Gruczoły dokrewne (endokrynne) - wydzielają hormony bezpośrednio do krwi; nie posiadają gruczołów
wyprowadzających.

-

gonady

-

Tarczycę

-

Nadnercza

Hormony płatu przedniego:

Wydzielane są przez płat przedni przysadki mózgowej zwany płatem gruczołowym, płat ten to
około 75% masy przysadki mózglowej. Druga częśd przysadki mózgowej to tzw. Płat tylny, zwany
nerwowym.

Nadrzędnym gruczołem dokrewnym jest

przysadka mózgowa

, która wydziela takzwane hormony

tropowe, które wpływają na:

•

-

Wazopresyna - stymuluje resorbcję wody w nerkach podczas
powstawania moczu, zmniejsza tym samym ilośd wytwarzanego moczu,
jej niedobór powoduje moczówkę prostą

-

Oksytocyna - stymuluje skurcze mięśni gładkich pochwy i macicy, wpływa
na gruczoły sutkowe

Płat tylny

Nazwa hormonu Rodzaj

Czynnik pobudzający
wytwarzanie

Ogólne dzialanie

Somatotropina
(STH)

Peptydowy Substancja

wydzielana przez
podwzgórze

Pobudza wzrost i metabolizm (anabolicznie)

Adrenokortykotr
opina (ACTH)

Peptydowy Substancja

wydzielana przez
podwzgórze

Pobudza syntezę hormonów kory nadnerczy i
metabolizm (katabolicznie)

Tyreotropina
(TSH)

Glikopepty
dowy

Substancja
wydzielana przez
podwzgórze

Pobudza wydzielanie hormonów tarczycy

Gonadotropiny
(FSH i LH)

Glikoptorei
nowy

Substancja
wydzielana przez
podwzgórze

Pobudzają syntezę hormonów płciowych w
gonadach, rozwój pęcherzyków Graafa,
spermatogeneże, jajeczkowanie

Prolaktyna (LTH,
Prl)

Białkowy

Substancja
wydzielana przez
podwzgórze

Pobudza wzrost gruczołów mlecznych,
wydzielanie mleka, produkcję progesteronu przez
ciałko żółte

Melanotropina

Peptydowy Substancja

wydzielana przez
podwzgórze

Pobudza proces ciemnienia skóry, wypływa na
adaptację wzroku w ciemności i resyntezę
rodopsyny

Tarczyca

Składa się z dwóch płatów; występuje na przedniej powierzchni tchawicy, główną częścią tworzącą
tarczycę są pęcherzyki, pomiędzy nimi tkanka łączna. Hormony tarczycy występują w pęcherzykach w
postaci nieaktywnej, czyli jodowana tyreoglobulina, za jej aktywację odpowiada TSH. Hormony tarczycy
to:

Nazwa

Rodzaj

Czynnik
pobudzający
wytwarzanie

Ogólne działanie

Tyroksyna i
trójjodotyronina
(wyst. W postaci

Pochodna
aminokwas
u

Tyreotropina
(TSH)

Pobudza procesy utleniania we wszystkich tkankach,
wzmaga wchłanianie glukozy z przewodu
pokarmowego i jej zużycie przez komórki, pobudza

Ćwiczenia 13

28 stycznia 2011

14:29

Biologia Strona 1

(wyst. W postaci
tyreoglobulin)

u

(TSH)

pokarmowego i jej zużycie przez komórki, pobudza
rozpad tłuszczów do kwasów tłuszczowych i glicerolu,
wziększa wydzielanie i efekty działania somatotropiny i
glikokortykoidów, wpływa na czynnośd gruczołów
płciowych

Kalcytonina

Peptydowy Zmiany

stężenia
jonów
wapnia we
krwi

Powstaje w komórkach przypęcherzykowatych
tarczycy, przytarczycach, grasicy.
powoduje przesunięcie wapnie z krwi do substancji
międzykormorkowej kości, przez co obniza zawartośd
Ca we krwi. Unieczynnia osteoklasty

Nadczynnośd tarczycy to choroba ………………………… . Jej objawami są wole, wysoki poziom metabolizmu,
zwiększona częstośd skurczu serca, pobudliwośd, szybkie męczenie się, wytrzeszcz oczu.
Niedoczynnośd tarczycy prowadzi do kretynizmu i karłowatości.

Przytarczyce
Trzy, cztery gruczoly znajdujące się na tylniej powierzchni tarczycy, wytwarzają parathormon, który
działa antagonistycznie w stosunku do kalcytoniny, receptory do tego hormonu znajdują się na
osteoblastach, które pod jego wpływem przekształcają się w osteoklasty.

Część zewnątrzwydzielnicza
Posiada przewody wyprowadzające, wydziela enzymy trawienne.
Część wewnątrzwydzielnicza
Zbudowana z komórek endokrynowych, te komórki tworzą tzw. wyspy trzustkowe.

Podwyższa poziom glukozy we krwi poprzez rozpad glikogenu w wątrobie i mięśniach.

Komórki alfa - wytwarzają glukagon

Obniżają poziom glukozy we krwi

Komórki beta - wytwarzają insulinę

Trzustka

Nadnercza

Kora wydziela

Częśd narządu, która znajduje się na górnej powierzchni nerki, składają się kory i rdzenia, gdzie kora jest
większa (około 80%).

Nazwa

Rodzaj

Czynnik
pobudzający
wytwarzanie

Ogólne działanie

Mineralokortykoidy
(aldosteron)

Steroidowy Adrenokortykotr

opina,
angiotensyna

Reguluje przemianę mineralną (zatrzymywanie
jonów sodu, wydzielanie - potasu) i wodną,
wzmaga syntezę glikogenu w wątrobie

Glikokortykoidy
(kortyzol,
korykosteron,
kortyzon)

Streidowy

Adrenokortykotr
opina

Regulują równowagę elektrolitów i wody w
organizmie oraz przemiany sacharydów, białek,
tłuszczów

Androgeny
(testosteron)

Steroidowy Gonadotropina

LH

Powoduje rozwój i utrzymanie drugorzędowych
i trzeciorzędowych cech płciowych męskich,
pływa na przemianę białek (anaboliczne)

Rdzeo nadnreczy

Nazwa

Rodzaj

Czynnik
pobudzający
wydziel.

Ogólne działanie

Adrenalina

Pochodna
aminokwasu

Bodźce stresowe Podwyższa cisnienie krwi, zwieksza stężenie glukozy

we krwi

Noradrenalina Pochodna

aminokwasu

Bodźce stresowe Warunkuje przenoszenie impulsów elektrycznych we

włoknach pozazwojowych układu nerwowego
współczulnego

Biologia Strona 2

współczulnego

Grasica
Stymuluje dojrzewanie limfocytów T i stymuluje limfocyty B

Nazwa
hormonu

Ogólne działanie

Tymulina i
tymozyna

Indukują różnicowanie i dojrzewanie limfocytów T, a tym samym wpływają na
mechanizmy obronne skierowane przeciwko komórkom nowotworowym oraz na
odrzut przeszczepów

Tymostymulina Pobudza wytwarzanie interferonu

Tymopoietyna I
i II

Hamują przewodzenie impulsów nerwowych przez snapsy nerwowo-mięśniowe, ich
nadmiar zmniejsza siłę skurczu mięśni i powoduje ogólne osłabienie

Biologia Strona 3