brzmienie od 2002-01-01

Ustawa o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach

dopuszczalno

ś

ci przerywania ci

ąż

y

z dnia 7 stycznia 1993 r. (Dz.U. Nr 17, poz. 78)

[Preambuła]

[1]

Uznaj

ą

c,

ż

e

ż

ycie jest fundamentalnym dobrem człowieka, a troska o

ż

ycie i zdrowie

nale

ż

y do podstawowych obowi

ą

zków pa

ń

stwa, społecze

ń

stwa i obywatela; uznaj

ą

c prawo ka

ż

dego do

odpowiedzialnego decydowania o posiadaniu dzieci oraz prawo dost

ę

pu do informacji, edukacji,

poradnictwa i

ś

rodków umo

ż

liwiaj

ą

cych korzystanie z tego prawa, stanowi si

ę

, co nast

ę

puje:

Art. 1. [Prawo do

ż

ycia]

[2]

Prawo do

ż

ycia podlega ochronie, w tym równie

ż

w fazie prenatalnej w

granicach okre

ś

lonych w ustawie.

Art. 2. [Opieka medyczna, socjalna i prawna] 1.

[3]

Organy administracji rz

ą

dowej oraz samorz

ą

du

terytorialnego, w zakresie swoich kompetencji okre

ś

lonych w przepisach szczególnych, s

ą

obowi

ą

zane do

zapewnienia kobietom w ci

ąż

y opieki medycznej, socjalnej i prawnej w szczególno

ś

ci poprzez:

1) opiek

ę

prenataln

ą

nad płodem oraz opiek

ę

medyczn

ą

nad kobiet

ą

w ci

ąż

y,

2) pomoc materialn

ą

i opiek

ę

nad kobietami w ci

ąż

y, znajduj

ą

cymi si

ę

w trudnych warunkach

materialnych, na zasadach okre

ś

lonych w ustawie z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy

społecznej (Dz.U. z 1998 r. Nr 64, poz. 414, Nr 106, poz. 668, Nr 117, poz. 756 i Nr 162, poz.
1118 i 1126, z 1999 r. Nr 20, poz. 170, Nr 79, poz. 885 i Nr 90, poz. 1001, z 2000 r. Nr 12, poz.
136 i Nr 19, poz. 238 oraz z 2001 r. Nr 72, poz. 748, Nr 88, poz. 961, Nr 89, poz. 973, Nr 111,
poz. 1194, Nr 122, poz. 1349 i Nr 154, poz. 1792),

3) dost

ę

p do szczegółowych informacji na temat uprawnie

ń

, zasiłków i

ś

wiadcze

ń

przysługuj

ą

cych

kobietom w ci

ąż

y, matkom, ojcom oraz ich dzieciom oraz do informacji dotycz

ą

cych instytucji i

organizacji pomagaj

ą

cych w rozwi

ą

zywaniu problemów psychologicznych i społecznych, a tak

ż

e

zajmuj

ą

cych si

ę

sprawami przysposobienia.

2. Organy administracji rz

ą

dowej oraz samorz

ą

du terytorialnego, w zakresie swoich kompetencji

okre

ś

lonych w przepisach szczególnych, s

ą

zobowi

ą

zane zapewni

ć

obywatelom swobodny dost

ę

p do

metod i

ś

rodków słu

żą

cych dla

ś

wiadomej prokreacji.

2a.

[4]

Organy administracji rz

ą

dowej oraz samorz

ą

du terytorialnego, w zakresie swoich kompetencji

okre

ś

lonych w przepisach szczególnych, s

ą

zobowi

ą

zane zapewni

ć

swobodny dost

ę

p do informacji i

bada

ń

prenatalnych, szczególnie wtedy, gdy istnieje podwy

ż

szone ryzyko b

ą

d

ź

podejrzenie wyst

ą

pienia

wady genetycznej lub rozwojowej płodu albo nieuleczalnej choroby zagra

ż

aj

ą

cej

ż

yciu płodu.

3. Szkoła ma obowi

ą

zek udzieli

ć

uczennicy w ci

ąż

y urlopu oraz innej pomocy niezb

ę

dnej do uko

ń

czenia

przez ni

ą

edukacji, w miar

ę

mo

ż

liwo

ś

ci nie powoduj

ą

c opó

ź

nie

ń

w zaliczaniu przedmiotów. Je

ż

eli ci

ąż

a,

poród lub połóg powoduje niemo

ż

liwo

ść

zaliczenia w terminie egzaminów wa

ż

nych dla ci

ą

gło

ś

ci nauki,

szkoła zobowi

ą

zana jest do wyznaczenia dodatkowego terminu egzaminu dogodnego dla kobiety, w

okresie nie dłu

ż

szym ni

ż

6 miesi

ę

cy.

4. Zakres i formy oraz tryb udzielania pomocy, o której mowa w ust. 1 i 2, okre

ś

la, w drodze

rozporz

ą

dzenia, Rada Ministrów.

Art. 3. [Współdziałanie i pomoc] 1. Organy administracji rz

ą

dowej oraz samorz

ą

du terytorialnego

współdziałaj

ą

i udzielaj

ą

pomocy Ko

ś

ciołowi Katolickiemu, innym ko

ś

ciołom i zwi

ą

zkom wyznaniowym

oraz organizacjom społecznym, które organizuj

ą

opiek

ę

nad kobietami w ci

ąż

y, jak równie

ż

organizuj

ą

rodziny zast

ę

pcze lub udzielaj

ą

pomocy w przysposabianiu dzieci.

2. Zakres, formy oraz tryb udzielania pomocy, o której mowa w ust. 1, okre

ś

la, w drodze rozporz

ą

dzenia,

Rada Ministrów.

Art. 4. [Programy nauczania] 1.

[5]

Do programów nauczania szkolnego wprowadza si

ę

wiedz

ę

o

ż

yciu

seksualnym człowieka, o zasadach

ś

wiadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o warto

ś

ci rodziny,

ż

ycia w fazie prenatalnej oraz metodach i

ś

rodkach

ś

wiadomej prokreacji.

2.

[6]

(skre

ś

lony)

3.

[7]

Minister wła

ś

ciwy do spraw o

ś

wiaty i wychowania ustali, w drodze rozporz

ą

dzenia, sposób

nauczania szkolnego i zakres tre

ś

ci, o których mowa w ust. 1, zawartych w podstawie programowej

kształcenia ogólnego oraz wprowadzi do systemu dokształcania i doskonalenia nauczycieli tematyk

ę

okre

ś

lon

ą

w ust. 1.

Art. 4a. [Aborcja]

[8]

1.

[9]

Przerwanie ci

ąż

y mo

ż

e by

ć

dokonane wył

ą

cznie przez lekarza, w przypadku

gdy:

1) ci

ąż

a stanowi zagro

ż

enie dla

ż

ycia lub zdrowia kobiety ci

ęż

arnej,

2) badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazuj

ą

na du

ż

e prawdopodobie

ń

stwo

ci

ęż

kiego i nieodwracalnego upo

ś

ledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagra

ż

aj

ą

cej jego

ż

yciu,

3) zachodzi uzasadnione podejrzenie,

ż

e ci

ąż

a powstała w wyniku czynu zabronionego,

4) (utracił moc)

2. W przypadkach okre

ś

lonych w ust. 1 pkt 2 przerwanie ci

ąż

y jest dopuszczalne do chwili osi

ą

gni

ę

cia

przez płód zdolno

ś

ci do samodzielnego

ż

ycia poza organizmem kobiety ci

ęż

arnej; w przypadku

okre

ś

lonym w ust. 1 pkt 3 lub 4, je

ż

eli od pocz

ą

tku ci

ąż

y nie upłyn

ę

ło wi

ę

cej ni

ż

12 tygodni.

3. W przypadkach, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 2, przerwania ci

ąż

y dokonuje lekarz w szpitalu.

4. Do przerwania ci

ąż

y wymagana jest pisemna zgoda kobiety. W przypadku małoletniej lub kobiety

ubezwłasnowolnionej całkowicie wymagana jest pisemna zgoda jej przedstawiciela ustawowego. W
przypadku małoletniej powy

ż

ej 13 roku

ż

ycia wymagana jest równie

ż

pisemna zgoda tej osoby. W

przypadku małoletniej poni

ż

ej 13 roku

ż

ycia wymagana jest zgoda s

ą

du opieku

ń

czego, a małoletnia ma

prawo do wyra

ż

enia własnej opinii. W przypadku kobiety ubezwłasnowolnionej całkowicie wymagana jest

tak

ż

e pisemna zgoda tej osoby, chyba

ż

e na wyra

ż

enie zgody nie pozwala stan jej zdrowia psychicznego.

W razie braku zgody przedstawiciela ustawowego, do przerwania ci

ąż

y wymagana jest zgoda s

ą

du

opieku

ń

czego.

5. Wyst

ą

pienie okoliczno

ś

ci, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 2, stwierdza inny lekarz ni

ż

dokonuj

ą

cy

przerwania ci

ąż

y, chyba

ż

e ci

ąż

a zagra

ż

a bezpo

ś

rednio

ż

yciu kobiety. Okoliczno

ść

, o której mowa w ust.

1 pkt 3, stwierdza prokurator.
6. W przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 4, kobieta składa pisemne o

ś

wiadczenie, a ponadto

za

ś

wiadczenie o odbytej konsultacji u lekarza podstawowej opieki zdrowotnej, innego ni

ż

dokonuj

ą

cy

przerwania ci

ąż

y, lub u innej wybranej przez siebie uprawnionej osoby. Przerwanie ci

ąż

y mo

ż

e by

ć

dokonane, je

ż

eli kobieta podtrzymuje zamiar przerwania ci

ąż

y po upływie 3 dni od konsultacji.

7. Celem konsultacji, o której mowa w ust. 6, jest w szczególno

ś

ci ustalenie sytuacji zdrowotnej i

ż

yciowej

kobiety, pomoc w rozwi

ą

zaniu jej problemów, mi

ę

dzy innymi poprzez wskazanie dost

ę

pnych form pomocy

przysługuj

ą

cych kobietom w zwi

ą

zku z ci

ążą

i po urodzeniu dziecka, poinformowanie kobiety o ochronie

prawnej

ż

ycia w fazie prenatalnej, o aspektach medycznych ci

ąż

y oraz przerwania ci

ąż

y, a tak

ż

e

o

ś

rodkach i metodach antykoncepcyjnych. Za zgod

ą

kobiety w konsultacji mo

ż

e wzi

ąć

udział jej partner,

członkowie rodziny lub inna bliska osoba.
8. Do prywatnych gabinetów lekarskich, w których dokonuje si

ę

przerwania ci

ąż

y, w zakresie wymaga

ń

,

jakim powinny odpowiada

ć

pod wzgl

ę

dem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urz

ą

dzenia gabinetu

prywatnego, oraz w zakresie dotycz

ą

cym dokumentacji medycznej i sprawowania kontroli nad tymi

gabinetami stosuje si

ę

odr

ę

bne przepisy.

9. Minister Zdrowia i Opieki Społecznej po zasi

ę

gni

ę

ciu opinii Naczelnej Rady Lekarskiej okre

ś

li, w

drodze rozporz

ą

dzenia, kwalifikacje zawodowe lekarzy, uprawniaj

ą

ce do dokonania przerwania ci

ąż

y,

oraz kwalifikacje lekarzy, o których mowa w ust. 5.
10.

[10]

Minister Zdrowia i Opieki Społecznej w porozumieniu z ministrem wła

ś

ciwym do spraw

zabezpieczenia społecznego okre

ś

li, w drodze rozporz

ą

dzenia, kwalifikacje innych ni

ż

lekarz osób

uprawnionych do przeprowadzania konsultacji, o których mowa w ust. 6, sposób tworzenia list osób
konsultuj

ą

cych oraz sposób i tryb przeprowadzania konsultacji.

Art. 4b. [Bezpłatno

ść

]

[11]

Osobom obj

ę

tym ubezpieczeniem społecznym i osobom uprawnionym na

podstawie odr

ę

bnych przepisów do bezpłatnej opieki leczniczej przysługuje prawo do bezpłatnego

przerwania ci

ąż

y w publicznym zakładzie opieki zdrowotnej.

Art. 4c. [Tajemnica]

[12]

1. Osoby wykonuj

ą

ce czynno

ś

ci wynikaj

ą

ce z ustawy s

ą

obowi

ą

zane do

zachowania w tajemnicy wszystkiego, o czym powzi

ę

ły wiadomo

ść

w zwi

ą

zku z wykonywaniem tych

czynno

ś

ci, stosownie do odr

ę

bnych przepisów.

2. W razie zawinionego ujawnienia wiadomo

ś

ci, o których mowa w ust. 1, s

ą

d mo

ż

e przyzna

ć

osobie

poszkodowanej odpowiedni

ą

sum

ę

tytułem zado

ść

uczynienia pieni

ęż

nego za doznan

ą

krzywd

ę

.

Art. 5. W ustawie z dnia 28 pa

ź

dziernika 1950 r. o zawodzie lekarza (Dz.U. Nr 50, poz. 458 i Nr 53, poz.

489, z 1956 r. Nr 12, poz. 61 oraz z 1989 r. Nr 30, poz. 158) w art. 15 w ust. 2 skre

ś

la si

ę

pkt 4.

Art. 6. W Kodeksie cywilnym wprowadza si

ę

nast

ę

puj

ą

ce zmiany:

1) w art. 8: a) dotychczasow

ą

tre

ść

oznacza si

ę

jako § 1,

b) dodaje si

ę

§ 2 w brzmieniu:

,, § 2. Zdolno

ść

prawn

ą

ma równie

ż

dziecko pocz

ę

te; jednak

ż

e prawa i zobowi

ą

zania

maj

ą

tkowe uzyskuje ono pod warunkiem,

ż

e urodzi si

ę

ż

ywe. ",

2) po art. 446 dodaje si

ę

art. 446

1

w brzmieniu:

,, Art. 446

1

. Z chwil

ą

urodzenia dziecko mo

ż

e

żą

da

ć

naprawienia szkód doznanych przed

urodzeniem. "

Art. 7. W Kodeksie karnym wprowadza si

ę

nast

ę

puj

ą

ce zmiany:

1) po art. 23a dodaje si

ę

art. 23b w brzmieniu:

,, Art. 23b.
§ 1. Dziecko pocz

ę

te nie mo

ż

e by

ć

przedmiotem działa

ń

innych ni

ż

te, które słu

żą

ochronie

ż

ycia i

zdrowia jego lub jego matki, z wyj

ą

tkiem działa

ń

okre

ś

lonych w §2.

§ 2. Dopuszcza si

ę

badania przedurodzeniowe nie zwi

ę

kszaj

ą

ce wyra

ź

nie ryzyka

poronienia, w przypadku gdy: 1) dziecko pocz

ę

te nale

ż

y do rodziny obci

ąż

onej

genetycznie,

2) istnieje podejrzenie wyst

ę

powania choroby genetycznej mo

ż

liwej do wyleczenia,

zaleczenia b

ą

d

ź

ograniczenia jej skutków w okresie płodowym,

3) istnieje podejrzenie ci

ęż

kiego uszkodzenia płodu.

",
2) po art. 149 dodaje si

ę

art. 149a i 149b w brzmieniu:

,, Art. 149a.
§ 1. Kto powoduje

ś

mier

ć

dziecka pocz

ę

tego, podlega karze pozbawienia wolno

ś

ci do lat 2.

§ 2. Nie podlega karze matka dziecka pocz

ę

tego.

§ 3. Nie popełnia przest

ę

pstwa okre

ś

lonego w § 1 lekarz, podejmuj

ą

cy to działanie w

publicznym zakładzie opieki zdrowotnej, w przypadku gdy: 1) ci

ąż

a stanowiła zagro

ż

enie

dla

ż

ycia lub powa

ż

ne zagro

ż

enie dla zdrowia matki, stwierdzone orzeczeniem dwóch

lekarzy innych ni

ż

lekarz podejmuj

ą

cy działanie, o którym mowa w § 1, przy czym

orzeczenie to nie jest niezb

ę

dne w przypadku natychmiastowej konieczno

ś

ci uchylenia

zagro

ż

enia dla

ż

ycia matki,

2) gdy

ś

mier

ć

dziecka pocz

ę

tego nast

ą

piła wskutek działa

ń

podj

ę

tych dla ratowania

ż

ycia

matki albo dla przeciwdziałania powa

ż

nemu uszczerbkowi na zdrowiu matki, którego

niebezpiecze

ń

stwo zostało potwierdzone orzeczeniem dwóch innych lekarzy,

3) badania prenatalne, potwierdzone orzeczeniem dwóch lekarzy innych ni

ż

lekarz

podejmuj

ą

cy działanie, o którym mowa w § 1, wskazuj

ą

na ci

ęż

kie i nieodwracalne

uszkodzenie płodu,

4) zachodzi uzasadnione podejrzenie, potwierdzone za

ś

wiadczeniem prokuratora,

ż

e ci

ąż

a

powstała w wyniku czynu zabronionego.

§ 4. W szczególnie uzasadnionych przypadkach s

ą

d mo

ż

e odst

ą

pi

ć

od wymierzenia kary wobec

sprawcy przest

ę

pstwa okre

ś

lonego w § 1.

Art. 149b. Kto stosuj

ą

c przemoc wobec kobiety ci

ęż

arnej powoduje

ś

mier

ć

dziecka pocz

ę

tego albo

w inny sposób powoduje

ś

mier

ć

dziecka pocz

ę

tego bez zgody kobiety ci

ęż

arnej lub przemoc

ą

,

gro

ź

b

ą

bezprawn

ą

albo podst

ę

pem doprowadza matk

ę

dziecka pocz

ę

tego do pozbawienia

ż

ycia

tego dziecka, podlega karze pozbawienia wolno

ś

ci od 6 miesi

ę

cy do lat 8. ",

3) skre

ś

la si

ę

art. 153 i 154,

4) po art. 156 dodaje si

ę

art. 156a w brzmieniu:

,, Art. 156a.
§ 1. Kto powoduje uszkodzenie ciała dziecka pocz

ę

tego lub rozstrój zdrowia zagra

ż

aj

ą

cy jego

ż

yciu,

podlega karze ograniczenia wolno

ś

ci do lat 2.

§ 2. Nie popełnia przest

ę

pstwa lekarz, je

ż

eli uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia dziecka

pocz

ę

tego s

ą

nast

ę

pstwem działa

ń

leczniczych, koniecznych dla uchylenia niebezpiecze

ń

stwa

gro

żą

cego zdrowiu i

ż

yciu kobiety ci

ęż

arnej lub dziecka pocz

ę

tego.

§ 3. Nie podlega karze matka dziecka pocz

ę

tego, która dopuszcza si

ę

czynu okre

ś

lonego w § 1. ",

5) w art. 157: a) § 1 otrzymuje brzmienie:
,, § 1. Je

ż

eli nast

ę

pstwem czynu okre

ś

lonego w art. 156 § 1 jest

ś

mier

ć

człowieka, sprawca

podlega karze pozbawienia wolno

ś

ci od roku do lat 10. ",

b) dodaje si

ę

nowy § 2 w brzmieniu:

,, § 2. Tej samej karze podlega sprawca czynu okre

ś

lonego w art. 149a § 1, art. 149b lub

156a § 1, je

ż

eli nast

ę

pstwem tego czynu jest

ś

mier

ć

matki dziecka pocz

ę

tego. ",

c) dotychczasowy § 2 otrzymuje oznaczenie § 3.

Art. 8. W ustawie z dnia 8 marca 1990 r. o samorz

ą

dzie terytorialnym (Dz.U. Nr 16, poz. 95, Nr 32, poz.

191, Nr 34, poz. 199, Nr 43, poz. 253 i Nr 89, poz. 518, z 1991 r. Nr 4, poz. 18 i Nr 110, poz. 473 oraz z
1992 r. Nr 85, poz. 428 i Nr 100, poz. 499) w art. 7 w ust. 1 dodaje si

ę

pkt 16 w brzmieniu:

,, 16) zapewnienia kobietom w ci

ąż

y opieki socjalnej, medycznej i prawnej. "

Art. 9. [Sprawozdania dla Sejmu]

[13]

Rada Ministrów przedkłada Sejmowi corocznie, w terminie do

dnia 31 lipca, sprawozdanie z wykonywania ustawy oraz o skutkach jej stosowania.

Art. 10. [Derogacja] Traci moc ustawa z dnia 27 kwietnia 1956 r. o warunkach dopuszczalno

ś

ci

przerywania ci

ąż

y (Dz.U. Nr 12, poz. 61 i z 1969 r. Nr 13, poz. 95).

Art. 11. [Wej

ś

cie w

ż

ycie] Ustawa wchodzi w

ż

ycie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.