 | Pobierz cały dokument Ewolucjonizm a psychologia poznawcza czy człowiek jest maszyną.pdf Rozmiar 45,8 KB |
"Typowe dla ludzi jest uważanie się za bardziej moralnych i uczciwych od innych osób" [3], a także
za istoty w pełni świadome pobudek swojego zachowania. Byłoby rzeczą wręcz niepojętą,
naruszającą godność człowieka, gdyby przyznał się zarówno przed sobą jak też publicznie do
bezmyślności w działaniu. Całkowita kontrola swojego życia, planów oraz marzeń świadczy o
osobowości pewnie stąpającej po ziemi i myślącej jak najbardziej racjonalnie. "Niewątpliwie
spostrzeganie siebie w kategoriach człowieka niezależnego" oraz świadomie stawiającego kolejny
krok, a przy tym "nie ulegającego w prosty sposób wpływowi" społecznemu "umacnia (...) poczucie
własnej wartości" [3]. Stawia nas w jak najlepszym świetle i powoduje, iż stajemy się autorytetem
godnym naśladowania. Ale czy to nie są tylko pozory, które poprawiają nasze samopoczucie i
podbudowują dobre mniemanie o sobie? "Takie egocentryczne przekonania pozwalają wzmocnić
poczucie własnej ważności i wartości" [5].
Czy jednak naprawdę jesteśmy w stanie sprawować kontrolę nad każdą minutą naszego życia?
Jeżeli dotyczy to rzeczy nowych, to owszem wymagają one nadzoru. Ale czy tyle samo uwagi
musimy poświęcić czynnościom, które wykonujemy po raz setny? Czy odkurzanie albo mycie
naczyń wymaga silnego zaangażowania i analizowania każdego kolejnego ruchu jak, na przykład,
haftowanie w przypadku osoby, która wykonuje tą czynność po raz pierwszy w życiu?
Otóż "Emmons dopuszcza możliwość, że ludzie nie są świadomi swoich dążeń" [7], a co się z tym
wiąże swoich działań, "a nawet dążenia te są nieświadome". Ile razy zdarzyło się okularnikom
szukać okularów, które cały ten czas były na nosie, albo wychodzącemu z domu kluczy, które
tkwiły w drzwiach? Jak często zdarza się uświadomić sobie wykonanie jakiejś czynności dopiero
wówczas, gdy mamy już gotowy efekt, ale nie jesteśmy w stanie przypomnieć przebiegu naszego
działania?
Wyjaśnieniem tego rodzaju zjawiska mogą być procesy automatyczne, które "są domeną zadań
dobrze znanych i łatwych" [6], a więc o prostej strukturze. Czynności takie są o tyle dogodne dla
umysłu człowieka, że nie angażują świadomości, wykazują nieznaczne zapotrzebowanie na zasoby
uwagi a ich przebieg ma charakter równoległy, umożliwiając tym samym wykonywanie różnych
czynności jednocześnie i w miarę szybko tym samym wykorzystując proste procesy poznawcze.
"Odruchy, nawyki, nastawienia, złudzenia, roztargnienie, utajone postawy" ewidentnie wskazują na
"nie ? kontrolowane" [4] procesy, które w znaczny sposób wpływają na funkcjonowanie człowieka
w świecie. Ogromny wkład nieświadomości w procesy automatyczne tłumaczy
najprawdopodobniej przekonanie o pełnej kontroli swojego życia. Jest to przekonanie jak
najbardziej błędne! Gdyby umysł ludzki skupiał się na wszystkich zadaniach, jakie ma do
wykonania w ciągu dnia, zrobiłby ich prawdopodobnie o połowę mniej.
Procesy automatyczne umożliwiają oszczędność energii i zasobów uwagi tak, aby umysł ludzki
mógł porządnie skupić się na rozwiązywaniu zadań nowych i o dużym stopniu trudności. Procesy
kontrolowane przebiegają w sposób sekwencyjny. Oznacza to, iż są uzależnione od czynności
wcześniejszych. Tym samym wszystkie etapy wykonywanych zadań są wzajemnie od siebie
zależne, żaden nie jest ani istotniejszy ani mniej ważny.
"Do wykonania następnej czynności można przystąpić wówczas, kiedy zakończona zostanie
czynność poprzednia. (...) Mała szybkość, wynikająca albo z dużej złożoności czynności,
niewielkiego stopnia jej opanowania albo z konieczności wykonywania jej w sposób sekwencyjny"
[6], wymaga dużego wysiłku. Wielokrotne powtarzanie tego typu czynności powoduje, iż stają się
one zrutynizowane i nawykowe, nie wymagają już takiego zasobu energii i uwagi jak wtedy, gdy
były oceniane przez jednostkę jako nowe i trudne. Przechodzenie procesów kontrolowanych w
automatyczne jest zjawiskiem jak najbardziej naturalnym, a wręcz koniecznym do tego, aby
człowiek mógł się prawidłowo rozwijać. Nie oznacza to jednak, iż procesy automatyczne stają się
przez to mniej ważne. Przeciwnie, zgodnie z organizmicznym podejściem do rozwoju człowieka
| Pobierz cały dokument Ewolucjonizm a psychologia poznawcza czy człowiek jest maszyną.pdf Rozmiar 45,8 KB |