Wybrane przykłady

(na podstawie literatury przedmiotu)

Malarstwo jako

tekst i kontekst kultury

Obraz jako źródło wiedzy o: człowieku, kulturze, epoce, tradycji,

obyczajach, ideałach (społecznych, estetycznych, etycznych)

Jan van Eyck, Małżeństwo Arnolfinich

Obraz ten może być rozważany m.in.
pod kątem metaforycznych znaczeń,
jakie kryje w sobie ukazana scena
zaślubin i towarzysząca jej sceneria,
skłania do refleksji nad uniwersalnością,
ponadczasowością, ale też zmiennością
zjawisk kojarzonych z ludzkim życiem, a
dotyczących m.in. rodziny (roli męża,
żony), małżeńskiej drogi życia, miłości,
wierności, poczucia wspólnoty, itd.
Obraz ten warto odczytywać jako
swoisty dokument obyczajowości epoki, z
której pochodzi, a zarazem jako
zaproszenie do refleksji nad współczesną
kulturą i stylami zachowań.

Jan van Eyck, Małżeństwo Arnolfinich

Obraz przedstawia ceremonię składania przysięgi małżeńskiej. Giovanni di Nicolao
Arnolfini, kupiec włoski z Lukki, i jego żona Giovanna Cenani stoją we wnętrzu
mieszkania oświetlanego światłem wpadającym przez okno z lewej strony. Kobieta
wysoko unosi bogato fałdowaną suknię. Po prawej znajduje się łoże pod baldachimem, a
na ścianie z tyłu charakterystyczne okrągłe i wypukłe lustro, w którym można dostrzec
także świadków zaślubin (w tym samego artystę). W tym czasie małżeństwo było
sakramentem, który nie wymagał obecności kapłana. Niektórzy badacze twierdzą, iż
obraz nie miał uwiecznić ceremonii zaślubin. Gest Arnolfiniego tłumaczą jako
pozdrowienie osób, które pojawiają się w progu drzwi i które zobaczyć można w odbiciu
w lustrze.

Owo wypukłe zwierciadło jest środkiem artystycznym,
dzięki któremu przestrzeń obrazu została rozciągnięta.
Lustro ukazuje nie tylko widok z innej perspektywy, ale
także jest nośnikiem dodatkowych informacji — dzięki
niemu dowiadujemy się o dwóch innych osobach
uczestniczących w scenie.

Jan van Eyck, Małżeństwo Arnolfinich

Owoce leżące na stole i parapecie
okna symbolizują czystość i
niewinność, jaka istniała w raju przed
grzechem pierworodnym

Różaniec z bursztynów -
wstrzemięźliwość, czystość.

Pies to symbol wierności
małżeńskiej.

Jan van Eyck, Małżeństwo Arnolfinich

Zdjęte sandały (widoczne są na pierwszym
planie, a także w tle, przy ławie) stanowią
odniesienie do Starego Testamentu: (...) Zdejm
sandały z nóg, gdyż miejsce, na którym stoisz,
jest ziemią świętą (Wj3, 4-5). Oznacza to, że
zwykłe mieszkanie zostało uświęcone przez
dokonujący się w jego wnętrzu sakrament.

Jan van Eyck, Małżeństwo Arnolfinich

Świeca jest zapalona, mimo iż w środku
pokoju jest widno, dzięki światłu padającemu z
okna. To dlatego, że płomień świecy nie spełnia
tutaj funkcji praktycznej, ale jest symbolem
obecności Chrystusa.

Miotełka - czystość.

W tle pokoju widać drewnianą figurkę św.
Małgorzaty, jednej z Czternastu Świętych
Wspomożycieli , mającej chronić od bólów
porodowych.

Pieter Bruegel (starszy)

Kalendarz; Żniwiarze

Kalendarz; Myśliwi w Śniegu

Wiejski Taniec

Zimowy Krajobraz z Łyżwiarzami i Pułapką na Ptaki

http://malarstwo.awardspace.info/galeria0a38.html

Rembrandt Harmenszoon van Rijn

Lekcja anatomii doktora Tulpa

Jan Vermeer van Delft

Obraz jako parabola losu człowieka (przesłanie moralne i egzystencjalne)

Malarskie parabole jako ikoniczne

opowieści o człowieku prowokują do
szukania

i

odnajdowania

uniwersalnych prawd o życiu,
czasie, przemijaniu, wartościach, itd.

Stanowią swego rodzaju zwierciadło,
w którym każdy może się przejrzeć,

zobaczyć i zrozumieć siebie, innych.

Są też wyzwaniem do odczytywania
symbolicznych

i

alegorycznych

znaczeń, których nośnikami są
obrazowane postacie, przedmioty,
zastosowana kolorystyka, układy
kompozycyjne, itd.

Wędrowiec, H. Boscha przywołuje na
myśl biblijną przypowieść o synu
marnotrawnym, jego opamiętaniu i
nawróceniu, chęci odcięcia się od zła i
rozpoczęcia nowej drogi życia, co daje
się odczytać z przedstawionych na
obrazie elementów krajobrazu i
plastycznej kreacji głównego bohatera.

Hieronim Bosch (właśc. Hieronimus van Aken)

"Wóz z sianem" - alegoria
tragicznego losu, który ludzie
gotują sami sobie trwając w
grzesznym szaleństwie i pogoni za
dobrami doczesnymi. Na tym
obrazie widać walczące ze sobą
postaci, które usiłują - każdy dla
siebie - porwać wiązkę siana z
ogromnego,

przeładowanego

wozu. W swoim zacietrzewieniu
nie

dostrzegają,

że

ciemne

kreatury popychają wielki wóz
wraz z szarpiącymi siano ludźmi -
do piekła.

Hieronim Bosch (właśc. Hieronimus van Aken)

Widzimy cztery osoby, dziwnie wyglądające, jedna z nich
poddaje się operacji głowy. Bez informacji przekazanych
nam przez historyków sztuki nie mielibyśmy pojęcia, że
jest to ilustracja średniowiecznej praktyki medycznej
stosowanej wobec pacjentów chorych umysłowo. Chirurg
nacinał skórę głowy pacjenta, po czym okazywał mu
'wydobyty' stamtąd kamień, który miał być przyczyną i
istotą

jego

choroby.

Kamień

oczywiście

był

przygotowany wcześniej, a całe opisane działanie było
bliższe szarlatanerii, niż medycynie, ale wierzono, że to
pomaga. Podobne sceny rodzajowe przedstawiali też inni
malarze tego okresu, Bosch jednak wykorzystywał każdy
temat do stworzenia skomplikowanej alegorii. Dopiero
nazwanie i odczytanie sensu wszystkich (lub większości)
przedstawionych w obrazie przedmiotów pozwala nam
zrozumieć, o co tak naprawdę chodzi.

http://www.jeroenbosch-artcenter.nl/index.cfm/site/boschuniverse_nl/pageid/AC25F24D-1804-2260-7CDC2D1A3579CCCB/left/AC266ED1-1804-2260-

7645DF3A786368E0/category/allWorks/right/copies/index.cfm

Leczenie głupoty

Hieronim Bosch (właśc. Hieronimus van Aken)

Na obrazie "Leczenie głupoty" widzimy, że - zamiast
kamienia - 'chirurg' wydobywa z głowy nieszczęśnika
kwiat podobny do tulipana. Podobny kwiat leży na
stole obok (a noga stołu też przypomina łodygę
kwiatu...).

Jedni

badacze

twierdzą, że kwiat

symbolizuje tutaj nadmierny popęd seksualny, inni
zaś, że słowa 'tulipan' i 'głupota' mają podobny
źródłosłów w języku, którego używali współcześni
Boscha.

Postaci otaczające operowanego nieszczęśnika
mają przy sobie dzbany. Te dzbany symbolizują z
kolei jego przywiązanie do napojów podawanych w
dzbanach, czyli po prostu pijaństwo.

Obraz przedstawia nie tyle leczenie szaleńca, ile
chronicznego rozpustnika. Jego 'lekarz' ma na głowie
odwrócony lejek. Popularne w owym czasie teorie opisujące
ludzkie temperamenty (flegmatyczny, sangwiniczny, itp.)
dowodziły prostej zależności między rozumem a objętością
płynów w głowie. Patrząc na lejek na czapce szarlatana
można

przypuszczać,

że

wszystkie

płyny,

które

odpowiadają za mądrość, wyciekły mu z głowy (czyli nie
ma oleju w głowie, jak mówimy obecnie).

Hieronim Bosch (właśc. Hieronimus van Aken

)

Obraz przedstawia zatem
bałwana, który leczy
nieuleczalnego rozpustnika, a
przygląda się temu z boku postać
z książką na głowie, która
symbolizuje mądrość i ma
równoważyć głupotę pozostałych
uczestników zdarzenia.

Na obrazie są jeszcze inne
symbole (drewniaki pod krzesłem
operowanego, dziwny instrument
wiszący u jego paska) - ich
znaczenie trudno dziś
jednoznacznie interpretować, ale
możemy być pewni, że autor
obrazu chciał za ich
pośrednictwem powiedzieć swoim
współczesnym coś ważnego...

Treścią obrazów Boscha jest chłodna,
często ironiczna refleksja nad kondycją
człowieka - mieszkańca wszechświata
zaludnionego

przez

stwory

szalonej

wyobraźni, nieustannie wodzonego na
pokuszenie, który marzy o harmonii,
doskonałości i wyobraża ją sobie w postaci
rajskich ogrodów w tęczowych barwach.
Obrazy Boscha zawierają tak wiele
nieprawdopodobnych

stworów

i

fantastycznych symboli, że są wyjątkowe
nawet na tle średniowiecza, które - jak
wiemy - skupiało się na przedstawianiu
sfery ducha i wiary, czyli tego, co
niewyobrażalne. Twórcy współczesnych
filmów s-f wiele zawdzięczają tym dziełom,
ale ich wyobraźnia jest znacznie bardziej
ograniczona.

Malarstwo jako świadectwo łączności z tradycją

Malarstwo sakralne (biblijne),
mitologiczne, historyczne, np.:



H. Memling, Sąd Ostateczny
(XVw.)



Michał Anioł, Sąd Ostateczny z

Kaplicy Sykstyńskiej (XVIw.)



P. Rubens, Porwanie Europy, Sąd
Parysa



J. Matejko, Kazanie Piotra Skargi



L. Wyczółkowski, Stańczyk



W. Tetmajer, Muzykanci w
Bronowicach;



S. Wyspiański, Apollo – system

słoneczny Kopernika, Bóg Ojciec
(Stań się), Madonna z Dzieciątkiem



J. Malczewski, Melancholia

Przywołane obok obrazy dostarczają

przykładów dialogu dzieł sztuki
malarskiej z tradycją (antyczną,
biblijną, polską tradycją narodową),
czego wyrazem są ukazane na
obrazach i sygnalizowane w ich
tytułach motywy, symbole, postacie,
itd. Lektura tego rodzaju obrazów
pozwala dostrzec ich intertekstowość
oraz intersemiotyczność, odsyła do
źródeł

twórczej

inspiracji,

uświadamia

kulturotwórcze

znaczenie, jest formą zakorzeniania
w tradycji poprzez odnajdowanie
„miejsc wspólnych” w kulturze.

H. Memling, Sąd Ostateczny

Michał Anioł, Sąd Ostateczny z Kaplicy Sykstyńskiej

Pieter Rubens, Porwanie Europy, Sąd Parysa

http://www.wga.hu/frames-e.html?/html/r/rubens/index.html

Jacek Malczewski, Melancholia

Jacek Malczewski, Melancholia

„Melancholia” Malczewskiego

przedstawia artystę siedzącego przy

sztalugach, tworzącego wizje, która zapełnia całą przestrzeń. Można
interpretować „Melancholię" jako dzieło o twórcy i potędze kreacji
artystycznej. Ale obraz ten sugeruje jeszcze inne znaczenia. Przyglądając
się postaciom, można dostrzec pewną prawidłowość: dziecięce figury,
„wychodzące" z obrazu malarza, ustępują stopniowo miejsca dojrzałym,
męskim, te zaś u schyłku drogi przybierają postać starców. Żadna z tych
postaci nie przekracza magicznej granicy okna, za którym rozpościera się
otwarta przestrzeń. Na granicy tej stoi śmierć - znak końca ziemskich
zmagań każdego człowieka. Warto jednak popatrzeć dokładniej na
kłębiące się postacie. Otaczają je ważne dla polskiej historii i narodowej
świadomości rekwizyty, takie jak kajdany, szable, sztandary, kosy
postawione na sztorc, elementy mundurów kosynierów, żołnierzy
napoleońskich, powstańców z 1863 roku czy sybirskie szynele

. Dzieło

Malczewskiego jest więc także alegorią polskiej historii, symboliczną wizją
naszych narodowych powstań, gwałtownego pędu ku wolności.

Cały ten

układający się w znak krzyża strumień postaci nie napawa optymizmem,
sugeruje raczej gorycz i zwątpienie w możliwość przekroczenia granicy
okna - drogi do niepodległości. Postać kobiety w czerni byłaby więc nie
tylko per­sonifikacją śmierci, ale i symbolem tytułowej Melancholii -
polskiego fatum lub znanym nam już z witrażu Stanisława Wyspiańskiego
wyobrażeniem Polonii.

Malarstwo jako gra z tradycją

Aranżację ciekawych sytuacji
lekcyjnych zapewniają malarskie
gry z tradycją (np. tradycją
przedstawiania znanego motywu,
tematu). Przywołane obok z tytuły
obrazy (wraz z ich
pierwowzorami) wymagają, m.in.
rozpoznania i określenia rodzaju
gry intertekstualnej (parafraza,
pastisz, groteska, parodia,
prowokacja, stylizacja,
transpozycja, itp.), odczytania
artystycznych intencji,
przywołania kontekstów,
warunkujących zrozumienie
symbolicznych i metaforycznych
znaczeń obrazu w nawiązaniu do
źródła/źródeł jego inspiracji,
odkrycia nowych sensów, znaczeń,
jakie tworzy gra z tradycją, itp.

J. Chełmoński, Babie lato - J. Duda-Gracz,
Józefowi Chełmońskiemu

P. Bruegel, Wieża Babel -
Jerzy Duda –Gracz, Babel2

Botticelli, Narodziny Wenus – A. Warhol, Wenus
Botticellego

L. da Vinci, Mona Liza - M. Duchamp, Mona
Liza z wąsami

J. Chełmoński, Orka F. Ruszczyc, Orka
W. Wojtkiewicz, Orka

G. Courbet, Spotkanie albo dzień dobry panie
Courbet – P.Gauguin, Bonjour Monsieur Gauguin

E. Manet, Balkon - R. Magritte, Balkon Maneta

J. Chełmoński, Babie lato - J. Duda-Gracz, Józefowi Chełmońskiemu

Malarstwo jako gra z tradycją

Groteskowe obrazy Jerzego
Dudy-Gracza, „straszne i

śmieszne zarazem” ze

względu na karykaturalne,

komiczne ujęcie znanych

motywów, mogą być
odczytywane jako ironiczny
komentarz i wyraz
dezaprobaty dla zjawisk

kojarzących się ze

współczesnością, a zwłaszcza

pogonią za dobrami
materialnymi, zanikaniem

wrażliwości na piękno i

wdzięk, poczuciem
zagubienia, chaosu, itd.

Obraz Józefowi Chełmońskiemu, będący
pastiszem Babiego lata, kieruje uwagę na
wierne odbicie kompozycji i motywu leżącej
postaci, którą jest tu nie młoda, rozmarzona
dziewczyna, zauroczona widokiem
mijającego lata, lecz tęga baba, w
minispódniczce, plastikowych kozakach,
zajęta słuchaniem radia. Obraz skłania do
refleksji nad upływem czasu, zmianą realiów
kulturowych, stylów zachowania, prowokuje
do odczytania intencji malarskiej groteski,
dedykowanej sławnemu malarzowi (np. żal za
tym, co bezpowrotnie odeszło i odchodzi, a
kojarzy się z romantycznym przeżywaniem
świata, czerpaniem siły, inspiracji w
obcowaniu z naturą, itp.) .

Botticelli, Narodziny Wenus – A. Warhol, Wenus Botticellego

Malarstwo jako oskarżenie, bunt, sprzeciw, protest



Goya, Rozstrzelanie powstańców (3 maja
1808)



E. Delacroix, Wolność wiodąca lud na

barykady, Rzeź na wyspie Chios



N. Poussin, Rzeź niewiniątek



E. Munch, Krzyk



P. Picasso, Biedacy na tle morza, Wojna,
Guernica, - obraz-pomnik cierpiącej
Hiszpanii



M. Chagall, Wojna



A. Wróblewski, Rozstrzelanie

Tego rodzaju obrazy dostarczają

przykładów zaangażowania sztuki
w dziejowe wydarzenia poprzez

przywoływane na nich sceny,

postacie, symbole, idee kojarzące się

z dramaturgią historycznych

przełomów oraz szeregiem innych

zjawisk, będących w życiu narodów,

społeczeństw źródłem niepokoju,

kryzysu wartości, poczucia
krzywdy, itd. Stosowane przez

artystów skróty plastyczne,
ekspresyjne aluzje, wymowna

symbolika (miejsc, gestów, postaci,

kolorów, pór dania i roku), układy

kompozycyjne, są wyzwaniem do

odczytywania ukrytych znaczeń i

artystycznego przesłania w

kontekście genetycznych

uwarunkowań analizowanych

przekazów oraz realiów

współczesności.

A. Wróblewski, Rozstrzelanie M. Chagall, Wojna

Malarstwo jako kreacja rzeczywistości wysnutej z fantazji, snów,

wyobraźni, gry skojarzeń, ukrytych stron duchowego życia człowieka



H. Bosch, Sąd ostateczny, Ogród
rozkoszy ziemskich, Kuszenie św.
Antoniego



S. Dali, Uporczywość pamięci,

Stół słoneczny, Narodziny

potworów, Głowy pełne chmur



R. Magritte, Obszar
nawiedzony, Towarzysze strachu,

Związki wyboru, Zakochani,
Obszar nawiedzony



G. de Chirico, Niepokojące
muzy, Niepokój poety, Wielki
metafizyk



Czytanie obrazów odwołujących się do sfery życia
duchowego, obrazujących ukryte stany ludzkiej
świadomości, fantazji, wewnętrznych niepokojów -
to przede wszystkim spotkania z fantastycznym
malarstwem H. Boscha oraz nawiązującą do tej
tradycji w XX w. twórczością malarzy surrealistów,
operujących wyszukaną metaforą plastyczną.



Surrealistyczne obrazy, pozornie odtwarzające
otaczający świat, odsyłają do tajemniczych i
niezwykłych sfer myślenia i przeżywania. Intrygują
przywoływanymi krajobrazami bezludnych miejsc,
atmosferą wyobcowania, poczucia pustki,
zagadkowością, narzucają potrzebę odwrotu od
potocznej realności i wejścia w sferę wyzwolonej
wyobraźni jako warunku odczytania
metaforycznych znaczeń, ukrytych sensów,
dostrzeżenia i uzasadnienia zaskakujących
skojarzeń (będących również wynikiem
przywoływanych w sąsiedztwie tekstów
werbalnych).

Salvador Dali

http://www.globalgallery.com/search.php?af=salvador%20dali

Obraz jako ilustracja do utworu literackiego (lub innego tekstu kultury)



Np. ilustracje do Pana
Tadeusza:



M. E. Andriolli, Polonez



J. M. Szancer, Polonez



J. Wilkoń, Polonez



M. E. Andriolli, ilustracje
do Romea i Julii



A. Brodowski, Edyp i
Antygona



Cz. Jankowski, ilustracje
do II części Dziadów

Obraz jako ilustracja do

tekstu literackiego sprzyja
konfrontowaniu wizualnego
przekazu z werbalnym
pierwowzorem, prowokuje
do ustaleń, dotyczących
typów i stylu ilustracji (tj.
rozstrzygania, czy jest ona
„konkretyzacją warstwy
przedmiotowej dzieła”,
„przekładem
intersemiotyczym”
(plastyczną parafrazą), czy
tylko zabiegiem edytorskim).

Michał Elwiro Andriolli

http://www.kresy.pl/sztuki-piekne

Czesław Jankowski, ilustracje do Dziadów

Obraz jako źródło twórczej inspiracji (np. w ekfrazach literackich)



Michał Anioł, Sąd Ostateczny z
Kaplicy Sykstyńskiej (XVIw.)
inspiracją dla wiersza
K. Przerwa-Tetmajer, W Kaplicy
Sykstyńskiej



P. Bruegel, Myśliwi na śniegu,
Pejzaż z upadkiem Ikara –
S. Grochowiak, Bruegel (II),
J. Iwaszkiewicz, Ikar,



Leonardo da Vinci, Mona Lisa –
Z. Herbert, Mona Liza



Vermeer, Dziewczyna z perłą –
A. Zagajewski, Dziewczynka
Vermeera



P. Bruegel, Małpy -
W. Szymborska, Dwie małpy



P. Gauguin, Bonjour Monsieur
Gauguin - J. M. Rymkiewicz,
Bonjour Monsieur Gauguin



J. Matejko, Rejtan na sejmie
warszawskim 1773 - J.
Kaczmarski, Rejtan, czyli raport
ambasadora



P. Michałowski, Somosierra – J.
Kaczmarski, Somosierra
(Michałowskiemu)



J.F. Millet, Siewca – K. Karasek,
Siewca Milleta

Obraz jako źródło twórczej inspiracji (np. w ekfrazach literackich)

Intersemiotyczne czytanie przywołanych
obok tekstów kultury, sprzyja określaniu
sposobów nawiązywania do dzieł sztuki
malarskiej w utworach literackich.
Motywuje też do odczytywania „subtelnych
i subiektywnych relacji znaczeniowych”,
jakie wynikają z przywołania malarskiego
obrazu/obrazów w twórczości danego
autora (poety, pisarza, dramaturga,
eseisty). Wnikliwe studiowanie relacji
intertekstualnej (jaką tworzy malarskie
dzieło sztuki i jego ekfraza/ekfrazy) sprzyja
odnajdowaniu i tworzeniu alternatywnych
interpretacji, wydobywaniu nowych
sensów. Przykładem może być Ikar
Stanisława Grochowiaka, odczytywany,
m.in. jako: ogólna refleksja o sztuce,
polemika na temat sztuki, sprzeciw wobec
sztuki sformalizowanej, skodyfikowanej,
manifest twórczości autora wiersza, itd.

Z kolei poetycki opis „małp Bruegla”

w utworze W. Szymborskiej daje się
interpretować jako wyraz refleksji
historiozoficznej i egzystencjalnej
nad przemocą, agresją,
bezdusznością w dziejach ludzkości.
Może być też rozumiany jako
przesłanie kierowane do kolejnych
pokoleń o zaprowadzanie w świecie
ładu moralnego i etycznego.

Wiersz A. Zagajewskiego Dziewczynka

Vermeera (będący ekfrazą słynnego
obrazu holenderskiego mistrza
Dziewczyna z perłą) pozwala odkryć
– wspólnie z patrzącym na obraz
poetą - magię oddziaływania sztuki
na człowieka, pozwala odkryć jej
„(...) rzadki dar, dar oswajania
przemijalności, zaklinania jej i
przemijania w trwanie

P. Bruegel, Małpy W. Szymborska, Dwie małpy

Tak wygląda mój wielki maturalny sen:
siedzą w oknie dwie małpy przykute łańcuchem,
za oknem fruwa niebo
i kąpie się morze.

Zdaję z historii ludzi.
Jąkam się i brnę.

Małpa wpatrzona we mnie, ironicznie słucha,
druga niby to drzemie -
a kiedy po pytaniu nastaje milczenie,
podpowiada mi
cichym brząkaniem łańcucha.

Vermeer, Dziewczyna z perłą – A. Zagajewski, Dziewczynka Vermeera

Dziewczynka Vermeera, teraz sławna,
Patrzy na mnie. Perła patrzy na mnie.

Dziewczynka Vermeera ma usta
Czerwone, wilgotne i błyszczące.

Dziewczynko Vermeera, perło,
Niebieski turbanie: jesteś światłem

A ja jestem zrobiony z cienia.
Światło parzy na cień z wyższością
Wyrozumiale, może z żalem.

Obrazy malarskie w strategiach dydaktyczno-wychowawczych

Malarskim tekstom kultury można
wyznaczać m.in. następujące funkcje:



Motywacyjna



Kreacyjna-ekspresyjna



Poznawcza



Lekturowa



Kontekstowa



Ilustracyjna

Obrazy malarskie w strategiach dydaktyczno-wychowawczych

Funkcja edukacyjna

Autorzy i tytuły dzieł

Przykłady zadań podręcznikowych

motywacyjna

uwidacznia się na

przykład wtedy, gdy

przekaz ikoniczny

prowokuje do

konfrontowania,

porównywania różnych

realizacji (również

werbalnych) tego

samego, zadomowionego

w kulturze motywu,

tematu, idei.

J. Duda-Gracz, Dwa
pokolenia, 1974





M. Chagall, Przechadzka



P. Breughel, Kraina
pasibrzuchów

„Spróbuj wymyślić alegoryczny lub
symboliczny obraz czasu
odzwierciedlający twoje odczucie lub
rozumienie tego pojęcia. (...) Jeśli
potrafisz, namaluj obraz
przedstawiający twoje wyobrażenie
czasu.”

„Opisz z punktu widzenia postronnego
obserwatora sytuację przedstawioną na
obrazie M. Chagalla ,Przechadzka”

„Kraina pasibrzuchów – wywiad z
bohaterami obrazu P. Breughla”

Kraina pasibrzuchów – wywiad z bohaterami obrazu P. Breughla

Obrazy malarskie w strategiach dydaktyczno-wychowawczych

Funkcja edukacyjna

Autorzy i tytuły dzieł

Przykłady zadań podręcznikowych

kreacyjno-

-ekspresyjna

może dotyczyć, m.in.

„czytania” malarskich

wizji zjawisk

nadprzyrodzonych,

magicznych,

tajemniczych z właściwą

im symboliką i

metaforyką, sferą

transcendencji, stanami

podświadomości,

odkrywanymi, m.in. w

ikonicznych

wyobrażeniach marzeń

sennych, lęków, miejsc

bliżej nieokreślonych,

fantastycznych, itp.

F. K. Lampi, Scena w
klasztorze kartuzów
A.Grottger, Bajki, Morski
żywioł na obrazie z XVII w.;
J. Mortimer, Potwory
E. Munch, Uczucie strachu,
Krzyk
B. Linke, Morze krwi
G. Dore, Zagadka;
C. D. Friedrich, Zapatrzeni
w księżyc
S. Dali, Przeczucie wojny
domowej

„Czy świat obrazu (F. K. Lampi,
Scena w klasztorze kartuzów) mógłby
stanowić scenerię Mickiewiczowskich
Dziadów? W odpowiedzi postaraj się
wykorzystać tekst dramatu.”
„Jakimi środkami wyraża się w
malarstwie nastroje i uczucia?”
„Przyjrzyj się obrazowi (...) wyobraź
sobie, że jesteś jedną z postaci
namalowanych przez artystę. Kim
jesteś? Gdzie idziesz? W jakim jesteś
nastroju? Jakie wrażenia wywołuje w
Tobie namalowany przez malarza
krajobraz?”

C. D. Friedrich, Zapatrzeni w księżyc - Jakie wrażenia wywołuje w Tobie

namalowany przez malarza krajobraz?”

Obrazy malarskie w strategiach dydaktyczno-wychowawczych

Funkcja edukacyjna

Autorzy i tytuły dzieł

Przykłady zadań podręcznikowych

poznawcza

wynika z utrwalonego w

tradycji

postrzegania/kojarzenia

malarstwa (i w ogóle

sztuki) jako źródła

wiedzy o człowieku,

kulturze, wartościach,

ideałach, archetypach,

kontekstach, ich

wzajemnych relacjach,

symbolicznych

znaczeniach, trwaniu i

przemijaniu itd.

Czerpanie wiedzy z
obrazów, np.:
-o kulturze danej epoki,
Piekarz z żoną (I w
n.e.); Najem
robotników, K.
Alchimowicz

- Wright, Planetarium,
1776;

- o tradycji, np.
rycerskiej,
V. Carpaccio, Rycerz;
itd.

„

Powiedz, czego się można dowiedzieć o

namalowanych postaciach, analizując
fresk Piekarz z żoną/ obraz Najem
robotników”

„Odwołując się do wiedzy o oświeceniu,
podaj co najmniej trzy argumenty
dowodzące, iż obraz Planetarium wyraża
ducha epoki.”

 „Przeprowadź wywiad z rycerzem”

Powiedz, czego się można dowiedzieć o namalowanych postaciach,

analizując obraz Najem robotników”

Obrazy malarskie w strategiach dydaktyczno-wychowawczych

Funkcja edukacyjna

Autorzy i tytuły dzieł

Przykłady zadań podręcznikowych

lekturowa

dotyczy m.in. sytuacji,

kiedy obrazy

malarskie (tj. ich

reprodukcje)

występują jako

autonomiczne teksty

do „czytania” na wzór

utworów literackich

lub innych realizacji

werbalnych.

Obraz malarski jako tekst
do czytania:
H. Memling, Sąd
Ostateczny

A. Gierymski, Piaskarze

J. Duda –Gracz, Dwa
pokolenia, 1974

„Przygotuj opis obrazu...

Opisz wybrany obraz”.

„Przyjrzyj się dokładnie obrazowi Sąd
Ostateczny, a następnie przeczytaj
poniższe interpretacje dzieła. Wskaż w
każdej z nich odpowiedź, którą
uważasz za nieprawdziwą.”

„Porozmawiajcie na temat różnic
pokoleniowych, traktując obraz
J. Dudy –Gracza jako punkt wyjścia
waszych rozważań”

Opisz obraz A. Gierymskiego , Piaskarze

Obrazy malarskie w strategiach dydaktyczno-wychowawczych

Funkcja edukacyjna

Autorzy i tytuły dzieł

Przykłady zadań podręcznikowych

kontekstowa

dotyczy malarskich

reprodukcji

przywoływanych jako

konteksty interpretacyjne

innych tekstów kultury ze

względu na poruszany

temat, obrazowane

zjawisko, cytowany

fragment obrazu, twórcze

naśladownictwo,

konwencję artystyczną,

czas historyczny itp.

P. Bruegel, Pejzaż z upadkiem
Ikara

P. P. Rubens, Upadek Ikara;

H. Matisse, Upadek Ikara

(J. Parandowski, Lot Ikara
(fragm.. Mitologii);

J. Iwaszkiewicz, Ikar (frag.
opowiadania);

B. Arct, Próby lotu (frag.
książki Rycerze biało-
czerwonej szachownicy)

„

Porównaj dwa obrazy, na których

przedstawiony został upadek Ikara:
Bruegla i Rubensa. Zwróć uwagę na to,
jaki moment ukazali malarze. Co
każdego z nich zainteresowało
najbardziej w micie o Ikarze? Która
wizja bardziej do ciebie przemawia?
Dlaczego?”

„Odwołaj się do fragmentu Biblii i
potraktuj obraz
(P. Bruegla, Wieża Babel) jako
kontekst.”

„Porównaj dwa obrazy, na których przedstawiony został upadek Ikara:
Bruegla i Rubensa. Zwróć uwagę na to, jaki moment ukazali malarze. Co
każdego z nich zainteresowało najbardziej w micie o Ikarze? Która wizja
bardziej do ciebie przemawia? Dlaczego?”

Obrazy malarskie w strategiach dydaktyczno-wychowawczych

Funkcja edukacyjna

Autorzy i tytuły dzieł

Przykłady zadań podręcznikowych

ilustracyjna

jej obecność daje się

zauważyć w sposobie

konfigurowania tekstów.

Dość powszechnym

zabiegiem jest włączanie –

głównie ze względu na

wspólny temat, motyw,

tytuł, nastrój –

reprodukcji malarskich w

obręb czy bliskie

sąsiedztwo tekstu

werbalnego.

A. Mickiewicz, Koncert

Jankiela (Pan
Tadeusz, fragm.) –
Andriolli, Jankiel,
Poloneza czas zacząć

Z. Kubiak, Sąd Parysa –

Rubens, Sąd Parysa

C. D. Friedrich,

Zapatrzeni w księżyc

„Czy obraz C. D. Friedrich, Zapatrzeni
w księżyc mógłby stanowić ilustrację do
ballady Mickiewicza Świtezianka?”

„Napisz opowiadanie, do którego
ilustracją mógłby być obraz Marca
Chagalla Przechadzka. Zastosuj dialog i
elementy charakterystyki”

„Wskaż ten fragment mitu, którego
ilustracją mógłby być obraz P. P. Rubensa
Sąd Parysa”

?