯ wyglądu skóry,
⎯ ułożeniu ciała,
⎯ napięcia mięśniowego,
⎯ stanu świadomości,
⎯ odruchów,
⎯ ciepłoty ciała,
⎯ diurezy.

Znajomość obsługi specjalistycznego sprzętu medycznego i interpretacja parametrów:
⎯ pulsoksymetria (wysycenie tlenem hemoglobiny);
⎯ kapnometria i kapnografia (ocena wartości dwutlenku węgla i zmian

hemodynamicznych);

⎯ zapis EKG (ocena rytmu pracy serca);
⎯ OCŻ — określenie ciśnienia panującego w układzie górnej i dolnej żyły głównej,

pozwalające na ocenę wypełnienia łożyska naczyniowego i pracy prawej komory
serca. W pomiarze OCŻ punktem odniesienia 0 jest punkt przecięcia się linii biegnącej
w czwartej przestrzeni międzyżebrowej z linią pachową środkową. Położenie tego
punktu odpowiada położeniu prawego i lewego przedsionka, gdy pacjent leży płasko
na plecach. Nie jest on prawidłowym punktem odniesienia, gdy pacjent leży na boku,
dlatego OCŻ nie powinno być rejestrowane w ułożeniu bocznym chorego;

⎯ pomiar ciśnienia tętniczego (metodą krwawą i tradycyjną) — ciśnienie tętnicze krwi

jest ważnym wskaźnikiem przepływu krwi przez narządy, można je mierzyć metodą

2

Role pielęgniarki anestezjologicznej

pośrednią lub bezpośrednią. Pomiar bezpośredni jest metodą inwazyjną i należy do
rutynowego monitorowania chorego w OIT. Monitorowanie inwazyjne odbywa się za
pomocą przetwornika, który przekształca energię mechaniczną w elektryczną
powstającą w tętnicy. Zaletą tej metody jest ciągła rejestracja ciśnienia tętniczego ze
skurczu na skurcz oraz możliwość szybkiego rozpoznawania zaburzeń
hemodynamicznych. Niewątpliwie zaletą tej metody — mającą znaczenie dla pracy
pielęgniarki — jest łatwość uzyskania próbek krwi tętniczej do pomiarów
laboratoryjnych (z wyjątkiem parametrów krwawienia i krzepnięcia).

Do szczególnych czynności pielęgnacyjnych wykonywanych przez pielęgniarkę w OIT
należą:
1. Częsta zmiana opatrunków, kontrola ciśnienia panującego w balonie w celu

wychwycenia nieszczelności i zapobieganie martwicy śluzówki tchawicy.

2. Pielęgnacja oczu — dbałość o ich nawilżenie, stosowanie kropli, maści, by zapobiec

wyschnięciu rogówki.

3. Pielęgnacja jamy ustnej — oczyszczanie z nalotu znajdującego się na dziąsłach i na

języku, wykonywanie płukanek, zmiana pozycji rurki intubacyjnej w celu zapobiegania
powstaniu odleżyn, częste odsysanie wydzieliny.

4. Pielęgnacja drzewa oskrzelowego — odsysanie z zastosowaniem wlewek, stosowanie

drenaży ułożeniowych, oklepywanie, gimnastyka oddechowa. Celem zabiegu jest
oczyszczenie dróg oddechowych z zalegającej wydzieliny, która utrudnia oddychanie
u pacjenta zaintubowanego, wentylowanego mechanicznie. Zabieg w OIT
przeprowadzany jest rutynowo. Przed nim obowiązuje przygotowanie, które polega na:

⎯ okresowym zwiększeniu ilości podawanego tlenu — przez 3 min — 100%,
⎯ przeprowadzeniu zabiegów fizykoterapeutycznych, oklepywanie, drenaż

ułożeniowy, rozprężanie,

⎯ nawilżeniu dróg oddechowych niewielką ilością soli fizjologicznej do 10 ml lub

podaniem leków mukolitycznych,

⎯ rozprężaniu płuc za pomocą worka samorozprężalnego, w celu równomiernego

rozprowadzenia podanego leku w oskrzelach,

⎯ podaniu sedacji,
⎯ przygotowaniu ssaka, jałowych cewników i pojemnika z solą fizjologiczną,
⎯ przygotowaniu probówek w celu pobrania wydzieliny na posiew,
⎯ monitorowaniu RR i SaO

2

, by wychwycić zwolnienie czynności serca i spadek

saturacji,

⎯ przygotowaniu jałowych rękawiczek,
⎯ założeniu okularów ochronnych.

3

Role pielęgniarki anestezjologicznej

Zabieg przeprowadzany jest za pomocą jednorazowych cewników do odsysania
i w jałowych rękawiczkach.

5. Pielęgnacja wkłucia centralnego i kaniuli dotętniczej — każdy dostęp do układu żylnego

jest potencjalnym powodem powikłań septycznych, a czynnikiem najbardziej
sprzyjającym jego wystąpieniu jest cewnik wprowadzony do żył centralnych. Zakażeń
związanych z dostępem żylnym nie da się całkowicie wyeliminować, można zmniejszać
częstość ich występowania, stosując odpowiednie postępowanie profilaktyczne, by
uniknąć groźnych następstw. Głównym celem pielęgnacji miejsca założenia cewnika do
żyły centralnej czy naczynia tętniczego jest utrzymanie cewnika w naczyniu oraz
zmniejszenie ryzyka wystąpienia zakrzepicy, zatkania cewnika, przypadkowego
usunięcia, zakażenia, zatoru powietrznego.

Zakażenia ze sztucznym dostępem układu dożylnego i tętniczego dzieli się na:
⎯ zakażenia uogólnione (bakteriemia lub posocznica uogólniona),
⎯ zakażenia miejscowe (zakażenia miejsca wprowadzenia cewnika),
⎯ kolonizacja cewnika (stwierdzenie wzrostu drobnoustrojów na zewnętrznej lub

wewnętrznej powierzchni cewnika bez współistniejących objawów zakażenia).

Proces zakażenia jest procesem dynamicznym, najczęściej od pierwotnego zakażenia do
wystąpienia objawów klinicznych występuje kilka dni.

W zależności od mechanizmu wtargnięcia drobnoustroju zakażenia dzieli się umownie na
zakażenia:
⎯ „od środka”,
⎯ „od zewnątrz” linii żylnej.

Przyczynami wtargnięcia bakterii od zewnątrz może być zakażenie miejsca wprowadzenia
cewnika bądź zakażenie powierzchni zewnętrznej cewnika. Objawy zakażenia cewnika
mogą być miejscowe lub ogólne.

Do zakażeń wewnętrznych cewnika dochodzi poprzez wtargnięcie bakterii w czasie
używania cewnika, najczęściej przez wewnętrzną powierzchnię końcówki zewnętrznej, np.
w miejscu podłączenia zestawu do przetoczeń.

4

Role pielęgniarki anestezjologicznej

Rysunek 1. Wkłucie centralne

Planowe wprowadzanie cewnika do żyły centralnej powinno się odbywać w warunkach sali
operacyjnej, zaś w czasie reanimacji może odbywać się w każdym miejscu, ale cewnik
założony w takich warunkach należy traktować jako potencjalnie zakażony.

6. Pielęgnacja dostępu żylnego — opatrunek należy zmieniać co 24 h lub w razie potrzeby

częściej, w czasie zmiany trzykrotnie przemyć środkiem odkażającym okolicę
wprowadzania cewnika, zwrócić uwagę na szwy mocujące i objawy miejscowego
zakażenia. Aby utrzymać drożność, należy przepłukać wypełnienie heparynizowanym
roztworem 0,9 NaCl (uwaga: zwiększa ryzyko małopłytkowości i krwawień, zamykanie
cewnika roztworem 0,9 NaCl i klipsem jest równie skuteczne), stosować filtry
bakteryjne. Wskazane jest również stosowanie układów zamkniętych bez zbędnych
połączeń oraz obserwacja niepokojących objawów (rumień i ropnie).

7. Pielęgnacja dostępu tętniczego — miejsce wkłucia tętniczego pielęgnujemy, zmieniając

w sposób jałowy opatrunek raz na dobę. Przestrzegamy, by było ono dokładnie
opisane na opatrunku w widocznym miejscu („tętnica”). Do zadań pielęgniarki należy
przygotowanie linii tętniczej wypełnionej heparynizowanym roztworem soli
fizjologicznej, podłączenie jej i obserwacja drożności.

8. Pielęgnacja cewnika moczowego — u chorych nieprzytomnych do pęcherza moczowego

wprowadza się cewnik (np. Foleya), który ułatwia odpływ moczu z pęcherza
i umożliwia precyzyjne określenie ilości wydalonego moczu. Niebezpieczeństwem

5

Role pielęgniarki anestezjologicznej

założenia takiego cewnika jest możliwość wprowadzenia zakażenia przez
nieprzestrzeganie zasad aseptyki. Pielęgnacja takiego cewnika to przede wszystkim
zwrócenie uwagi na drożność cewnika. W razie potrzeby należy przepłukać go
jałowym roztworem 09% NaCl lub go wymienić. Pojemnik z moczem nie powinien być
umieszczony nad poziomem pęcherza moczowego, aby mocz nie cofał się. Wyjątek
stanowi posiadanie np. worka typu Unometer do diurezy godzinowej, który — oprócz
możliwości godzinowego pomiaru — posiada specjalny zacisk zapobiegający cofaniu
się moczu przy unoszeniu worka do góry. Podczas manipulacji przy cewniku
moczowym należy przestrzegać wszystkich zasad postępowania aseptycznego.
W przypadku cewnika nadłonowego miejsce wkłucia, jego umocowanie i układ
odprowadzający należy często kontrolować, a opatrunek na wkłuciu zmieniać 2 razy
dziennie.

8. Częsta zmiana ułożenia i zabezpieczenie miejsc zagrożonych zmianami martwiczymi

(okolice kości krzyżowej, krętarzy, pięt, kostek, częste ścielenie łóżka, dbanie
o higienę osobistą, stosowanie udogodnień). Bardzo skuteczne w pielęgnacji są
materace przeciwodleżynowe.

9. Postępowanie z chorym gorączkującym — temperatura jest mechanizmem obronnym

organizmu, hamuje wzrost bakterii i namnażanie wirusów, jest reakcją na każdy
bodziec wytwarzający cytokiny zapalne. Powszechną praktyką stosowaną
w intensywnej terapii jest zewnętrzne schładzanie oraz farmakologiczne obniżanie
temperatury. Ważna jest tutaj rola pielęgniarki — dokładna pielęgnacja chorego oraz
dbanie o utrzymanie cewników drenów w należytej czystości przyczynia się do
normotermii.

6

Role pielęgniarki anestezjologicznej

2

. Czynności pielęgniarki przed znieczuleniem pacjenta

Obowiązkiem pielęgniarki anestezjologicznej jest przygotowanie aparatury monitorującej
i leków do znieczulenia pacjenta. Znieczulenie ogólne to „kontrolowane odwracalne
zniesienie czynności ośrodkowego układu nerwowego, charakteryzujące się utratą
percepcji i reakcji na szkodliwe bodźce zewnętrzne” (Larsen, 2003: 4). Znieczulenie
regionalne natomiast to upośledzenie czynności nerwów obwodowych. Niezależnie od
tego, z którym znieczuleniem mamy do czynienia, naszym zadaniem jest przygotowanie
sprzętu tak, by w każdej chwili można było wykonać znieczulenie ogólne.

Standardowe wyposażenie stanowiska do wykonania znieczulenia:
1. Aparat do znieczulenia (odpowiednio połączony z butlami tlenowymi, uzupełnionym

pochłaniaczem dwutlenku węgla, parownikiem wypełnionym odpowiednim
anestetykiem wziewnym). Aparat do znieczulenia ma następujące części składowe:

⎯ układ dostarczania gazów z centralnego zasilania za pośrednictwem odpowiednich

łączy lub z połączonych z aparatem butli,

⎯ system mierzenia prędkości przepływu gazów,
⎯ urządzenie do odprowadzania lotnych środków anestetycznych,
⎯ ramię oddechowe służące do dostarczania gazów i par z aparatu do pacjenta,
⎯ urządzenie do usuwania gazów anestetycznych dla zmniejszenia zatrucia

środowiska sali operacyjnej.

2. Maski oddechowe rożnych rozmiarów.
3. Filtr oddechowy.
4. Ssak (włączony i gotowy do użycia).
5. Cewniki do odsysania — różnej wielkości.
6. Zestaw intubacyjny:

⎯ rurki dotchawicze różnych rozmiarów (sprawdzić szczelność mankietu),
⎯ prowadnice o wystarczającej długości (również prowadnice elastyczne do trudnej

intubacji, np. Eschmann),

⎯ środek zmniejszający tarcie rurki i prowadnicy (np. lidokaina w żelu),
⎯ rurki ustno-gardłowe różnych rozmiarów,
⎯ strzykawka do uszczelnienia mankietu rurki,
⎯ plaster bądź opaska dziana do ufiksowania rurki.

7. Kaniule dożylne różnej wielkości oraz cewnik do kaniulacji żyły centralnej.
8. Zestawy do infuzji i transfuzji.
9. Cewnik z workiem do pęcherza moczowego.

7

Role pielęgniarki anestezjologicznej

Monitory i urządzenia do nadzoru:
⎯ monitor EKG,
⎯ urządzenie do nieinwazyjnego pomiaru ciśnienia tętniczego z różnymi rodzajami

mankietów,

⎯ urządzenie do pomiaru ciśnienia drogą inwazyjną,
⎯ pulsoksymetr,
⎯ kapnometr,
⎯ stetoskop,
⎯ urządzenie do pomiaru temperatury,
⎯ worek samorozprężarny z maską.

Monitorowanie krzywej EKG to najbardziej powszechna metoda śledzenia zmian
w układzie krążenia. Zapis krzywej z możliwością wydruku pozwala na szybkie
wychwycenie zaburzeń rytmu, niedokrwienia serca, zaburzeń równowagi elektrolitowej.
Obecnie coraz częściej stosowany jest automatyczny pomiar ciśnienia tętniczego metodą
nieinwazyjną — ciśnienia skurczowego, rozkurczowego, średniego — z zaprogramowaną
częstością. Mankiet dokonujący pomiaru powinien pokrywać 2/3 długości ramienia
i powinien być o 20% większy od jego obwodu.

Pulsoksymetr — dający nieinwazyjny pomiar wysycenia hemoglobiny tlenem — stał się
powszechnie obowiązującym standardem w anestezjologii. Czujnik powinien być
usytuowany na palcu, czasami na płatku ucha bądź nosie. Należy pamiętać, że
polakierowane paznokcie mogą zaburzać pracę urządzenia.

Kapnometr umożliwia pomiar stężenia CO

2

w powietrzu końcowo-wydechowym, które

odzwierciedla prężność tego gazu w krwi tętniczej. Kapnometria szybko i obiektywnie
potwierdza umiejscowienie rurki intubacyjnej w tchawicy — pozwala rozpoznać intubację
przełyku.

Odpowiednio przygotowane i opisane leki:
⎯ anestetyki,
⎯ opioidy,
⎯ benzodiazepiny,
⎯ środki zwiotczające mięśnie,
⎯ krystaloidy i koloidy,
⎯ leki stosowane w przypadkach nagłych,
⎯ leki krążeniowe.

8

Role pielęgniarki anestezjologicznej

Aparatura przed znieczuleniem powinna być sprawdzona zgodnie z zaleceniami
producenta i — jeśli to możliwe — powinna się znajdować na wózku jeżdżącym w pobliżu
głowy pacjenta.

Następną czynnością pielęgniarki jest przygotowanie pacjenta do znieczulenia. Pacjent
najczęściej jest już pod wpływem premedykacji, przywożony przez pielęgniarki z oddziału
na wózku leżącym. Od tego momentu wszystkie przygotowania do znieczulenia muszą
koncentrować się na chorym. Pielęgniarka anestezjologiczna po przywitaniu się
z pacjentem sprawdza:
⎯ imię i nazwisko pacjenta,
⎯ czas ostatniego posiłku,
⎯ czas premedykacji,
⎯ czy zostały wyjęte protezy zębowe,
⎯ czy lakier do paznokci, makijaż, biżuterię usunięto.

Następnie należy wykonać następujące czynności:
⎯ założyć mankiet do pomiaru ciśnienia tętniczego krwi i dokonać pomiaru,
⎯ podłączyć monitor EKG,
⎯ podłączyć pulsoksymetr,
⎯ założyć kaniulę dożylną,
⎯ podłączyć wlew kroplowy.

W szczególnych przypadkach, takich jak np. zabiegi kardiochirurgiczne czy duże zabiegi
neurochirurgiczne pielęgniarka anestezjologiczna przygotowuje pacjenta i sprzęt oraz
asystuje lekarzowi podczas zakładania centralnego cewnika dożylnego i drogi tętniczej.

Pielęgniarka anestezjologiczna zakłada standardowy dostęp dożylny. Dobór odpowiedniej
kaniuli uzależniony jest od rodzaju zabiegu, jego długości, krwawienia śródoperacyjnego.
W pierwszej kolejności powinny być kaniulowane żyły przedramienia i grzbietu ręki, które
są duże, dobrze widoczne, przebiegają stosunkowo prosto, łatwo je nakłuć. Następnie
można poddać kaniulacji żyły w obszarze łokcia, ale trzeba pamiętać, że istnieje tu
niebezpieczeństwo nakłucia tętnicy ramiennej lub uszkodzenia nerwu pośrodkowego.
W wyjątkowych przypadkach u dorosłych mogą być kaniulowane żyły stopy. Istnieje tu
niebezpieczeństwo wystąpienia zakrzepicy żyły stopy. Po wyczerpaniu wszystkich
możliwości pielęgniarka w porozumieniu z lekarzem może dokonać kaniulacji wenflonem
żyły szyjnej zewnętrznej. Wenflon powinien być umocowany jałowym opatrunkiem, np.
typu veca-fix czy niko-fix, a następnie niezmywalnym pisakiem opisany datą założenia.

9

Role pielęgniarki anestezjologicznej

Rysunek 2. Różne warianty przebiegu żył w dole łokciowym

10

Role pielęgniarki anestezjologicznej

3

. Rola pielęgniarki podczas znieczulenia

Podczas znieczulenia i trwania zabiegu pacjent poddawany jest stymulacji chirurgicznej,
dlatego też dawkowanie środków anestetycznych uzależnione jest od zaistniałych
bodźców. Zbyt płytkie znieczulenie może doprowadzić do reakcji ze strony układu
krążenia: wzrostu ciśnienia tętniczego krwi, wzrostu częstości akcji serca. Również zbyt
głębokie znieczulenie jest niekorzystne — wpływa na obniżenie ciśnienia tętniczego,
zmniejsza pojemność minutową serca, może zwiększać ryzyko wystąpienia
niedokrwienia, głównie mózgu i serca. Do oceny głębokości znieczulenia służy
monitorowanie relaksometrii. Obecnie nie jest to możliwe — nadal do oceny głębokości
znieczulenia służą objawy kliniczne, zmiany ciśnienia tętniczego, częstości akcji serca.
Stąd ważna rola pielęgniarki anestezjologicznej oraz stała obserwacja parametrów
życiowych, a także dokonywanie pomiarów parametrów, np. OCŻ czy temperatury za
pomocą czujnika zamontowanego w monitorze.

3

.1. Ułożenie pacjenta do zabiegu i rola pielęgniarki anestezjologicznej

3

.1.1. Ułożenie na plecach

Znieczulenie pacjenta wykonuje się zawsze u pacjenta leżącego na plecach. Po
zakończeniu wszystkich procedur anestezjologicznych zmienia się na pozycję właściwą
dla danego typu operacji. Sytuacja wygląda różnie w naszych miejscach pracy, ale
ułożenie odpowiednie do typu zabiegów wykonywane jest wspólnie z udziałem zespołu
anestezjologicznego i chirurgicznego. Umownie zespół anestezjologiczny odpowiada za
ułożenie pacjenta w trakcie wprowadzenia do znieczulenia i pełni nadzór do momentu
właściwego ułożenia do zabiegu. „Zgodnie z ustaleniami Niemieckiego Towarzystwa
Anestezjologów i Niemieckiego Towarzystwa Chirurgów (1982, 1987) nadzór nad
ułożeniem pacjenta na stole operacyjnym w okresie przed zabiegiem, w jego trakcie i po
zabiegu jest wspólnym zadaniem chirurga i anestezjologa” (Larsen, 2003: 650). Na tej
zasadzie opierają się ustalenia przyjęte przez Polskie Towarzystwo Chirurgów i Polskie
Towarzystwo Anestezjologów i Intensywnej Terapii.

Istnieje ryzyko wystąpienia porażeń i innych uszkodzeń spowodowanych przez ułożenie.
Opieka pielęgniarska obejmuje czynności zapobiegające wystąpieniu jakichkolwiek oznak
braku komfortu pacjenta w czasie zabiegu. Ułożenie na plecach jest najczęstszą pozycją
stosowaną do zabiegów operacyjnych. W tej pozycji szczególnie narażony na ucisk jest
splot ramienny oraz nerw łokciowy w obrębie stawu łokciowego. Niebezpieczeństwo

11

Role pielęgniarki anestezjologicznej

zachodzi wówczas, gdy ramię nie jest przywiedzione do tułowia, tylko odwiedzione do
kąta powyżej 90º. Ramię powinno być zrotowane do wewnątrz w stawie barkowym,
zgięte lekko w stawie łokciowym, oraz przymocowane przed obsunięciem się.

3

.1.2. Ułożenie na brzuchu

W tym ułożeniu ramiona powinny leżeć po obu stronach głowy na podpórkach, a klatka
piersiowa i miednica powinny opierać się na poduszkach, brzuch nie powinien być
podparty, natomiast nogi i grzbiety stóp powinny leżeć na podkładkach.

Niedostateczna opieka nad pacjentem przebywającym w takim ułożeniu może być
przyczyną wielu uszkodzeń. Najbardziej narażone na ucisk są gałki oczne, w czasie
zabiegu operacyjnego dochodzi do zmniejszenia wydzielania łez, a otwarte oko może
doprowadzić do wyschnięcia rogówki. Najlepszym rozwiązaniem są zamknięte powieki,
można też zastosować sztuczne łzy lub obojętne maści oczne. Na wielu blokach
operacyjnych stosowana jest metoda — która w praktyce stała się powszechna —
zaklejania oczu opatrunkiem z gazikiem.

3

.1.3. Ułożenie na boku

W ułożeniu bocznym głowa powinna być podparta — najlepiej specjalną podpórką lub
zrolowanym prześcieradłem lub poduszką. Na podobnych podpórkach powinny się znaleźć
kolana i łokcie. Między oba łokcie, by uniknąć uszkodzeń, można włożyć miękki wałek czy
poduszkę. Górne ramię powinno być ułożone na podpórce, a mankiet do mierzenia
ciśnienia — ze względu na częsty ucisk i łatwość dostępu — powinien się znajdować na
górnym ramieniu. Również ze względu na łatwość dostępu, wkłucie obwodowe powinno
znajdować się na górnym ramieniu.

12

Role pielęgniarki anestezjologicznej

4

. Czynności pielęgniarki po znieczuleniu i na sali wybudzeń

Pacjenci po znieczuleniu wymagają nadzoru na sali wybudzeń. Bezpośrednio po operacji
życie pacjenta może być zagrożone różnymi powikłaniami związanymi ze znieczuleniem
i interwencją chirurgiczną. W XXI wieku każdy szpital o profilu zabiegowym powinien
dysponować salą wybudzeń. Powinna się ona mieścić w obrębie bloku operacyjnego. Na
każdą salę operacyjną powinno przypadać 1–1,5 łóżka w sali wybudzeń, pożądana byłaby
„strefa septyczna”, a idealną sytuacją byłoby także posiadanie w bezpośrednim
sąsiedztwie laboratorium z komunikacją elektroniczną i pracowni radiologicznej.

Wyposażenie sali wybudzeń powinno pokrywać się z wyposażeniem stanowiska do
znieczulenia, powinny się tam znajdować zestawy do drenażu jamy opłucnowej, zestaw
do tracheotomii, defibrylator, urządzenie do ogrzania chorego, monitor transportowy,
respirator transportowy, formularz do prowadzenia protokołu nadzoru pooperacyjnego,
by w regularnych odstępach czasu zanotować skontrolowane parametry czynności
życiowych.

Każdy pacjent przekazywany na salę wybudzeń powinien do historii choroby mieć
dołączony protokół przekazania pacjenta.

Taki protokół zawiera obok danych personalnych pacjenta:
1. Część anestezjologiczną (w załączeniu kartę znieczulenia):

⎯ rodzaj znieczulenia,
⎯ nazwisko anestezjologa,
⎯ przebieg znieczulenia oraz powikłania śródoperacyjne,
⎯ utratę krwi w czasie zabiegu,
⎯ diurezę,
⎯ ilość przetoczonych preparatów krwi,
⎯ objętość przetoczonych płynów.

2. Część chirurgiczną (w załączeniu opis zabiegu):

⎯ rodzaj wykonywanej operacji,
⎯ nazwisko operatora,
⎯ liczba i rodzaj drenów, cewników, sond,
⎯ powikłania operacji.

3. Ocenę stanu przekazywanego chorego:

⎯ ciśnienie tętnicze,
⎯ tętno,

13

Role pielęgniarki anestezjologicznej

⎯ częstość oddechów,
⎯ saturacja,
⎯ OCŻ,
⎯ odruchy obronne (przełykanie, odksztuszanie),
⎯ ocena w skali Aldrete’a (tabela 1).

W bezpośrednim okresie pooperacyjnym pielęgniarka powinna szczególną uwagę zwrócić
na możliwość wystąpienia:
⎯ zaburzeń oddechowych,
⎯ zaburzeń krążenia,
⎯ krwawienia z pola operacyjnego,
⎯ krwawienia z drenów i redonów,
⎯ zaburzeń równowagi wodno-elektrolitowej,
⎯ wychłodzenia,
⎯ nudności i wymiotów,
⎯ skąpomoczu i wielomoczu.

Pacjent na oddziale wybudzeń powinien przebywać aż do momentu, kiedy stan jego
zdrowia będzie spełniał następujące kryteria:
⎯ wydolny oddech samoistny,
⎯ obecne odruchy obronne,
⎯ pełna przytomność,
⎯ zadowalająca analgezja.

Tabela 1. Skala oceny pooperacyjnej — skala Aldrete’a

Rodzaj obserwacji

Wynik badania

Aktywność

2

Porusza czterema kończynami samodzielnie lub na polecenie

1

Porusza dwoma kończynami samodzielnie lub na polecenie

0

Nie porusza się samodzielnie ani na polecenie

Oddech

2

Oddycha głęboko, kaszle

1

Duszność lub płytki oddech

0

Bezdech

Krążenie

2

Ciśnienie +/– 20% wartości wyjściowej przed znieczuleniem

1

Ciśnienie +/– 20%–50% wartości wyjściowej przed

14

Role pielęgniarki anestezjologicznej

znieczuleniem

0

Ciśnienie +/– 50% wartości wyjściowej przed znieczuleniem

Przytomność

2

W pełni przytomny

1

Budzi się na polecenie

0

Nie reaguje

Kolor skóry

2

Różowy

1

Blady, plamisty, żółty

0

Siny

15

Role pielęgniarki anestezjologicznej

Bibliografia

1. Brzeziński T., 2000: Historia medycyny, PWN, Warszawa.
2. Choroby wewnętrzne, 1996: (red.) F. Kokot, PZWL, Warszawa.
3. Kruszyński Z., 1999: Podstawy anestezjologii i intensywnej terapii, Wydawnictwa

Uczelniane Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego, Poznań.

4. Larsen H., 2003: Anestezjologia, Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław.
5. Marino P. L., 2001: intensywna terapia, Medyczne Urban & Partner, Wrocław.
6. Saint-Maurice C., Miller A., Meynadier J., 1998: Ból, diagnostyka, leczenie

i prewencja, Warszawa.

7. Zembała M., 1989: Kardiologia interwencyjna, Lech Poloński, Zabrze.

16

Role pielęgniarki anestezjologicznej

Literatura podstawowa

1. Kruszyński Z., 1999: Podstawy anestezjologii i intensywnej terapii, Wydawnictwa

Uczelniane Akademii Medycznej im. Karola Marcinkowskiego, Poznań.

Literatura dodatkowa

1. Choroby wewnętrzne, 1996: (red.) F. Kokot, PZWL, Warszawa.
2. Zembała M., 1989: Kardiologia interwencyjna, Lech Poloński, Zabrze.

17