kandek dla

wojsk-lek.org

1

NIESTEROIDOWE LEKI PRZECIWAZAPALNE (NLPZ)

NLPZ mają działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe, przeciwgorączkowe, antyagregacyjne
(ASA). Działanie to oparte jest głównie na hamowaniu czynności cyklooksygenazy (COX):

 COX-1 – bierze udział w naturalnych procesach. Wpływa na układ pokarmowy i

krwionośny (PGE

2

, PGI

2

)

 COX-2 – uczestniczy w procesach zapalnych
 NLPZ hamują:

• COX-1
• COX-2
• COX-1 i COX-2

Podział NLPZ w zależności od działania na COX:

 COX-1 selektywne – małe dawki ASA
 COX nieselektywne – ibuprofen, naproksen, indometacyna
 COX-2 selektywne (preferencyjne) – diklofenak, nabumeton, meloksykam – hamują

także COX-1

 COX-2 wysoce selektywne – celekoksyb, rofekoksyb (wycofany!)

Wskazania:

 bóle łagodne i umiarkowane

• choroba zwyrodnieniowa stawów
• Reumatoidalne Zapalenie Stawów (RZS)
• Zesztywniające Zapalenie Stawów Kręgosłupa (ZZSK)
• pierwszy etap leczenia bólu nowotworowego
• rodzinna polipowatość jelit (celekoksyb 400mg)

Objawy niepożądane:

1. Przewód pokarmowy:

a. objawy dyspeptyczne
b. nudności
c. dyskomfort w nadbrzuszu
d. owrzodzenie żołądka i dwunastnicy
e. krwawienia z przewodu pokarmowego
f. enteropatie
g. niedokrwistość wynikająca z przewlekłego leczenia

Działania niepożądane na układ pokarmowy wynikają z hamowania COX-1 i

zmniejszenia wytwarzania działających ochronnie na błony śluzowe PGE

2

i PGI

2

.

Aktualnie dąży się do wysokiej selekcji COX-2, aby nie uszkadzać przewodu pokarmowego.

2. Nerki:

a. śródmiąższowe zapalenie nerek, zmniejszenie przesączania kłębuszkowego
b. zahamowanie uwalniania reniny
c. retencja sodu
d. obrzęki
e. nadciśnienie

kandek dla

wojsk-lek.org

2

3. Układ krwionośny:

a. niedokrwistość aplastyczna
b. agranulocytoza
c. zmniejszenie agregacji płytek

4. Wątroba:

a. wzrost aktywności aminotransferaz (często)
b. toksyczne uszkodzenie wątroby (rzadko)

5. OUN

a. bóle i zawroty głowy
b. zaburzenia świadomości
c. szum w uszach
d. obniżenie nastroju
e. drżenie mięśni
f. zaburzenia osobowości
g. aseptyczne zapalenie opon mózgowo – rdzeniowych (ibuprofen)

6. Reakcje nadwrażliwości

a. astma oskrzelowa
b. rumień wielopostaciowy
c. złuszczające zapalenie skóry
d. pokrzywka (większośc NLPZ, gł. piroksykam)
e. fotodermatoza (większośc NLPZ, gł. piroksykam)
f. obrzęk naczyniowo – ruchowy

Przeciwwskazania:

 czynna choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy
 ciężka niewydolność nerek lub wątroby
 ciąża i okres karmienia piersią
 nadwrażliwość na lek
 dzieci <12r.ż. (wg niektórych źródeł <18r.ż.)
 skazy krwotoczne
 ostrożnie stosować u osób starszych

Podział NLPZ w zależności od budowy chemicznej:

I. Kwasy karboksylowe

1. Pochodne kw. salicylowego

 kwas acetylosalicylowy i jego estry
 salicylan choliny
 amid kwasu salicylowego
 diflusanil

2. Pochodne kw. octowego

a. kw. fenylooctowego

 diklofenak
 aklofenak
 fenklofenak

a. pochodne alifatyczne i heterocykliczne

 indometacyna
 sulindak

kandek dla

wojsk-lek.org

3

 tolmetyna
 acemetacyna

3. Pochodne kw. propionowego

 ibuprofen
 naproksen
 flurbiprofen
 ketoprofen
 kw. tiaprofenowy

4. Pochodne kw. antranilowego

 kw. flufenamowy
 kw. niflumowy
 kw. mefenamowy
 kw. neklafenamowy

II. Kwasy enolowe

5. Pochodne pirazolu

 oksyfenbutazon
 fenylbutazon
 metamizol
 aminofenazon
 azopropazon

6. Pochodne benzotiazyny

 piroksykam
 meloksykam
 sudoksykam
 izoksykam

III. Pochodne naftyloketonów

 nabumeton

IV. Koksyby

 celekoksyb
 rofekoksyb (wycofany!)

Kwas acetylosalicylowy i jego estry

 nieodwracalny inhibitor COX-1
 75-150mg/24h – działanie antyagregacyjne
 2-3g/24h – działanie p/bólowe i p/gorączkowe
 4-6g/24h – po kilku dniach stosowania wykazuje właściwości p/zapalne

Wskazania:

 stany gorączkowe
 przeziębienie
 bóle mięśni i stawów
 choroba reumatyczna
 choroba wieńcowa – zapobiegawczo

kandek dla

wojsk-lek.org

4

Objawy niepożądane:

 jak ogólne dla NLPZ
 dodatkowo zespół Rey’a
 dzieci <12r.ż., ostra encefalopatia, stłuszczenie i powiększenie wątroby

Preparaty:

Preparaty złożone:

Interakcje:

 synergizm z innymi NLPZ – nasilają działania niepożądane
 wypiera z połączeń leki p/zakrzepowe, doustne hipoglikemizujące, sulfonamidy –

może nasilać ich działanie (niebezpieczeństwo krwawień)

Amid kwasu salicylowego

 Scorbolamid (+rutozyd + vit.C)
 działa słabiej p/gorączkowo i p/zapalnie niż ASA

Pochodna p-aminofenolu – Paracetamol

 pochodna fenacetyny (pozbawiona jej efektów ubocznych)
 nie hamuje COX
 nie działa p/zapalnie
 nie wywiera działań niepożądanych na przewód pokarmowy
 nie wpływa na agregację płytek

Preparaty:

 przeciętnie 500mg, czopki 80, 125, 250, 500mg, zawiesina doustna 120mg/5ml
 max 4,0g/24h

Objawy niepożądane:

 uszkodzenie wątroby przy przedawkowaniu (czynnikiem ryzyka jest nadużywanie

alkoholu i głodzenie)

kandek dla

wojsk-lek.org

5

Diklofenak – pochodna kw. octowego

 działanie p/zapalne i p/bólowe >> p/gorączkowe
 inhibitor selektywny COX-2
 dobre wchłanianie z przewodu pokarmowego
 najbardziej hepatotoksyczny NLPZ
 wskazania, przeciwwskazania i objawy niepożądane typowe dla NLPZ (często

krwawienia z odbytu)

 zazwyczaj 75-150mg/24h, max 200mg/24h

Preparaty:

Indometacyna

 działanie p/zapalne >> p/bólowe >> p/gorączkowe
 nieselektywny inhibitor COX
 cechy typowe dla NLPZ + zawroty głowy

kandek dla

wojsk-lek.org

6

 objawy psychotyczne
 ostrożnie w padaczce i ch. Parkinsona
 w czasie leczenia kontrola okulistyczna + morfologia
 zastosowanie w niepoddającej się leczeniu gorączce pochodzenia nowotworowego
 zazwyczaj 50-75mg/24h, max 200mg/24h

Preparat:

Acemetacyna

Sulindak

 200-400mg/24h
 ostrożnie w podeszłym wieku – splątanie
 Clinoril ??(nie znalazłem w Pharmindexie)

Ibuprofen – pochodna kw. propionowego

 działanie p/bólowe, p/zapalne, p/gorączkowe słabsze od aSA, fenylbutazonu i

indometacyny

 nieselektywny inhibitor COX
 najmniej toksyczny spośród NLPZ
 działa krótko T½ = 2h
 u osób z SLE (ukł.tocz.rum.) może powodować jałowe zapalenie opon mózg. – rdz.

Dawkowanie:

 1200-3200mg/24h

Preparaty:

kandek dla

wojsk-lek.org

7

Naproksen

 silne działanie p/bólowe i p/zapalne
 nieselektywny inhibitor COX
 wchłania się całkowicie z pokarmem
 długi T½ = 10-17h
 stosunkowo niewiele objawów niepożądanych
 500-1000mg/24h, nie częściej niż 2x na dobę

Preparaty:

Naproxen sodium:

Ketoprofen

 krótki T1 = ok.2h
 wskazania, przeciwwskazania, objawy niepożądane typowe dla NLPZ
 obniża działanie doustnych leków hipoglikemizujących
 nie wchodzi w reakcję z sulfonylomocznikiem i cymetydyną
 100-200mg/24h, max 300mg/24h

Preparaty:

kandek dla

wojsk-lek.org

8

Flurbiprofen

Kwas tiaprofenowy

Kwas mefenamowy – pochodna kwasu antranilowego

 działanie p/bólowe > p/zapalne > p/gorączkowe
 3x dziennie, max 2,0g/24h

Pochodne pirazolu

 uszkodzenie szpiku (agranulocytoza), szczególnie obserwowane u kobiet które po

przerwie znów zaczęły stosować preparat

Fenylobutalon

Aminofenazon

Propyfenazon

 Pabialgin P, Gardan P (+allobarbital)

Metamizol

 najsilniejszy lek nieopioidowy
 skuteczny w bólach mięśni gładkich (działanie rozkurczowe?)
 mało nefrotoksyczny
 ryzyko wstrząsu ze względu na zawarty jon siarczanowy – głownie i.v., ale także p.o.
 nie stosuje się u kobiet w ciąży

kandek dla

wojsk-lek.org

9

Pochodne benzotiazyny

Piroksykam

 odwracalny inhibitor COX
 silne działanie p/bólowe
 długi T1 = 45h
 działanie kliniczne utrzymuje się przez 24h
 nie zalecany u osób >60r.ż.
 20-40mg/24h

Meloksykam

 do grupy NLPZ COX-2 selektywnych
 duża skuteczność
 rzadsze występowanie działań niepożądanych
 7,5-15mg/24h

Pochodne naftyloketonów

Nabumeton

 jako prolek – aktywny jest dopiero jego metabolit
 selektywny inhibitor COX-2
 długi T1 = 24h
 1,0g/24h

kandek dla

wojsk-lek.org

10

Koksyby

 COX-2 wysoce selektywne
 mniejsze prawdopodobieństwo powikłań prz. pokarmowego
 wzrasta ryzyko powikłań sercowo – naczyniowych (wzrost ryzyka: zawału, udaru

mózgu, zatoru t.płucnej, choroby zatorowo – zakrzepowej) – z tego względu
wycofano rofekoksyb

 100-200/24h



Vioxx

– postać wycofana!

Inne ważne leki przeciwbólowe

Nefopam

 mechanizm działania nie do końca poznany
 nie działa p/zapalnie i p/gorączkowo
 p/bólowe działanie ośrodkowe
 30min od podania p.o., 15-30min w formie iniekcji
 tabl.: 3x dziennie 30-60mg

Wskazania:

 łagodne i umiarkowane bóle ostre (w tym pooperacyjne), niezbyt nasilone bóle

przewlekłe i nowotworowe

Działania niepożądane:

 tachykardia
 senność, uspokojenie
 wypryski skórne
 zatrzymanie moczu
 nadmierne pocenie

Przeciwwskazania:

 nadwrażliwośc na lek
 napady drgawkowe
 dzieci <12r.ż.
 karmienie piersią
 ostrożnie:

• udar mózgu
• dławica piersiowa
• zatrzymanie moczu
• choroby wątroby

Preparaty:

kandek dla

wojsk-lek.org

11

Nimesulid

Interakcje NLPZ

 hamują działanie leków hipotensyjnych (inhibitorów konwertazy angiotensyny IKA),

beta-blokerów, ale nie antagonistów wapna

 hamuja działanie leków moczopędnych (pętlowych, tiazydów, oszczędzających potas)

 NLPZ + IKA = nasilenie obrzęków

 + cyklosporyna = nasilenie jej toksyczności i zw. stężenia

 + chinolony – wzrasta ryzyko drgawek

 + sole litu – wzrost stężenia litu

 + NLPZ (indometacyna, diklofenak) – zw. stężenia digoksyny

 NLPZ zwalniają eliminację metotreksatu

NLPZ w praktyce

 nie łączyć NLPZ – powikłania!

 mogą nasilać objawy u osób w podeszłym wieku

 mogą zwiększać podwyższone już ciśnienie krwi

 niezależnie od drogi podania powodują owrzodzenie przewodu pokarmowego