273

Be ne dykt Hen ryk Opa szow ski

1,2(A -F)

,

Zbi gniew Ob miń ski

1(A -F)

, Bar ba ra Dłu go łęc ka

2(A -F)

,

Ewa Jów ko

2(A -F)

1

In sty tut Spor tu, War sza wa

2

WWFiS, Bia ła Pod la ska

1

In sti tu te of Sport, War saw

2

WWFiS Bia ła Pod la ska

ZMIA NY WY DOL NO ŚCI BEZ TLE NO WEJ ORAZ
RE AK CJI HOR MO NAL NYCH W CY KLU
TRE NIN GO WYM ZA WOD NI KÓW PIŁ KI RĘCZ NEJ

THE CHAN GES IN ANA ERO BIC CA PA CI TY AND HOR MO NAL
RE SPON SES OVER THE TRA INING CYC LE IN MA LE
HAND BALL PLAY ERS

Sło wa klu czo we: pił ka ręcz na, test ana ero bo wy, hor mo ny, mle czan
Key words: handball, anaerobic test. hormons, lactate

Stresz cze nie

Wstęp. Ce lem pra cy by ło zba da nie hor mo nal nych i me ta bo licz nych od po wie dzi na po wta rza ne

ana ero bo we wy sił ki, wy ko na ne dwu krot nie przez pił ka rzy ręcz nych w okre sie tre nin go wym.

Ma te riał i me to dy. Ba da nia mi ob ję to 14 pił ka rzy ręcz nych (wiek 22,9±0,91 lat), o ró żnej ak tyw -

no ści fi zycz nej, któ rych zba da no w dwóch ter mi nach okre su tre nin go we go: I ba da nie (sty czeń – bar -
dzo du ża ak tyw ność), II ba da nie (ma rzec – bar dzo ma ła ak tyw ność). Ba da ni wy ko na li te sty na er go -
me trze no żnym. Ka żdy z dwóch te stów skła dał się z czte rech po wta rza nych 15-se kun do wych wy sił -
ków (4 x 15 s), prze dzie lo nych mi nu to wą prze rwą, i był wy ko na ny z mak sy mal ną in ten syw no ścią.
W ka żdym wy sił ku za re je stro wa no wy bra ne pa ra me try bio me cha nicz ne. W prób kach krwi po bra nych
przed te stem oraz w 3 i 30 mi nu cie po wy sił ko wej od no wy ozna czo no w su ro wi cy hor mon wzro stu
(GH), te sto ste ron (T) i kor ty zol (C), a we krwi mle czan (LA).

Wy ni ki. W dru gim ter mi nie ba dań szyb kość ob ro tów pe da ło wa nia by ła więk sza, ale moc mak sy -

mal na (pik mo cy) mniej sza. Cał ko wi ta pra ca (su ma z 4 wy sił ków) w II te ście by ła zna czą co więk sza
(41,1±5,16 vs 39,5±5,12 kJ). W cza sie II te stu przed wy sił ko wy sta tus hor mo nal ny i me ta bo licz ny oraz
po wy sił ko we od po wie dzi, tzn. ni ższe stę że nia LA, C i GH, ale wy ższe T oraz wy ższa war tość sto sun -
ku T/C, wska zu ją na ko rzyst niej szy stan or ga ni zmu w okre sie względ ne go wy po czyn ku, w po rów na -
niu do wcze śniej sze go o du żej ak tyw no ści spor to wej.

Wnio sek. Stan da ry zo wa ne, po wta rza ne wy sił ki bez tle no we z do łą czo ny mi wy ni ka mi te stów we

krwi są uży tecz nym na rzę dziem w oce nie sta nu fi zjo lo gicz ne go i wy dol no ści bez tle no wej od po wia da -
ją cej ró żnej ak tyw no ści fi zycz nej u spor tow ców.

Sum ma ry

Back gro und. The stu dy aimed to as sess the hor mo nal and me ta bo lic re spon ses to the re pe ated

ana ero bic bo uts un der go ne by hand ball play ers twi ce du ring the ir tra ining pe riod.

Ma te rial and me thods. This stu dy in c lu ded 14 ma le hand ball play ers (age 22.9±0.91 years) who

we re exa mi ned at two terms of the tra ining pe riod cha rac te ri zed by va rio us le vels of phy si cal ac ti vi ty, I exa -
mi na tion (Ja nu ary – ve ry high ac ti vi ty), II one (March – ve ry low ac ti vi ty). Sub jects un der went cyc le er go -
me try exer ci se te sts. Each of the se two exer tions con si sted of fo ur re pe ated, con se cu ti ve and ma xi mal 15-
se cond bo uts (4 x 15sec) se pa ra ted by 1-mi nu te re sting in te rvals. Se lec ted bio me cha ni cal va ria bles we re
re cor ded du ring each bo ut. Pla sma growth hor mo ne (GH), te sto ste ro ne (T), cor ti sol (C) and post -exer tion
blo od lac ta te (LA) le vels we re de ter mi ned in sam ples ta ken prior to the test, and at 3 and 30 min after it.

Re sults. Du ring II term of the stu dy the ca den ce of pe da ling was hi gher, but pe ak po wer, par ti -

cu lar ly in 4th bo ut was lo wer, En ti re work out put in vo lving the sum work at ta ined in fo ur bo uts was si -
gni fi can tly hi gher in the II test (41.1±5.16 vs 39.5±5.12 kJ). Du ring II test the hor mo nal and me ta bo -
lic pre -test sta tus and post -exer tion re spon ses, i. e. lo wer LA, C, and GH, but hi gher T le vels and hi -
gher T/C ra tio in di ca ted so me what mo re be ne fi cial sta te du ring re la ti ve rest pe riod com pa red to the
pre vio us one of hi gher spor ting ac ti vi ty.

Conc lu sions. Stan dar di zed, re pe ated ana ero bic bo uts with blo od te sts du ring exer ci se test are

use ful to ols for es ti ma tion of phy sio lo gi cal pro fi le and ana ero bic ca pa ci ty re la ting to va rio us phy si cal
ac ti vi ties.

A

RTYKUŁ ORYGINALNY /

O

RIGINAL ARTICLE

Medycyna Sportowa

© MEDSPORTPRESS, 2011; 4(4); Vol. 27, 273-281

Adres do korespondencji / Address for correspondence
Benedykt H. Opaszowski
Instytut Sportu
01-382 Warszawa, ul. Trylogii 2/16, tel./fax: [phone], e-mail: [e-mail]

Otrzymano / Received

02.07.2011 r.

Zaakceptowano / Accepted

13.10.2011 r.

Zaangażowanie Autorów
A – Przygotowanie projektu

badawczego

B – Zbieranie danych
C – Analiza statystyczna
D – Interpretacja danych
E – Przygotowanie manuskryptu
F – Opracowanie piśmiennictwa
G – Pozyskanie funduszy

Author’s Contribution
A – Study Design
B – Data Collection
C – Statistical Analysis
D – Data Interpretation
E – Manuscript Preparation
F – Literature Search
G – Funds Collection

Word count:

5671

Tables:

3

Figures:

2

References:

38

112 Opaszowski:Layout 1 2012-01-16 17:31 Strona 1

Wstęp

Stan da ry zo wa ne te

sto we wy

sił ki fi

zycz ne wy

ko -

ny wa ne w la bo ra to rium przez spor tow ców w ró żnych
okre sach tre

nin gu są w po

wszech nym uży

ciu ja

ko

na rzę dzie uży tecz ne w pla no wa niu ob cią żeń tre nin -
go wych. Po nad to, bio me cha nicz ne pa ra me try okre -
śla ne dla tych te stów da ją bez po śred nią in for ma cję
o ak tu al nym po zio mie zdol no ści fi zycz nych. Fi zjo lo -
dzy są dzą, że do dat ko wym źró dłem wie dzy o po zio -
mie wy tre no wa nia są wy ni ki rów no le głych do ba dań
wy sił ko wych ob

ser wa cji we krwi za

cho wań ukła

du

hor mo nal ne go i po wy sił ko we go sta tu su me ta bo licz -
ne go. Stąd też ba da nia wy bra nych pa ra me trów we
krwi w cza sie wy sił ku zwięk sza ją war tość in for ma cyj -
ną sa me go te stu.

Wy ma ga nia od

no śnie ty

pu wy

dol no ści fi

zycz nej

za le żą od cha rak te ry sty ki wy sił ku star to we go. Ge ne -
ral nie spor tow ców więk szo ści dys cy plin mo żna za li -
czyć do tre nu ją cych wy trzy ma łość lub si łę i szyb kość.
Szcze gól ne wy zwa nia sto ją przed spor tow ca mi gier
ze spo ło wych. Pił ka rze tre nu ją cy pił kę ręcz ną mu szą
wy ko ny wać wy sił ki tle no we w ce lu uzy ska nia to le ran -
cji na ob cią że nia tre nin go we, ale mu szą rów nież wy -
ka zać się wy dol no ścią bez tle no wą, któ rej się wy ma -
ga w cza sie me czu obej mu ją ce go se rie po wta rza nych
in ten syw nych ak cji. Wy sił ko we ana ero bo we zdol no -
ści opie

ra ją się na ge

ne ro wa niu ener

ge tycz nych

prze mian wy ko rzy stu ją cych głów nie fos fa ge ny i bez -
tle no wy roz

pad glu

ko zy. Bez

tle no we, su

pra mak sy -

mal ne te sty wy sił ko we od daw na sto su je się do oce ny
bio me cha nicz nych zmien

nych, tj.: mak

sy mal na moc

wyj ścio wa (tzw. pik mo

cy), wiel

kość spad

ku mo

cy

w cza sie te stu (tzw. in deks zmę cze nia), cał ko wi ta pra -
ca i czas po trzeb ny do uzy ska nia pi ku mo cy. Wszyst -
kie te pa ra me try są uży tecz ne do oce ny wie lo wy mia ro-
wej wy dol no ści bez tle no wej [1-4].

Wy si łek fi zycz ny jest sil nym fi zjo lo gicz nym bodź -

cem dla wy

rzu tu hor

mo nów: na przy

kład kor

ty zo lu

(C), te sto ste ro nu (T), ale głów nie hor mo nu wzro stu
(GH) oraz chwi lo wych zmian in nych wskaź ni ków krwi
[5-9]. Se kre cja hor mo nów na si la się, gdy czas trwa -
nia wy sił ku i je go in ten syw ność osią gną pew ną war -
tość pro

go wą [10-12]. Wy

ższe stę

że nie hor

mo nów

we krwi ob ser wu je się w przy pad ku pro ce sów ana -
ero bo wych pro wa dzą cych do znacz nej kwa si cy me -
ta bo licz nej [6,11,12,13]. Wy

sił ki mniej in

ten syw ne,

w któ rych źró dłem ener gii są pro ce sy tle no we, sty -
mu lu ją więk szą ak tyw ność ukła du hor mo nal ne go je -
dy nie wte dy, gdy ich czas trwa nia jest od po wied nio
dłu gi, co wy

wo łu je stan fi

zycz ne go wy

czer pa nia.

W przy pad ku hor mo nu wzro stu ta kże wzrost cie pło ty
cia ła, in

du ko wa nej przez wy

si łek fi

zycz ny, jest jed

-

nym czyn ni ków na si la ją cych je go se kre cję, pod czas
gdy ni ska ze wnętrz na tem pe ra tu ra i w kon se kwen cji
ni ższa tem pe ra tu ra cia ła po wy sił ku ha mu ją hor mo -
nal ną ak tyw ność przy sad ki w cza sie wy sił ku [14-16].
Oprócz wy żej wy mie nio nych czyn ni ków, ta kże fa za
cy klu tre nin go we go od gry wa zna czą cy wpływ na wiel -
kość od

po wie dzi hor

mo nal nej. Wzrost ada

pta cji do

wy sił ków ana ero bo wych po okre sie tre nin gów ma ni -
fe stu je się mniej szą se kre cją hor mo nów, mi mo więk -
szej wy

ko na nej pra

cy [7,13]. Od

no to wa ne zmia

ny

stę żeń wy bra nych hor mo nów we krwi mo gą do star -
czać obiek tyw nej in for ma cji o bio lo gicz nych skut kach
sto so wa nych ob cią żeń fi zycz nych [18-20]. Osią gnię -
ta w wy ni ku tre nin gu ada pta cja do wy sił ków fi zycz -

Background

Standardized exercise tests undergone by athletes

in laboratory during various terms of training period are
in common use as an useful tools for scheduling
training loads. Moreover, biomechanical variables of
these tests provide directly information concerning
current level of physical fitness. The physiologists are
of the opinion, that observation in blood the behavior
of the hormonal system and post-test metabolic
status are additional source of knowledge about the
physical abilities of athletes. Hence, examinations of
selected blood variables increase informative value
of the exercise tests.

The physical requirements regarding type of fit -

ness depend on a characteristic of a competition
effort. Generally, athletes of majority of sport events
may be determined as endurance- or strength-velo -
city ones considering their type of physical activity.
Special challenges concerns players of sport game.
Handball players have to practice aerobic exercise,
to obtain well tolerance to training loads, but also
have to present anaerobic capacity which is demand -
ed during a match usually involving series of re

-

peated vigorous actions. That well anaerobic abilities
are based on generating of energetic processes uti -
lizing mainly phosphagens and non-oxidative de

-

gradation of glucose. Long, since anaerobic, supra
ma ximal exercise tests are employed for determi na -
tion some biomechanical variables, such as maximal
power output (so-called peak power), the magnitude
of power decrement occurring with time-duration of
that test (so-called fatigue index, FI), total work
output and time required to peak power attainment.
All these parameters are useful for estimation of
multidimensional anaerobic fitness [1-4].

An exertion is a strong physiological trigger for

secretion of the hormones for secretion of the hor -
mones for instance of cortisol, but mainly of growth
hormone and temporary changes in some other
blood indices [5-8]. The rate of secretion increases,
when time of an exertion and its intensity reaches the
specific value of the threshold [9-11]. The higher
hormone levels are observed in case of anaerobic
processes leading to severe lactic acidosis [6,12,13,
14]. Exertion of lower intensities, which are perform -
ed with using aerobic processes induce higher
activity of the hormonal system the only in the case if
their longer time-durations lead to exhaustion. Ele -
vation of core temperature induced by exertion en -
han ces rate of growth hormone secretion, whereas
lower ambient temperature, and in consequence
lower body temperature may blunt exercise-induced
rise of blood growth hormone [15-17]. Despite the
factors mentioned the above, a phase of training
cycle also mediate the hormonal responses to an
exertion. The rise of adaptation to anaerobic exercise
manifest itself as lower secretion of the hormones in
spite of higher work output [8-14]. The observed chan -
ges in the selected blood hormones levels may pro -
vide an objective information regarding biological con -
sequences of employed training loads [17-19]. Post
training period physical adaptation to exertion is natu -
ral, biological basis physical performance for various
sport events, and it is considered as the major fac -
tors, which implicates success. Moreover, the pattern
of the hormonal response may revealed risk of fati -

274

Opaszowski B.H. i wsp., Moc beztlenowa u piłkarzy ręcznych

112 Opaszowski:Layout 1 2012-01-16 17:31 Strona 2

nych jest na tu ral nym, bio lo gicz nym pod ło żem wy dol -
no ści fi zycz nej ogól nej i spe cy ficz nej w ró żnych spor -
tach i uwa ża na jest za je den z czyn ni ków de cy du ją -
cych o wy ni ku spor to wym. Po nad to, wzo rzec od po -
wie dzi hor mo nal nej na wy si łek mo że ujaw nić ry zy ko
zmę cze nia, prze tre no wa nia lub wska zy wać na ma łą
efek tyw ność sto so wa nych bodź ców tre nin go wych.

Jak wspo mnia no, test Win ga te trwa ją cy 30 se kund

jest przy dat ny do ba da nia wy dol no ści ana ero bo wej.
Pod ko niec te go 30-se kun do we go wy sił ku ob ser wu je
się wy raź ny spa dek mo cy, czę ścio wo w wy ni ku za -
kwa sze nia mię śni i uszczu ple nia za so bów ko mór ko -
wych fos fa ge nów, ale ma ło wia do mo o szyb ko ści od -
no wy mo cy w okre sie wy po czyn ku i stop niu po wro tu
do po zio mu po cząt ko we go. Wy ma ga to za sto so wa nia
po wta rza nych mak sy mal nych wy sił ków pro wa dzą cych
osta tecz nie do więk sze go za kwa sze nia i usta le nia od -
po wied niej dłu go ści przerw na wy po czy nek.

Ce lem ba dań by ła oce na wy dol no ści bez tle no wej

oraz re ak cji me ta bo licz nej i hor mo nal nej na po wta -
rza ne wy sił ki ana ero bo we u za wod ni ków pił ki ręcz nej
w cy klu tre nin go wym.

Ma te riał i me to dy

Ba da nia mi ob ję to 14 za wod ni ków (wiek 22,9± 0,91

lat; wy

so kość cia

ła 186,6±1,76 cm; ma

sa cia

ła

91,2±3,87 kg) I li go we go ze spo łu pił ki ręcz nej w dwóch
ter mi nach ba dań: I – w stycz niu, tj. w okre sie sys te -
ma tycz nych tre nin gów i roz gry wa nych me czów, a II –
w mar cu, tj. po okre sie wy po czyn ku. Ja ko pró bę wy -
sił ko wą, wy ko ny wa ną w wa run kach la bo ra to ryj nych
i zgod nie z za sa da mi dla te stu Win ga te, za sto so wa -
no test na er

go me trze ro

we ro wym, skła

da ją cy się

z czte rech 15-se kun do wych po wta rza nych wy sił ków
(4 x 15 s), z mi nu to wy mi prze rwa mi. Test ten po zwa -
la oce nić ta kie pa ra me try me cha nicz ne jak: cał ko wi -
ta licz ba ob ro tów, osią gnię ta moc mak sy mal na, wy -
ko na na pra ca me

cha nicz na (pra ca uży

tecz na),

wskaź nik spad ku mo cy ja ko efekt zmę cze nia ob wo -
do we go. Cał ko wi ty czas te stu (pra ca + prze rwy) wy -
no sił 4 mi nu ty.

W prób kach krwi po bra nej z płat ka ucha przed te -

stem oraz w 3 i 30 mi

nu cie wy

po czyn ku bier

ne go

me to da mi im

mu no en zy ma tycz ny mi (wg ze

sta wów

ELI SA, Eu ro ge ne tics, Niem cy), ozna cza no stę że nie
hor mo nu wzro stu (GH), te sto ste ro nu (T) i kor ty zo lu
(C). Stę

że nie mle

cza nu (LA) ozna

cza no wg go

to -

wych ze sta wów Lan ge (Niem cy). Ob li czo no wskaź -
nik ana bo licz no -ka ta bo licz ny (T/C) wg wzo ru:

Wy ni ki ob ser wa cji przed sta wio no w Ta be lach oraz

na Ry ci nach. W ana li zie da nych uwzględ nio no współ -
czyn ni ki ko re la cji pro stej, test t -Stu den ta dla cech za -
le żnych oraz po rów na nie śred nich te stem post hoc
(LSD) z wy ko rzy sta niem pa kie tu Sta ti sti ca. War tość
P<0,05 usta

lo no ja

ko istot

ną sta

ty stycz nie ró

żni cę

mię dzy śred ni mi.

Wy ni ki

Wy ni ki po mia rów an tro po me trycz nych, bio me cha -

nicz nych oraz hor

mo nal no -me ta bo licz nych przed

sta -

gue, overtraining or highlight poor effectiveness of
used training stimuli.

As mentioned earlier, Wingate test lasting 30 se -

conds is useful for examination of anaerobic ca

-

pacity. At the end of that test clear decrement of
power is noted, partly in result of muscle acidification
and depletion of muscle phosphagen resources, but
little is known about rate of recovery power and about
the extent of its normalisation to the initial values.
That needs to use repeated maximal bouts leading to
finally the higher acidification and to establish ade -
quate rest time intervals between the bouts. The aim
of this study was assessment of anaerobic capacity
and metabolic and hormonal responses to repeated
anaerobic exertions over a training cycle among
male handball players.

Material and methods

Fourteen male handball players of the first divi -

sion were conducted to the studies, which were car -
ried out twice. The first examination took place on Fe -
bruary throughout period involving training sessions
and matches, the second one on March, after rest
period. Laboratory exercise test performed on ergo -
meter consisted of four consecutive 15-second bouts
(4 x 15 s), each of them undergone with base accord -
ing to Wingate procedure and separated by 1-minute
rest intervals. Wingate test is useful for determination
these biomechanical parameters like: a total number
of revolution, an undergone mechanical work (work
output), an index of power decrement resulted in
local fatigue. The whole time–duration (work time +
rest time) yielded 4 minutes.

In capillary blood sampled from earlobe prior test

and within 3 and 30 minute of post-test recovery plas -
ma growth hormone (GH), cortisol (C) and testo ste -
rone (T) levels were measured using commercial
ELISA kits provided by DRG-GERMANY. Blood lac ta -
te (LA) was determined using kit of Dr LANGE-
GERMANY. The state of anabolic-catabolic equilib rium
was expressed by the index calculated according the
formula:

The results of investigation are displayed in tables

and on figures. Data analysis includes correlation of
coefficients and comparison of differences between
means were done using t-Student test followed by
post hock (LSD) employing the Packet of Statistica.
Significant differences were established on the level
P<0.05.

Results

The results of anthropometric, biomechanical and

hormonal/metabolic measures are displayed in Tab.

275

Opaszowski B.H. et al., Anaerobic power in handball players

112 Opaszowski:Layout 1 2012-01-16 17:31 Strona 3

wio no w Ta be lach 1-3. Za le żno ści po mię dzy wy bra -
ny mi zmien ny mi pre zen tu ją Ry ci ny 1-2.

Zgod nie z ocze ki wa niem, więk szą licz bę ob ro tów

pod czas 15-se kun do we go wy sił ku za no to wa no pod -
czas 1 wy sił ku, za rów no pod czas I, jak i II ter mi nu ba -
dań. Ko lej ne wy sił ki wy ka zy wa ły istot ny spa dek licz -
by ob

ro tów. Więk

szą szyb

kość ob

ro tów, tj. śred

nio

o 2-3 ob ro ty/15 s w ka żdym z wy sił ków, od no to wa no
w II ba da niu.

Pik mo cy w II ba da niu był nie co ni ższy niż w I,

a dla 4 wy sił ków ró żni ca by ła istot nie sta ty stycz nie
mniej sza (P<0,05) o ok. 70 W. Jed nak je śli uwzględ -

1-3. Fig. 1-2 present the relationships among select -
ed variables.

As expected, greater number of revolutions were

noted in the first bouts performed during both
examinations. This parameter was dropping progres -
sively in successive (2,3,4) bouts. The cadence of
pedaling was higher during second examination, on
average by 2-3 revolution/15 s (0.13-0.20 rpm).

During the second term of examination peaks of

power attained in 1st, 2nd and 3rd bouts were some -
what lower, but not significantly, compared to those
recorded during first one, whereas for 4th bouts the

276

Opaszowski B.H. i wsp., Moc beztlenowa u piłkarzy ręcznych

Tab 1. Antropometryczne cechy badanych zawodników piłki ręcznej rejestrowane w I (sty-czeń) i II (marzec) terminie
badań (średnie ± SE)
Tab. 1. Anthropometric features of handball players recorded in first (February) and second (March) term of exa mi -
nation (means ± SE)

Tab. 2. Licz ba ob ro tów, moc mak sy mal na (pik mo cy), wy ko na na pra ca uży tecz na oraz wskaź nik spad ku mo cy (FI)
w czte rech ko lej nych wy sił kach wy ko ny wa nych w dwóch ter mi nach (I, II) przez pił ka rzy ręcz nych (wy ni ki są wy ra żo -
ne ja ko śred nie ± SE)
Tab. 2. Num ber of re so lu tions, ma xi mal po wer (pe ak of po wer), to tal work out put and in -dex of po wer de cre asing (FI)
cor re spon ding fo ur con se cu ti ve bo uts per for med on two terms (I, II) by hand ball play ers (the re sults are expres sed as
me ans ± SE)

112 Opaszowski:Layout 1 2012-01-16 17:31 Strona 4

ni się fakt więk szej licz by ob ro tów, ja ką osią gnę li za -
wod ni cy w II ter mi nie ba dań, to przed sta wio ne da ne
do ty czą ce wy ko na nej pra cy pod czas ka żde go 15-se -
kun do we go wy sił ku po ka zu ją nie co więk szą ab so lut -
ną war tość pra cy wy ko na nej w II ter mi nie ba dań, zaś

difference was statistically (p<0.05) significant, by 70
W. However, considering higher number of revo

lu -

tions attained during second examination, the results
showed somewhat higher absolute works output re -
alized in each of four bouts, but overall, summarized

277

Opaszowski B.H. et al., Anaerobic power in handball players

Tab. 3. Stężenie mleczanu (LA) we krwi, kortyzolu (C), testosteronu (T), hormonu wzrostu (GH) w osoczu oraz wartość
wskaźnika anaboliczno-katabolicznego (T/C) w dwóch terminach badań (średnie ± SE)
Tab. 3. Levels of blood lactate (LA) plasma cortisol (C), testosterone (T), growth hormone (GH) and value of anabolic-
catabolic index recorded in two terms of examination

Ryc. 1. Re la cje po mię dzy śred nim (z 4 wy sił ków) wskaź ni kiem spad ku mo cy – WSM (wskaź nik zmę cze nia – FI) a stę -
że niem hor mo nu wzro stu (GH) w 30 mi nu cie wy po czyn ku w dwóch ter mi nach ba dań
Fig. 1. The re la tion ships among me an va lue (cal cu la ted from fo ur bo uts) of de cre ment of po wer out put – WSM (fa ti -
gue in dex – FI) and growth hor mo ne le vel (GH) at +30 mi nu te of the re co ve ry in two terms of the stu dy

112 Opaszowski:Layout 1 2012-01-16 17:31 Strona 5

łącz na pra ca (1+2+3+4) jest istot nie więk sza od wy -
ko na nej w I ter mi nie: pierw sze ba da nie – 39,5±5,12
kJ a dru

gie ba

da nie – 41,1±5,16 kJ (P<0,05). Ta

względ na ró żni ca (5,1%) zni ka dla względ nej war to -
ści pra cy z po wo du więk szej ma sy cia ła w II ter mi nie.
Zmia ny te su ge ru ją lep szą wy trzy ma łość ane ro bo wą
ba da nych za wod ni ków w II ba da niu, gdyż wte dy FI
dla 1, 2 i 3 wy sił ku są nie co ni ższe niż w pierw szym,
a w 4 wy

sił ku ró

żni ca jest istot

na (pierw sze ba

da -

nie: 17,3±1,28%; dru gie ba da nie: 15,0±1,37% (P<0,05)
– Tab. 2). Po nad to, po twier dze niem tej te zy są po wy -
sił ko we stę

że nia mle

cza nu. War

to ści za

no to wa ne

w 3 mi nu cie wy po czyn ku po te ście 4 x 15 s są zbli żo -
ne: I ba da nie – 17,3±0,91 mmol/l, a II ba da nie 16,6±
0,78 mmol/l. Stę że nie LA w 30 mi nu cie po te ście pod -
czas II ba da nia by

ło istot

nie ni

ższe od wiel

ko ści

w I ba da niu, od po wied nio: 9,0±0,81 i 7,0±0,56 mmol/l
(P<0,05) – Tab. 3. To ozna cza szyb szą ki ne ty kę usu -
wa nia mle cza nu pod czas dru gie go ba da nia.

Za sto so wa ny mo del te stu 4 x 15 s wy wo łał istot -

ne zmia ny w od po wie dzi ana li zo wa nych hor mo nów
w ka żdym ter mi nie ba dań. Zmia ny, tj. istot ny wzrost C
i GH, ob ser wo wa no w 30 mi nu cie wy po czyn ku. War -
to za uwa żyć, że po wy sił ko wy prze bieg zmian stę że -
nia C i GH pod czas dru gich ba dań ce cho wa ły ni ższe
war to ści, ani że li wcze śniej pod czas pierw szych ba -
dań. Szcze gól nie w II ba da niu po ziom +30 min GH
w 30 mi nu cie wy po czyn ku był istot nie ni ższy, ani że li
w pierw szym ba

da niu, od

po wied nio: 12,3±2,32 vs

19,5±3,68 ng/ml. Stę że nia te sto ste ro nu przed i w 30
mi nu cie od no wy by ły wy ższe w II ba da niu. Po wy sił -
ko we zmia ny wskaź ni ka ana bo licz no -ka ta bo licz ne go
(T/C) wska zu ją, że za sto so wa ny test wy sił ko wy prze -
su nął po

cząt ko wą rów

no wa gę me

ta bo licz ną bia

łek

w kie run ku więk szej szyb ko ści ka ta bo li zmu, w okre -

absolute work output undergone in the whole test
(1+2+3+4 bouts) was significantly higher in this
exam ination, (1 exam – 39±5.12 kJ, 2 exam – 41.1±
5.16 kJ, higher by 5.1%, P<0.05). However, the rela -
tive difference between workout put (work/body
mass) was lower (by 1.8%) because of higher body
mass in the second term of the study.

In spite of that, these changes may suggest

somewhat better anaerobic-endurance ability among
examined players during second term of examina

-

tion, for FI values in 1st 2nd and 3rd boats tended
to be lower, and this parameter in 4th bouts was
significantly differ (I examination – 17.3±1.28%, II exa -
mination – 15.0±1.37%, P<0.05 – Tab. 2). Moreover,
the above thesis is supported by post-tests blood lac -
tate levels. The values recorded within 3rd minutes of
the recovery are similar following I (17.3±0.91 mmol/l)
and II exam (16.6±0.78 mmol/l). The level of LA foll -
ow ing 30 minutes of the recovery in II exam was
significantly (P<0.05) lower compared to that in the I
one i.e. 9.0±0.81 and 7.0±0.56 mmol/l respectively.
That elicits the higher rate of lactate elimination from
circulation during second examination.

The employed model of exercise test brought

about significant changes in the hormonal responses
in the each term of the study – Tab. 3. Employed model
of the test brought about significant changes in the
hormonal responses in the each term of the study.

The hormonal post-test changes, i.e. significant

rises of C and GH were recorded in 30-minute of the
recovery. It is worth to note, that post-effort time cour -
ses of C and GH during second term of examination
were characterized by the lower levels compared to
those recorded previously during first examination.
Especially, during the second examination the level

278

Opaszowski B.H. i wsp., Moc beztlenowa u piłkarzy ręcznych

Ryc. 2. Relacje pomiędzy najwyższym stężeniem mleczanu (LA) w 3 minucie wypoczynku a stężeniem hormonu
wzrostu (GH) w 30 minucie restytucji w dwóch terminach badań
Fig. 2. The relationships among the maximal LA levels (+3 min of recovery) and growth hor-mone level (GH) at +30
minute of the recovery in two terms of the study

112 Opaszowski:Layout 1 2012-01-16 17:31 Strona 6

sie pół go dzin nej od no wy. Na Ryc. 1 przed sta wio no
re la cje po mię dzy stę że niem GH w 30 mi nu cie wy po -
czyn ku a wskaź

ni kiem spad

ku mo

cy (WSM), któ

ry

od po wia da in dek so wi zmę cze nia (FI). Ko re la cje te są
do dat nie w obu ter

mi nach, ale jed

na z nich jest

szcze gól nie wy

ra zi sta w dru

gim ter

mi nie. Po

nad to,

do dat nie ko re la cje po mię dzy po zio mem LA a GH po -
ka za no na Ryc. 2.

Dys ku sja

Ba da nia nad fi

zycz ny mi zdol

no ścia mi pił

ka rzy

ręcz nych kon cen tro wa ły się na tych ele men tach, któ -
re od gry wa ją klu czo wą ro lę w cza sie gry. Stąd też ta -
kie te sty jak: mak sy mal ny cię żar wy ci ska ny na ław ce,
mak sy mal na si ła w cza sie sko ków, sprin ty na ul tra -
krót kich dy stan sach ze star tu lot ne go i za trzy ma ne -
go, skok w dal z miej sca, szyb kość rzu tu pił ką i test
Win ga te dla nóg, do star cza ją cen nej in for ma cji o spe -
cyficz nej dla te go spor tu spraw no ści [25-28]. Do dat -
ko wa in for ma cja po cho dzi z ba dań nad wy dol no ścią
koń czyn gór nych, gdyż po twier dzo no udział po zio mu
wy ko na nia te

stu Win

ga te [29], si

ły ści

sku ręki [30]

oraz in nych si ło wo -szyb ko ścio wych mo żli wo ści koń -
czyn dol nych i gór nych w szyb ko ści rzu tu pił ką ręcz -
ną [31]. Na sze ba da nie po ka za ło brak zna czą cych
ró żnic dla względ nych (ad ju sto wa nych do ma sy cia -
ła) pi ku mo cy i pra cy uzy ska nych w dwóch ter mi nach,
w cza sie 4 po

wta rza nych wy

sił ków. Jest to zgod

ne

z do nie sie nia mi in nych au to rów, któ rzy 4-krot nie mo ni -
to ro wa li ze spół pił ka rzy ręcz nych w okre sie 45 ty go -
dni. Stwier dzo no sta bil ność spe cy ficz nych pa ra me -
trów wy dol no ści dla koń czyn dol nych, pod czas gdy
od no to wa no zmia ny dla spraw no ści koń czyn gór nych
w ba da nym okre sie [32].

Od no śnie względ nej mo cy mak sy mal nej (W/kg),

ba da ni przez nas gra cze wy ka za li na pierw szy rzut
oka więk sze fi zycz ne mo żli wo ści w po rów na niu do
war to ści za

re je stro wa nych u eli

ty serb

skich gra

czy

(8,58±1,56) [33]. Jed nak trze ba od no to wać, że wy -
ższy pik mo cy u pol skich za wod ni ków od no to wa no
je dy nie w pierw szym z czte rech 15-se kun do wych wy -
sił ków. Mo że my spe ku lo wać, że za wod ni cy, któ rzy mu -
szą wy ko nać mak sy mal ny wy si łek dłu ższy niż 15-se -
kun do wy, np. Win ga te 30 s, nie ge ne ru ją mak sy mal -
nej mo cy na po cząt ku te stu, bo wo lą za cho wać część
„ener gii” na dru gą cześć wy sił ku. Ob ni ża nie pi ku mo -
cy i cał

ko wi tej pra

cy w ko

lej nych 15-se kun do wych

wy sił kach jest prze ja wem roz pa du i wy czer py wa nia
za so bów fos fo kre aty ny w mię śniach. Po dob nie przyj -
mu je się, że oba te pro

ce sy za

cho dzą rów

no le gle

w cza sie wy ko ny wa nia Win ga te. Po nad to, wy raź ne
po gor sze nie wy dol no ści od no to wa no w ko lej nych po -
wta rza nych te stach Win ga te 30 s, cho ciaż sto pień te -
go zja wi ska po wi nien za le żeć od dłu go ści przerw po -
mię dzy te sta mi. Ba da nia ko mór ko we go me ta bo li zmu
wy sił ków 10- i 20-se

kun do wych ujaw

ni ły, że szyb

-

kość ana ero bo wej gli ko li zy w tych wy sił kach zmniej -
sza się [34], za tem od bu do wa za so bów PCr jest upo -
śle dzo na, co mo że do dat ko wo tłu ma czyć spa dek mo -

of +30 minute GH was lower than that during first
exam ination, 12.3±2.32 vs 19.5±3.68 ng/ml respecti -
vely. The levels of testosterone before test and in +30
minute of recovery were higher during II exa mi nation.

Post-test changes in anabolic-katabolic index (T/C)

indicate, that employed model of exertion shifted the
initial balance of protein metabolism toward higher
rate of catabolism over 0.5 h recovery. Figure 1 pre -
sents the relations between GH levels in +30 minute
of recovery and index of decrement of power output
which corresponds to fatigue index (FI). These corre -
lations are positive in both terms, but one of them is
clear especially during II examination. Moreover, po -
sitive correlations between LA and GH levels are
shown an Fig. 2.

Discussion

The studies on physical abilities among handball

players have been focusing on these elements,
which play an important role during a game. Hence,
such tests like as maximum bench press, jumping
explosive strength, sprints on an ultra short distance
with start from standing position and with flaying
start, standing long jump, handball throwing velocity
and performed by legs Wingate test provide valuable
information of specific performance, that is important
in this sport [25-28]. Additional information come also
from examinations of upper body limbs physical
performances, for Wingate test [29] hand grips strength
[30], and the other both the upper and the lower limbs
force-velocity abilities, for all of them contribute to
handball throwing velocity, as was confirmed by
others [31]. Our study showed lack of significant
differences in relative (adjusted to body mass) power
peak and work output realized during four bout
performed on two terms. That was in agreement with
study reported by the others who monitored handball
team four times throughout 45-week season [32].
The authors found stability in lower extremities spe -
cific strength ability, whereas for upper extremities
those parameters has been changed over an entire
season.

As to the relative peak power [W/kg] our handball

players demonstrated, at the first glace, somewhat
better physical ability in comparison to that found in
elite Serbian players (8.58±1.56) [33]. However, it
should be noted, that higher peak power of Polish
players was attained only during the 1st of four 15-
second bouts. We may speculate, that subjects, who
have to undergone somewhat longer anaerobic
maximal, than 15-second bout, for instance Wingate
30 s do not generate their maximal power at the
beginning of an exertion, but prefer to save their
“energy” for the second half of the test. A declining of
power and work output during consecutive 15-se

-

cond bouts in our study may be a symptom of pho s -
phocreatine (Pcr) breakdown in muscle cells. Like -
wise, it is assumed that both of these processes,
drop of power and level of muscle Pcr are parallel
with time during Wingate. Moreover, clear deterio ra -
tion of performance in successive, repeated Wingate
tests was noted also, however, the extent of that phe -
nomenon should be dependent on a length of rest
intervals between exertions. The study on cellular
metabolism induced by 10 and 20-second exertions
showed, that rates of anaerobic glicolisis in these

279

Opaszowski B.H. et al., Anaerobic power in handball players

112 Opaszowski:Layout 1 2012-01-16 17:31 Strona 7

cy z cza sem. Z te go po wo du przyj mo wa nie kre aty ny
w cza sie wy sił ków ana ero bo wych po win no mieć ko -
rzyst ny wpływ na ich wy ko na nie, co po twier dzi ły ba -
da nia Oku da na [36]. Dy na mi ka spad ku mo cy i pra cy
w na szych po

wta rza nych wy

sił kach jest do

wo dem,

że mi nu to we prze rwy nie są wy star cza ją ce do od bu -
do wy za so bów PCr. To za ło że nie wspie ra ob ser wo -
wa ne zmia ny wskaź ni ka zmę cze nia (FI) w ko lej nych
wy sił kach. Z dru giej stro ny, mo że my są dzić, że na -
wet tak krót

kie prze

rwy po

mię dzy wy

sił ka mi w na

-

szym eks pe ry men cie (mi nu to we) po zwo li ły utrzy mać
w ca łym te ście in ten syw ność na znacz nie wy ższym
po zio mie od tej, któ ra by ła by mo żli wa w wy sił ku cią -
głym, mi

nu to wym, bez przerw. Ta su

ge stia ba

zu je

na fak cie, że w na szych ba da niach stę że nia mle cza -
nu po te stach by ły wy ższe od tych, któ re no tu je się
zwy kle po te ście Win ga te (10,2±2,0 mmol/L [36] lub
po bar dzo in ten syw nych wal kach ju do [37].

Wy ższe war to ści wskaź ni ka T/C w wy ni ku nie co

wy ższe go po zio mu T i ni ższe go C, w okre sie ob ni żo -
nej ak tyw no ści fi zycz nej spor tow ców w dru gim ter mi -
nie na szych ba dań, jak rów nież ni ższe od po wie dzi
hor mo nu wzro stu na wy si łek, są dość po wszech nie
zna nym zja wi skiem. W cza sie zmniej szo nej ak tyw no -
ści fi zycz nej ta ki sta tus hor mo nal ny jest prze ja wem
ogól nej bio lo gicz nej od no wy.

Wnio ski

Na sze ba da nia uwy dat ni ły uży tecz ność sto so wa -

nia czte rech 15-se kun do wych, po wta rza nych, mak -
sy mal nych wy sił ków ana ero bo wych z ba da niem za -
cho wa nia we krwi wskaź ni ków hor mo nal nych i me ta -
bo licz nych do oce ny po zio mu wy dol no ści bez tle no -
wej oraz ogól ne go fi zjo lo gicz ne go stre su wy wo ła ne -
go te stem wy sił ko wym.

exertions are blunted, thus Pcr restitution is also
impaired, that additionally elucidate impaired power
with time [34]. For that reason, loading of creatine
during repeated anaerobic bouts should has be ne -
ficial effect on their performances, that was con firm -
ed by Okudan [36]. Observed in our study declined
work output in consecutive four bouts may also in -
dicate that 1-minute interruption separated the bouts
were not sufficient (to short) for replenishment of Pcr.
That assumption is also supported by the behaviour
of fatigue index values during the test. On the other
side, we may speculate, that even so short rest in ter -
vals which were employed (1-minute) between the
bouts in our experiments likely allowed to realised
and to maintain overall intensity on a much more
higher level than that, which would be possible during
1-minute continual exertion without breaks. That sug -
gestion is based on the fact, that end-test LA levels
noted in our study were higher than those usually
noted following Wingate 30 s (10.2±2.0 mmol/L [36]
or intensive judo contests [37].

Higher value of T/C ratio, in result of somewhat

higher level of T and lower one of C levels found
during lower physical activity, i.e. on second term of
the study, as well as lower response of growth hor -
mone is well known phenomenon observed among
athletes in response to taper period. Such as hor -
monal status during lowered activity shows hormonal
and metabolic symptoms of general biological re

-

covery.

Conclusions

Our research highlighted usefulness of repeated

four maximal 15-second bouts and examination of
the behaviour of blood hormonal and metabolic in -
dices for determination level of anaerobic capacity and
general physiological stress induced by an exercise
test.

280

Opaszowski B.H. i wsp., Moc beztlenowa u piłkarzy ręcznych

Pi śmien nic two / References

1. Wi thers RT, Sher man WR, Clark DG. Mu sc le me ta bo lism du ring 30, 60 and 90 s of ma xi mal cyc ling on air -bra ked

er go me ter. Eur J Appl Phy siol 1991; 63: 354-362.

2. We in sta in Y, Be diz C, Do tan Falk B. Re lia bi li ty of pe ak -lac ta te, he art ra te and pla sma vo lu me fol lo wing the Win -

ga te test. Med Sci Sports Exerc 1998; 30: 1456-1460.

3. Esbjömsson -Li lien dahl M, Sund berg CJ, Nor man B, Jans son E. Me ta bo lic re spon se in ty pe I and ty pe II mu sc le

fi bres du ring a 30 s cyc le sprint in men and wo men. J Appl Phy siol 1999; 87: 1326-1332.

4. Hübner -Woź niak E, Ko smol A, Lu to sław ska G, Bem EZ. Ana ero bic per for man ce of arms and legs in ma le and fe -

ma le fre esty le wre stlers. J Sci Med Sports 2004; 7: 473-480.

5. Ad ler creutz H, Härkönen M, Ku op pa sal mi K et al. Ef fect of tra ining on pla sma ana bo lic and ca ta bo lic ste ro id hor -

mo nes and the ir re spon se du ring phy si cal exer ci se. Int J Sport Med 1986; suppl. 1: 27-28.

6. Do ma szew ska K, Lau ren tow ska M, Mi cha lak E, Kry ściak J, Ra kow ski P. The me ta bo lizm of pu ri nes and cir cu la -

tion -re spi ra to ry re ac tion to phy si cal ef fort in ka ra te. Pol J Sport Med 2008; 24: 73-80.

7. Ehrn borg C, Lan ge KHW, Dall R et al. The growth hor mo ne/in su lin -li ke growth fac tor -I axis hor mo nes and bo ne

mar kers in eli te ath le tes in re spon ses to a ma xi mum exer ci se test. J Clin Me tab En do cri nol 2003; 88: 394-401.

8. Sto kes KA. Growth hor mo ne re spon ses to sub -ma xi mal and sprint exer ci se. Growth Horm IGF Res 2003; 13: 225-

238.

9. We lt man A, Prit zlaff CJ, Wi de man L et al. Exer ci se -de pen dent growth hor mo ne re le ase is lin ked to mar kers of he -

igh te ned cen tral ad re ner gic out flow. J Appl Phy siol 2000; 89: 629-635.

10. Chwalbíńska -Mo ne ta J, Krysz to fiak F, Ziem ba A, Na zar K, Ka ciu ba -Uścił ko H. Thre shold in cre ases in pla sma

growth hor mo ne in re la tion to pla sma ca te cho la mi ne and blo od lac ta te con cen tra tions du ring pro gres si ve exer ci -
se in en du ran ce -tra ined ath le tes. Eur J Appl Phy siol 1996; 73 (1-2): 117-120.

11. Opa szow ski BH, Ro jek J, Hübner -Woź niak E, Dłu go łęc ka B, Ob miń ski Z. Od po wiedź me ta bo licz na i hor mo nal -

na za wod ni ków pił ki no żnej na wy si łek mak sy mal ny wy ko ny wa ny w wa run kach la bo ra to ryj nych. Rocz ni ki Na uko -
we ZWWF AWF War sza wa w Bia łej Pod la skiej. Bia ła Pod la ska 2007: 14: 37-58.

112 Opaszowski:Layout 1 2012-01-16 17:31 Strona 8

12. Schna bel A, Kin der mann W, Schmitt WM, Bi ro G, Steg mann H. Hor mo nal and me ta bo lic con se qu en ces of pro lon -

ged run ning at the in di vi du al ana ero bic thre shold. Int J Sports Med 1982; 3 (3): 163-168.

13. Prit zlaff CJ, Wi de man L, Blu mer J et al. Ca te cho la mi ne re le ase, growth hor mo ne se cre tion, and ener gy expen di -

tu re du ring exer ci se vs re co ve ry in men. J Appl Phy siol 2000; 89: 937-946.

14. Sto kes KA, Ne vill ME, Cher ry PW, La ko my HK, Hall M. Ef fect of 6 we ek sprint tra ining on growth hor mo ne re spon -

ses to sprin ting. Eur J Appl Phy siol 2004; 92: 26-32.

15. Fta iti F, Jem ni M, Ka cem A et al. Ef fect of hy per ther mia and phy si cal ac ti vi ty on cir cu la tion of growth hor mo ne. Appl

Phy siol Nutr Me tab 2008; 33: 880-887.

16. Mor ris JG, Ne vill MF, Bo obis LH, Mac do nald IA, Wil liams C. Mu sc le me ta bo lism, tem pe ra tu re, and func tion du ring

pro lon ged in ter mit ted, high in ten si ty run ning in air tem pe ra tu re of 33 de gre es and 17 de gre es C. Int J Sports
Med 2007; 26: 805-814.

17. Whel don A, Sa vi ne RL, Sönksen PH, Holt RL. Exer ci sing in the cold in hi bits growth hor mo ne se cre tion by re du -

cing the ri se in co re bo dy tem pe ra tu re. Growth Horm IGF Res 2006; 16: 125-131.

18. Fry RW, Mor ton AR, Gar cia -Webb P, Ke ast D. Mo ni to ring exer ci se stress by chan ges in me ta bo lic and hor mo nal

re spon ses over a 24-h pe riod. Eur J Appl Phy siol 1991; 63: 228-234.

19. Ob miń ski Z, Eliasz J, Ro jek J. Sa li va as a mar ker of com pe ti tion stress in ma le hand ball play ers. Re se arch Year -

bo ok 2008; 14, 32-36.

20. Urhau sen A, Ga briel H, Kin der mann W. Blo od hor mo nes as mar kers of tra ining stress and over tra ining. Sports

Med 1995; 20: 251-276.

21. Alen M, Pa ka ri nen A, Häkki nen K, Ko mi PV. Re spon ses to se rum an dro ge nic -ana bo lic and ca ta bo lic hor mo nes to

pro lon ged strength tra ining. Int J Sports Med 1988; 9: 229-233.

22. Ban fi G, Ma ri nel li M, Roi GS, Aga pe V. Use ful ness of free te sto ste ro ne/cor ti sol ra tio du ring a se ason of eli te spe -

ed ska ting ath le te. Int J Sports Med 1993; 14: 373-379.

23. Han dzi ski Z, Ma le ska V, Pe tro vska S et al. The chan ges of ACTH, cor ti sol, te sto ste ro ne and te sto ste ro ne/cor ti sol

ra tio in pro fes sio nal soc cer play ers du ring

a com pe ti tion half -se ason. Bra tisl Lek Li sty 2006; 107: 259-263.
24. Ve rvo orn C, Qu ist AM, Ver mulst LJ, Erich WB, de Vries WR, Thijs sen JH. The be ha vior of pla sma free te sto ste ro -

ne/cor ti sol ra tio du ring a se ason of eli te ro wing tra ining. Int J Sports Med 1991; 12: 257-263.

25. Bo ra czyń ski T, Urniarz J. The in flu en ce of phy si cal tra ining on ana ero bic fit ness of eli te hand ball play ers. Re se -

arch Year bo ok 2008; 14: 69-73.

26. Go ro stia ga EM, Gra na dos C, Ibáñez J, Izqu ier do M. Dif fe ren ces in phy si cal fit ness and thro wing ve lo ci ty among

eli te and ama teur ma le hand ball play ers. Int J Sports Med 2005; 26; 225-232.

27. Li dor R, Falk B, Ar non M, Co hen Y, Se gal G, Lan der Y. Me asu re ment of ta lent in te am hand ball; The qu estio na -

ble use of mo tor and phy si cal te sts. J Strength Cond Res 2005; 18: 318-325.

28. Ran nou F, Prio ux J, Zo uhal H, Gra tes -De la mar che A, De la mar che P. Phy sio lo gi cal pro fi le of hand ball play ers.

J Sports Med Phys Fit ness 2001; 41: 349-353.

29. Vi sna puu M, Jürimäe T. Re la tions of an th ro po me tric pa ra me ters with sco res on ba sic and spe ci fic mo tor ta sks in

young hand ball play ers. Per cept Mot Skills 2009; 108: 670-676.

30. Ko una la kis SN, Bay ios IA, Ko sko lou MD, Ge la das ND. Ana ero bic ca pa ci ty of the up per arms in top -le vel te am

hand ball play ers. Int J Sports Phy siol Per form 2008; 3: 251-261.

31. Vi sna puu M, Jürimäe T. Hand

grip strength and hand di

men sions in young hand

ball and ba

sket ball play

ers.

J Strength Cond Res 2007; 21: 923-929.

32. Chel ly MS, Her mas si S, She phard RJ. Re la tion ships be twe en po wer and strength of the up per and lo wer limb mu -

sc les and thro wing ve lo ci ty in ma le hand ball play ers. J Strength Cond Res 2010; 24: 1480-1487.

33. Go ro stia ga EM, Gra na dos C, Iba ñes J González -Ba dil lo JJ, Izqu ier do M. Ef fects of an en ti re se ason on phy si cal

fit ness chan ges in eli te ma le hand ball play ers. Med Sci Sports Exerc 2006; 38: 357-366.

34. Po pa dic Ga ce sa JZ, Ba rak OF, Gru ijc NG. Ma xi mal ana ero bic po wer test in ath le tes of dif fe rent sport di sci pli nes.

J Strength Cond Res 2009; 23: 751-755.

35. Bog da nis GC, Ne vill ME, La ko my HK, Bo obies LH. Po wer out put and mu sc le me ta bo lism du ring and fol lo wing re -

co ve ry from 10 and 20 s of ma xi mal sprint exer ci se in hu mans. Ac ta Phy siol Scand 1998; 163: 261-272.

36. Oku dan N, Gok bel H. The ef fects of cre ati ne sup ple men ta tion on per for man ce du ring the re pe ated bo uts of su pra -

ma xi mal exer ci se. J Sports Med Phys Fit ness 2005; 45: 507-511.

37. Ar tio li GG, Gu ala no B, Fran chi ni E, Ba ti sta RN, Po la cow VO, Lan cha AHJr Phy sio lo gi cal, per for man ce, and nu tri -

tio nal pro fi le of Bra zi lian Olym pic Wu shu (kung -fu) te am. J Strength Cond Res 2009; 23: 20-25.

38. Ob miń ski Z, Ler czak K, Wi tek K, Pin te ra M. Stu dies on lac ta te pe ak in blo od fol lo wing a ju do match. J of Com bat

Sports & Mar tial Arts 2010; 2: 95-99.

281

Opaszowski B.H. et al., Anaerobic power in handball players

112 Opaszowski:Layout 1 2012-01-16 17:31 Strona 9