Rynek, popyt, podaż. Teoria optimum konsumenta

I. Teoria użyteczności a równowaga konsumenta
Wyjaśnia sposób funkcjonowania konsumenta na rynku. Oparta jest na funkcji

użyteczności. Teoria użyteczności zakłada dążenie konsumenta do
maksymalizacji zadowolenia z konsumpcji dóbr.

UŻYTECZNOŚĆ
Jest sumą zadowolenia, jaką osiąga konsument z posiadania lub konsumpcji dóbr.

Umowną jednostką użyteczności jest util.

FUNKCJA UŻYTECZNOŚCI
Wyjaśnia zależność między ilością konsumowanych dóbr a poziomem satysfakcji

uzyskiwanej w wyniku tej konsumpcji. Funkcja użyteczności ma postać:

),

...,

,

,

(

N

Z

Y

X

f

TU

⇒

gdzie: TU – użyteczność całkowita, f – zależność funkcyjna użyteczności od struktury

koszyka dóbr, X,Y,Z,....N – ilość poszczególnych dóbr w koszyku konsumpcji.

Jednoczynnikowa funkcja konsumpcji rozważa zależność między poziomem zadowolenia z
konsumpcji dobra X a ilością konsumpcji tego dobra przy założeniu ceteris paribus

odnośnie pozostałych dóbr

Każdy konsument podejmujący decyzje posiada własną funkcję użyteczności, która
charakteryzuje się pewnymi ogólnymi cechami:

1. konsument woli posiadać więcej niż mniej (funkcja użyteczności jest u większości
konsumentów rosnąca),

2. krańcowa użyteczność jest malejąca, ponieważ każdy dodatkowy procent
konsumpcji powoduje coraz mniejszy przyrost użyteczności.(I prawo Gossena).

Użyteczność marginalna (MU) informuje o ile zmieni się użyteczność całkowita (TU) z

konsumpcji dobra przy zmianie wielkości konsumpcji o jednostkę, czyli:

;

X

Q

TU

MU

∆

∆

=

Konsument maksymalizuje użyteczność całkowitą w punkcie, w którym MU = 0

Konsument dążąc do maksymalizacji użyteczności całkowitej konsumpcji dąży do
zmaksymalizowania różnicy między użytecznością osiąganą z konsumpcji dóbr a

ponoszonymi w związku z tą konsumpcją nakładami. Różnica ta największa jest
w punkcie zrównania się współczynników kierunkowych funkcji użyteczności i

funkcji wydatków:

,

)

(

X

X

X

X

Q

P

Q

Q

TU

∆

⋅

∆

=

∆

∆

gdzie:

MU

Q

TU

X

=

∆

∆

- współczynnik kierunkowy funkcji użyteczności konsumpcji dobra X,

X

X

X

Q

P

Q

∆

⋅

∆

)

(

- współczynnik kierunkowy funkcji wydatków na dobro X.

Z przekształcenia powyższych równań wynika, iż konsument osiąga maksymalną
użyteczność z konsumpcji dobra X, gdy użyteczność marginalna równa jest cenie dobra

X. Konsument będzie zwiększał zakupu dobra X do momentu zrównania się MU z ceną
dobra X.

W sytuacji, gdy konsument przeznacza swój dochód na dwa dobra X i Y, sytuacją
optymalną dla niego jest, gdy użyteczności marginalne obu dóbr zrównują się. W

przypadku uwzględnienia różnic w cenach dobra X i Y, konsument osiąga najwyższą
użyteczność całkowitą, gdy względne użyteczności marginalne zrównują się,

czyli:

.

:

lub

,

Y

X

Y

X

Y

Y

X

X

P

P

MU

MU

P

MU

P

MU

=

=

W punkcie równowagi konsumenta dochodzi do wyrównania użyteczności
krańcowych konsumowanych dóbr w przeliczeniu na jednostkę pieniężną. Jest

to zasada ekwimarginalizmu (II prawo Gssena).

II. Teoria krzywych obojętności a równowaga konsumenta
Podstawą decyzji konsumenta jest uporządkowany system preferencji, czyli

założenie:
1. Kompletności preferencji – konsument wie czego chce, a czego nie,

2. Przechodniości preferencji, tzn., że jeżeli konsument woli dobro A od dobra B i dobro B

od dobra C, to woli też dobro A od dobra C,

3. Nienasyconości zadowolenia konsumenta.

KRZYWA OBOJĘTNOŚCI
Jest graficzną prezentacją różnych kombinacji konsumpcji dwóch dóbr dających

konsumentowi taki sam poziom użyteczności. W odczuciu konsumenta dobra na krzywej
użyteczności są substytutami. Stosunek, zgodnie Z którym konsument jest skłonny

zastąpić jedno dobro dobrem drugim nazywa się marginalną stopą substytucji (MRS).
MRS jest współczynnikiem nachylenia krzywej obojętności, czyli:

,

X

Y

Q

Q

MRS

∆

∆

−

=

ponieważ TU dla danej krzywej obojętności jest stała, to zmiana TU musi być równa 0. W
związku z tym zmianę użyteczności całkowitej na danej krzywej obojętności można

przedstawić jako:

.

0

=

⋅

∆

+

⋅

∆

=

∆

X

X

Y

Y

MU

Q

MU

Q

TU

po przekształceniu równania mamy:

.

Y

X

X

Y

Y

X

MU

MU

MRS

Q

Q

MU

MU

=

⇒

∆

∆

−

=

CECHY KRZYWYCH OBOJĘTNOŚCI
1. krzywe obojętności mają nachylenie ujemne,

2. jest ich nieskończenie wiele,
3. nie mogą się przecinać,

4. są wypukłe w stosunku do początku układu współrzędnych,
5. im są dalej oddalone od początku układu współrzędnych, tym reprezentują wyższy

poziom użyteczności,

6.

stosunek, zgodnie z którym jedno dobro może być zastępowane przez drugie wyraża
prawo malejącej marginalnej stopy substytucji: Wraz ze zmniejszaniem się

udziału dobra Y i wzrostem dobra X w strukturze konsumpcji, maleje
skłonność konsumenta do zastępowania dobra Y dobrem X. Przy niższym

poziomie dobra Y konsument jest skłonny poświęcić większą ilość

dodatkowych jednostek dobra X, by zwiększyć konsumpcję dobra Y o

jednostkę

MAPA KRZYWYCH OBOJĘTNOŚCI
Uporządkowany przez konsumenta zbiór wszystkich potencjalnie możliwych alternatyw

konsumpcyjnych.

LINIA BUDŻETOWA (BL)
Reprezentuje zbiór możliwych dla konsumenta alternatyw wyboru dóbr w warunkach

wyznaczonych poziomem cen i dochodu pieniężnego, czyli:

.

Y

Y

X

X

P

Q

P

Q

BL

+

=

Przy założeniu, iż cały dochód wydatkujemy na dobro X lub na dobro Y, to:

.

Y

Y

X

X

Q

BL

P

a

Q

BL

P

=

=

Ponieważ zmiana BL=0, to nachylenie linii budżetowej wyraża stosunek:

.

MRS

MU

MU

P

P

P

P

Q

Q

Y

X

Y

X

Y

X

X

Y

=

=

⇒

=

∆

∆

−

Punkt równowagi konsumenta wyrażony przez powyższy warunek znajduje się w

punkcie styczności krzywej obojętności z linią budżetową. Konsument
maksymalizuje użyteczność całkowitą konsumpcji dóbr X i Y, gdy przy założonych

poziomach cen oraz dochodów, jego marginalna stopa substytucji zrównuje się z relacją
ceny dobra X do ceny dobra Y oraz relacją marginalnej użyteczności dobra X z

marginalną użytecznością dobra Y.

KRZYWA CENA-KONSUMPCJA
Jest to geometryczny zbiór punktów równowagi konsumenta, które odpowiadają

wszystkim poziomom cen przy niezmienności dochodów i preferencji konsumenta. Jest
ona podstawą wyprowadzenia krzywej indywidualnego popytu konsumenta. Suma

indywidualnych krzywych popytu konsumentów daje krzywą popytu rynkowego.

IV. Popyt i determinanty popytu
POPYTNA na dane dobro

Jest to ilość dobra, jaką nabywcy chcą i są w stanie nabyć po określonej cenie i w
określonym czasie, tzw. popyt efektywny

PRAWO POPYTU

Mówi, iż popyt jest zależnością odwrotnie proporcjonalną między ceną a ilością dobra,
którą nabywcy chcą i są w stanie nabyć przy założeniu, iż inne elementy charakteryzujące

sytuację rynkową nie ulegną zmianie (ceteris paribus).

RODZAJE POPYTU
1. Popyt funkcjonalny – wynikający z cech użytkowych dobrach, jest funkcją wartości

użytkowej dobra,

2. Popyt niefunkcjonalny – wynika z oddziaływania tzw. efektów zewnętrznych: owczego

pędu, snobizmu, Veblena,

3. Popyt spekulacyjny

http://notatek.pl/optimum-konsumenta?notatka