Budowa serca człowieka

1

Budowa serca człowieka

Serce

Serce (łac. cor, cordis) - centralny narząd

układu krwionośnego położony w klatce

piersiowej, w śródpiersiu środkowym,

wewnątrz worka osierdziowego.

Budowa ogólna

Serce człowieka jest narządem

czterojamowym, składa się z 2

przedsionków i 2 komór.

Przedsionek prawy (łac. atrium dexter) -

zbiera krew z całego organizmu oprócz

płuc. Uchodzą do niego:

• żyła główna górna (łac. vena cava

superior) - zasadniczo zbiera krew z

nadprzeponowej części ciała

• żyła główna dolna (łac. vena cava inferior) - zbiera krew z podprzeponowej części ciała

• zatoka wieńcowa (łac. sinus coronarius) - uchodzą do niej żyły duże i średnie serca.

Rozwojowo przedsionek prawy powstaje z dwóch części:

• końcowego odcinka embrionalnej zatoki żylnej - do niej uchodzą obie żyły główne i zatoka wieńcowa - jej ściany

są gładkie

• właściwego przedsionka prawego, którego powierzchnia wewnętrzna pokryta jest przez równoległe beleczki

mięśniowe - mięśnie grzebieniaste (łac. musculi pectinati). Szczególnie silne beleczkowanie zaznaczone jest w

wypustce przedsionka prawego, uszku prawym (łac. auricula dextra). Obie części rozwojowe rozdziela grzebień

graniczny (łac. crista terminalis).

Trzymając serce w pozycji opisowej (tj. pionowo, koniuszkiem w dół) możemy wyróżnić sześć ścian przedsionka

prawego

• przednia - uwypuklająca się w uszko prawe

Budowa serca człowieka

2

1. Prawy przedsionek

2. Lewy przedsionek

3. Żyła główna górna

4. Łuk aorty

5. Lewa tętnica płucna

6. Żyła płucna dolna

7. Zastawka mitralna

8. Zastawka aortalna

9. Komora lewa

10. Komora prawa

11. Żyła główna dolna

12. Zastawka trójdzielna

13. Zastawka pnia płucnego

• górna - tu znajduje się ujście żyły

głównej górnej (łac. ostium veanae cavae

superioris)

• tylna - znajdujemy tu dwa otwory: ujście

żyły głównej dolnej (łac. ostium venae

cavae inferioris), otoczone przez

szczątkową zastawkę żyły głównej dolnej

(łac. valvula venae cavae inferioris syn.

valvula Eustachii). Stopień jej rozwoju

jest bardzo zmienny, od w pełni

wykształconej zastawki do zupełnego jej

braku (najczęściej w kształcie sierpa).

Ma ona znaczenie u płodu, gdyż

przekierowuje strumień krew ku

otworowi owalnemu. Po urodzeniu

narząd szczątkowy. W tej ścianie

znajduje się również ujście zatoki

wieńcowej (łac. ostium sinus coronarii),

zamkniętej również szczątkową zastawką

(łac. valvula sinus coronarii syn. valvula

Thebesii).

• przyśrodkowa - stanowi ją przegroda międzyprzedsionkowa, w której znajduje się zagłębienie - dół owalny (łac.

fossa ovalis), którego dno stanowi zarośnięta zastawka dołu owalnego (łac. valvula foraminis ovalis) -

pozostałość pierwotnej przegrody międzyprzedsionkowej (łac. septum primum)

• boczna - zwykle znajdują się tu drobne ujścia niewielkich żył przednich serca (łac. venae cordis anterior) oraz żył

najmniejszych (łac. venae cordis minimae). Poza tym przebiega tu grzebień graniczny - granica między pierwotną

zatoką żylną a przedsionkiem właściwym.

• dolna - stanowi ją ujście przedsionkowo-komorowe prawe (ujście żylne prawe) (łac. ostium atrioventriculare

dextrum)

Komora prawa (łac. ventriculus dexter) - z przedsionka prawego przez zastawkę trójdzielną krew przepływa do

komory prawej, a stąd przez pień płucny (łac. truncus pulmonalis) do obu płuc tworzą krążenie czynnościowe płuc.

W położeniu opisowym komora prawa ma kształt trójściennego ostrosłupa skierowanego podstawą ku górze.

Komora ta pompuje krew pod znacznie niższym ciśnieniem niż komora lewa. Z tego powodu ściana komory prawej

jest znacznie cieńsza (ok. 5 mm), co wywołuje sierpowaty kształt komory na przekroju poprzecznym. Wierzchołek

komory leży ok. 10 mm od wierzchołka serca. Odpowiada to najniższym odcinkom bruzd międzykomorowych

przedniej i tylnej. W położeniu prawidłowym podstawa komory skierowana jest ku górze, tyłowi i w prawo.

Budowa serca człowieka

3

Znajdują się w niej dwa otwory zamknięte zastawkami: ujście przedsionkowo-komorowe prawe i ujście pnia

płucnego. Oddziela je mięśniowy wał - grzebień nadkomorowy (łac. crista supraventricularis). Oddziela on drogę

dopływną od odpływnej (stożek tętniczy prawy łac. conus arteriosus dexter). Powierzchnia stożka tętniczego jest

gładka, zaś właściwa komora wysłana jest licznymi beleczkami mięśniowymi (łac. taberculae carneae). Ujście

przedsionkowo-komorowe prawe zamyka zastawka trójdzielna (łac. valva tricuspidalis). Tworzą ją trzy płatki:

przedni, tylny i przyśrodkowy (syn. przegrodowy) (łac. cuspis anterior, posterior et medialis vel septalis). Przyczep

wszystkich płatków znajduje się w pierścieniu włóknistym. Pomiędzy płatkami głównymi często znajdują się

dodatkowe płatki pośrednie. Do płatków zastawki przyczepiają się struny ścięgniste biegnące od mięśni

brodawkowatych (łac. musculi papillares).

Ujście pnia płucnego zamyka zastawka złożona z trzech płatków półksiężycowatych (łac. valvulae semilunares)

przedniego, prawego i lewego.

Przedsionek lewy (łac. atrium sinister) - z płuc krew zbierają cztery żyły uchodzące do przedsionka lewego:

• żyła płucna górna lewa (łac. vena pulmonalis superior sinister)

• żyła płucna górna prawa (łac. vena pulmonalis superior dexter)

• żyła płucna dolna lewa (łac. vena pulmonalis inferior sinister)

• żyła płucna dolna prawa (łac. vena pulmonalis inferior dexter)

Podobnie jak w przedsionku prawym wywodzi się z dwóch rozwojowo odrębnych części: o gładkich ścianach,

powstałej ze zlania się końcowych odcinków żył płucnych oraz pokrytego licznymi mięśniami grzebieniastymi

właściwego przedsionka, ograniczonego właściwie do uszka lewego (łac. auricula sinistra). W porównaniu z

uszkiem prawym jest ono dłuższe, węższe i nieco załamane, gdyż zachodzi na pień płucny. Na ścianie

przyśrodkowej widać niekiedy pozostałość zastawki otworu owalnego. Można zauważyć również na ścianie

przedsionka ujścia żył najmniejszych serca. Na ścianie tylnej zaznacza się wycisk przełyku, a na przedniej wyciski

aorty i pnia płucnego. Dolną ścianę stanowi ujście przedsionkowo-komorowe lewe.

Komora lewa (łac. ventriculus sinister) - z przedsionka lewego przez zastawkę dwudzielną (mitralną) krew

przepływa do komory lewej, a stąd do tętnicy głównej (łac. aorta). Krew z aorty zaopatruje odżywczo cały organizm

człowieka. Grubość ściany wynosi średnio 15 mm. Ma kształt stożka i jest bardziej wysmukła i dłuższa niż prawa.

Jej wierzchołek jest tożsamy z koniuszkiem serca.

Ujście przedsionkowo-komorowe lewe zamyka zastawka dwudzielna (mitralna) (łac. valva mitralis) utworzona

przez płatki przedni i tylny, które za pomocą strun ścięgnistych łączą się z mięśniami brodawkowatymi przednim i

tylnym. Między głównymi płatkami zastawki często występują drobne płatki pośrednie. Płatki przyczepiają się do

obwodu pierścienia ścięgnistego. Ujście aorty zamykają podobnie jak ujście pnia płucnego trzy płatki

półksiężycowate: prawy, tylny i lewy.

Budowa wewnętrzna serca

Na przekroju ściany serca możemy wyróżnić trzy warstwy (idąc od wewnątrz):

• wsierdzie (łac.endocardium)- jest to jednowarstwowy nabłonek płaski spoczywający na łącznotkankowej blaszce

właściwej wsierdzia. Pod nią znajduje się zawierająca naczynia i nerwy (których brak w blaszce właściwej)

tkanka podwsierdziowa. Nabłonek wyściełający wszystkie struktury wewnątrz serca, przechodzi bez wyraźnej

granicy w śródbłonek naczyń (łac. endothelium)

• śródsierdzie (łac. myocardium - w szerokim znaczeniu) składa się z trzech głównych elementów:

• szkielet serca - znajduje się w podstawie serca na granicy między przedsionkami i komorami. Zbudowany jest

z tkanki włóknistej zbitej. Składa się z:

• czterech pierścieni włóknistych (łac. annuli fibrosi) otaczających ujścia żylne i tętnicze serca.

• dwóch trójkątów włóknistych (łac. trigona fibrosa) - prawy i lewy, leżą pomiędzy pierścieniami

włóknistymi otaczającymi ujścia przedsionkowo-komorowe a pierścieniem ujścia aorty.

Budowa serca człowieka

4

• części błoniastej przegrody międzykomorowej

• układ przewodzący serca (łac. systema conducens cordis) - reguluje on rytmikę pracy serca oraz prawidłową

kolejność skurczów poszczególnych części serca. Jest on zbudowany z zmodyfikowanych miocytów. Składają

się na niego:

• węzeł zatokowo-przedsionkowy (łac. nodus sinuatrialis) - generuje on wskutek powolnej samoistnej

depolaryzacji prawidłowy rytm zatokowy skurczów serca.

• węzeł przedsionkowo-komorowy (łac. nodus atrioventricularis)

• pęczek przedsionkowo-komorowy (łac. fasciculus atrioventricularis, pęczek Hisa) na który składa się pień

(odnoga wspólna łac. crus commune), jedyne połączenie między mięśniówką przedsionków i komór) oraz

odnogi prawej i lewej. Wszystkie odnogi biegną w przegrodzie międzykomorowej.

• rozgałęzienia końcowe (włókna Purkiniego) wstępują ku górze w mięśniówce właściwej podstawy serca

(zarówno komory prawej jak i lewej)

• mięsień sercowy czyli właściwe myocardium. Składa się na nią osobna mięśniówka przedsionków i komór:

• w przedsionkach nie rozróżniamy ściśle oddzielnych warstw, a jedynie pasma mięśniowe głębokie -

krótsze, biegnące w obrębie jednego przedsionka, i długie, leżące bardziej powierzchowne, łączące oba

przedsionki

• w komorach zazwyczaj wyróżnia się:

1. zewnętrzną warstwę skośną - wspólną dla obu komór, na wierzchołku serca tworzącą wir serca (łac. vortex

cordis)

2. środkowa warstwa okrężna - jej powierzchowna część jest wspólna, a głębsza osobna dla komór. To ona

wytwarza główną siłę skurczu serca

3. wewnętrzna warstwa podłużna - osobna dla każdej komory

• nasierdzie (łac. epicardium) - jest to blaszka trzewna osierdzia surowiczego. Zbudowane jest z

jednowarstwowego nabłonka płaskiego spoczywającego na blaszce właściwej nasierdzia (łac. lamina propia

epicardii) i leżącej pod nią tkance podnasierdziowej, zawierającej liczne adipocyty (naczynia i nerwy biegną

analogicznie do wsierdzia)

Unaczynienie serca

Unaczynienie tętnicze serca pochodzi od tętnic wieńcowych (arteriae coronariae) - prawej (a. coronaria dextra) i

lewej (łac. a. coronaria sinistra).

Tętnica wieńcowa prawa

Bierze początek w prawej zatoce aorty. Przebiega pomiędzy prawym uszkiem a prawym stożkiem tętniczym;

następnie w bruździe wieńcowej między prawym przedsionkiem a prawą komorą. Wchodzi na przeponową

powierzchnię serca, biegnąc w bruździe wieńcowej jako gałąź międzykomorowa tylna (ramus interventricularis

posterior, której towarzyszy vena cardiaca media - żyła sercowa średnia) i dochodzi do koniuszka serca (łac. apex

cordis). W jej przedłużeniu w bruździe wieńcowej biegnie druga gałąź.

Gałęzi międzykomorowej tylnej towarzyszą:

• żyła sercowa średnia (łac. v. cardiaca media)
• naczynia chłonne

• gałązki nerwowe ze splotu sercowego (wraz z komórkami zwojowymi)

Tętnica wieńcowa prawa oddaje następujące gałęzie:

• wstępujące (do prawego przedsionka)

• zstępujące (do przedniej ściany, prawego brzegu i ściany tylnej prawej komory)

• boczne: prawe i lewe (do obu komór)

Budowa serca człowieka

5

• przegrodowe tylne (obszar zaopatrzenia to 1/3 tylnej przegrody międzykomorowej oraz większość struktur układu

bodźco-przewodzącego mięśnia sercowego).

Tętnica wieńcowa lewa

Rozpoczyna się w lewej zatoce aorty. Jej krótki pień biegnie między lewym uszkiem a pniem płucnym w kierunku

bruzdy wieńcowej (łac. sulcus coronarius).

Dzieli się na:

• gałąź międzykomorowa przednią (łac. ramus interventricularis anterior), która biegnie w bruździe

międzykomorowej przedniej aż do koniuszka serca.

Na przebiegu towarzyszą jej:

• żyła wielka serca (łac. vena cardiaca magna)

• naczynia chłonne

• gałązki nerwowe splotu sercowego (wraz z komórkami zwojowymi)

Oddaje gałęzie:

• prawe (do prawej komory, w tym gałązkę stożka tętniczego)

• lewe (w liczbie 4-6, dochodzące do lewej komory)

• przegrodowe przednie (w liczbie 8-15, zaopatrujące 2/3 przednie przegrody międzykomorowej)

• gałąź okalającą (łac. ramus circumflexus), która w początkowym przebiegu ukryta pod lewym uszkiem (biegnie w

bruździe wieńcowej między lewym przedsionkiem a lewą komorą na powierzchni mostkowo-żebrowej -

następnie na powierzchni tylnej i kończy się na powierzchni przeponowej).

Na przebiegu towarzyszą jej:

• żyła sercowa mała (vena cardiaca parva)

• naczynia chłonne

• gałązki splotu sercowego (wraz z komórkami zwojowymi)

Oddaje gałęzie:

• wstępujące (do lewego przedsionka)

• zstępujące (do lewej komory)

Unerwienie serca

Unerwienie serca można podzielić na:

• współczulne, które zapewniają

• nerw sercowy szyjny górny odchodzący od zwoju szyjnego górnego,

• nerw sercowy szyjny środkowy od zwoju szyjnego środkowego,

• nerw sercowy szyjny dolny od zwoju szyjnego dolnego,

• nerwy sercowe piersiowe od części piersiowej pnia współczulnego.

• przywspółczulne zapewniają

• gałęzie sercowe górne od części szyjnej nerwu błędnego,

• gałęzie sercowe piersiowe od części piersiowej nerwu błędnego,
• gałęzie sercowe dolne od nerwu krtaniowego wstecznego.

Zatem jeżeli mowa o nerwach mamy na myśli unerwienie współczulne, a jeżeli o gałęziach - przywspółczulne.

Wymienione nerwy i gałęzie układają się w dwie grupy:

• powierzchowną - nerwy współczulne i jest to splot sercowy powierzchowny,

• głęboką - gałęzie przywspółczulne; splot sercowy głęboki.

Budowa serca człowieka

6

Sploty te przechodzą w splot wieńcowy lewy i prawy. W splotach tych występują liczne zwoje sercowe, w których

następuje przełączenie przywspółczulnych włókien przedzwojowych na zazwojowe.

Czynnościowo unerwienie współczulne przyspiesza akcję serca, przywspółczulne zwalnia.

Topografia serca

2/3 serca leży na lewo od płaszczyzny pośrodkowej ciała, a tylko 1/3 na prawo od tej płaszczyzny. Oś serca (linia

łącząca środek podstawy serca ze środkiem jego koniuszka) tworzy z osią podłużną kąt 45°.

W stosunku do kręgosłupa leży na wysokości Th4 - Th8; tzw. vertebrae cardiacae vel Giacomini.

Zobacz też

• Serce

• Układ krwionośny

• Anatomia człowieka

• Zawał mięśnia sercowego

• Wady serca

Literatura

• "Anatomia człowieka", Adam Bochenek i Michał Reicher, PZWL wyd. VII, Warszawa 1999

• "Zarys angiologii czynnościowej" Prof. zw. dr hab. med. Bogusław Gołąb, Wydawnictwo Ośrodek Doradztwa i

Szkolenia "TUR", Łódź 1998

Przeczytaj zastrzeżenia dotyczące pojęć medycznych w Wikipedii!

Article Sources and Contributors

7

Article Sources and Contributors

Budowa serca człowieka  Source: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=19686109  Contributors: Adik7swiony, Adoomer, Astromp, Bansp, Bastian, DrPZ, Etermed, Ewkaa, Filip em, Jersz,
Kaszkawal, Kauczuk, Kpjas, LION, LukKot, Marcin Suwalczan, Monopol, Montek, Mr Maks, Mrug, Nova, Novic84, Orem, Paprotka 1, Qulimbo, Radomil, Remedios44, Str13, Szumyk, Togo,
Tsca, Wolf90, 44 anonimowe edycje

Źródła, licencje i autorzy grafiki

Plik:Herz-Heart.jpg  Source: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Herz-Heart.jpg  License: Creative Commons Attribution-Sharealike 2.5  Contributors: Heikenwaelder Hugo,
[e-mail], www.heikenwaelder.at

Plik:Heart numlabels.svg  Source: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Heart_numlabels.svg  License: GNU Free Documentation License  Contributors: .

Plik:Star of life2.svg  Source: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Star_of_life2.svg  License: Attribution  Contributors: User:Verdy p

Licencja

Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported
http:/

/

creativecommons.

org/

licenses/

by-sa/

3.

0/