RDZEŃ KRĘGOWYpołożony w kanale kręgowym. Górną jego granicę stanowi otwór wielki, u dołu rdzeń kręgowy kończy się na wysokości I - II kręgu lędźwiowego stożkiem rdzeniowym, dalej przedłuża się w nić.Dwa zgrubienia - szyjne - odejście nerwów unerwiających koń. górna, lędźwiowe odejście unerwiania na koń. dolna.Na powierzchni rdzenia znajduję się wiele podłużnych bruzdZ rdzeniem kręgowym łączy się 31 par nerwów rdzeniowych - 8 szyjnych, 12 piersiowych, 5 lędźwiowych, 5 krzyżowych i 1 guziczny. Odcinek rdzenia z którym łączy się para nerwów nazywamy segmentem.BUDOWA WEW. RDZENIA KRĘGOWEGOzbudowany z istoty szarej położonej centralnie, oraz otaczającej jej istoty białej. Istota szara w przekroju ma kształt litery H a jej ramiona pionowe tworzą rogi.NERW RDZENIOWYto odchodzące od rdzenia korzenie.Korzenie grzbietowe - zawierają włókna czuciowe, których część kończy się w istocie szarej, w rogu tylnym rdzenia.tworzy tam dlugie drogi wstępujące ,które przewodxza bodzce czuciowe do mózgowia.Korzenie brzuszne - składają się z włókien ruchowych i włókien przedzwojowych układu autonomicznego, włókna ruchowe zaczynają się w komórkach rogów przednich rdzenia.,w jadrach ruchowych.MÓZGOWIE dwie półkule mózgu oddzielone od siebie szczeliną podłużnąPodział mózgowia - przodomózgowie, śródmózgowie, tyłomózgowie.Przodomózgowie dzieli się na: kresomózgowie i międzymózgowieŚródmózgowie nie ulega dalszym podziałomTyłomózgowie dzieli się na: tyłomózgowie wtórne -> most i móżdżek, oraz rdzeniomózgowie -> rdzeń przedłużony.W mózgowiu wytwarzają się obszerne przestrzenie tzw. Komory, wyróżniamy cztery komory.. parzystą baczną, trzecią i czwartą - komory wypełnione są płynem mózgowo-rdzeniowym wytwarzanym przez sploty naczyniowe komór.RDZEŃ PRZEDŁUŻONY ma kształt stożka spłaszczonego w kierunku przednio-tylnym, jest położony w dole tylnym czaszki, na jego powierzchni brzusznej biegnie nieparzysta szczelina pośrodkowa, która jest wypełniona skrzyżowaniem piramid.Budowa wew. rdzenia - można wyróżnić 2 części - górny-oliwkowy, i dolny - podoliwkowy.Odcinek podoliwkowy - istota biała leży obwodowo w stosunku do istoty szarej, i tworzy sznury.Odcinek oliwkowy - cz. brzuszna tworzy drogi korowo-rdzeniowe, cz. grzbietowa wspólnie z mostem tworzy nakrywkę, można wyróżnić: jądro oliwki, twór siatkowy, istotę szarą środkową, istotę białą.MOST widoczny od strony brzusznej jako silne uwypuklenie, zaznaczone brzegi: górny i dolny.Most w kierunku bocznym przedłuża się w konary, powierzchnia grzbietowa wchodzi w skład dołu równoległobocznego.BUD. WEW. MOSTU cz. brzuszna - zawiera pęczki włókien podłużnych, włókna poprzeczne i komórki nerwowe, tworzące jądra mostu.cz grzbietowa- pokrywa warstwa istoty szarej środkowej, składająca się z drobnych komórek nerwowych.DÓŁ RÓWNOLEGŁOBOCZNY utworzony przez powierzchnię grzbietową rdzenia przedłużonego, i powi.grzbietową mostu, ma kształt dwóch trójkątów równoramiennych połączonych podstawami.TWÓR SIATKOWATY na twór składają się biegnące w różnych kierunkach włókna nerwowe i lezące między nimi komórki nerwowe, twór rozpoczyna się od segmentów szyjnych rdzenia kręgowego, jest zaangażowany w niemal wszystkie czynności ukł. Nerw.
MOZDZEK-zajmuje tylny dół czaszki i leży grzbietowo w stosunku do rdzenia przedłużonego, mostu i śródmózgowia. Od góry jest przykryty przez półkule kresomózgowia i dlatego górna część jest spłaszczona, dolna pow. jest wypukła i większa od górnej. Obydwie zbiegają się w zaokrąglonym brzegu tylnym i ostrzejszym brzegu przednim, przerwane przez odpowiednie wcięcia - przednie i tylne.W móżdżku wyróżnia się - nieparzystą cz. środkową zwaną robakiem, oraz dwie cz. boczne, które tworzą półkule móżdżku.Na pow. móżdżku widoczne są liczne zakręty oddzielone szczelinami.Na pow. górnej robaka wyróżnia się - języczek móżdżku, płacik środkowy, czub, spadzistość i liść robakaNa pow. dolnej - guz robaka, piramida, czopek i grudkaNa pow. półkul móżdżku znajduje się dziewięć płacików.Na pow. górnej półkuli - przewiązka języczka, skrzydło płacika środkowego, płacik 4boczny, płacik prosty i płacik półksiężycowaty górny.Na pow. dolnej półkuli - płacik półksiężycowaty dolny, płacik dwubrzuśćcowy, migdałek i kłaczek.4 większe jedn. struktur. móżdzku to - płat przedni, płat środkowy, płat tylny i płat grudkowo-kłaczkowy.Wew. Bud. Móżdżku - wyróżnia się istotę szarą i istotę białą, istota szara - kora móżdzku, pokrywa całą pow. zewn., pod nią jest istota biała, tworzy rdzeń móżdżku.Wew. istoty białej leżą 4 parzyste skupienia istoty szarej - jądra móżdżku.Móżdżek łączy się z cz. mózgowia za pośrednictwem pasm istoty białej, zwanych konarami móżdżku.KORA MÓŻDŻKU - wyróżniamy trzy warstwy - zewn.- warst. drobinowa, zwojowa i najgłębiej położona warst. ziarnista.Warst. drobinowa - zbud. Z kom. Gwiaździstych małych i dużych oraz kom. Koszyczkowe.Warst. zwojowa - z kom. Gruszkowatych, są to charakt. Kom. Dla móżdżku.Warst. ziarnista - z kom. Ziarnistych małych i dużych, ich wypustki wraz z włóknami kiciastymi i neurytem tworzą kłębuszki móżdzkowe.ISTOTA BIAŁA, DROGI MÓŻDZKU - oprócz włókien doprowadzających(domóżdżkowych)I odprowadzających(odmóżdżkowych),które tworzą włókna rzutowe, są jeszcze drogi własne.Drogi dopr. I odpr. Łączą móżdżek z cz. ośrodk. Ukł. Nerw.Drogi własne łączą korę z jądrami móżdzku, są to drogi domóżdżkowe - przedsionkowo-móżdżkowa, rdzeniowo-móżdzkowa, opuszkowo-móżdżkowa, jądrowo-móżdżkowa, siatkowo-móżdżkowa, pokrywowo-móżdżkowa, oliwkowo-móżdżkowa dodatkowa.Drogi filogenetycznie nowe - mostowo-móżdżkowa, powiązana z drogą korowo-mostową, powiązanie czynnościowa między móżdżkiem a korą mózgu, oliwkowo-móżdżkowa.Drogi doprowadzające - pęczki móżdżkowo-opuszkowe, droga móżdżkowo-czerwienna, móżdżkowo-wzgórzowa.Móżdżek stanowi ważny ośrodek, reguluje mechanizmy równowagi, napięcie mięśni i koordynację czynności ruchowych.Komora 4 - położona między móżdżkiem a mostem i rdzeniem przedłużonym, ku górze zwęża się i przechodzi w wodociąg mózgu. Kształtem przypomina czworościenną piramidę - cz. dolna stropu - zawiera grudkę robaka.ŚRÓDMÓZGOWIE - najmniejsza cz. mózgowia, pow. grzbietową przykrywa kresomózgowie,pow. brzuszną tworzą konary mózgu, w skład których wchodzą odnogi mózgu.Pow. grzbietową tworzy - blaszka pokrywy, ramiona wzgórków i trójkąt wstęgi.Przez śródmózgowie biegnie wodociąg mózgu, którym przepływa płyn mózgowo-rdzeniowy z komory 3 do 4.Wew. bud. Śródmózgowia - 3 części - zwane piętrami - piętro brzuszne = odnogi mózgu, środkowe = nakrywka, grzbietowe - pokrywa śródmózgowia.Odnogi mózgu - zawierają włókna nerwowe, położenie środkowe w odnodze mózgu zajmują drogi korowo-rdzeniowe. Po obu stronach tej drogi biegną drogi korowo-mostowe, a przyśrodkowo korowo-jądrowe.Nakrywka - istota czarna - zbudowana z ciemno zabarwionej istoty szarej. W skład istoty szarej wchodzą 2 warstwy - zbita, gęsto ułożone z barwnikiem - melaniną, siatkowata - luźny układ kom.Występuje jądro czerwienne - od konarów górnych móżdżku do międzymózgowia.Przez nakrywkę przebiegaj szereg dróg nerwowych.Blaszka pokrywy - w skład wchodzą - wzgórki górne - podkorowy ośrodek wzroku, naprzemiennie ułożone warstwy istoty białej i szarej.wzgórki dolne - podkorowy ośrodek słuchu. MIĘDZYMÓZGOWIE-ma kształt klina skierowanego ostrzem do przodu. Pow. brzuszna międzymózgowia jest odsłonięta, pow. grzbietowa przykryta przez półkule mózgu.Wyróżnia się 2 główne części - wzgórzomózgowie - cz. górna - dzieli się na wzgórze, nadwzgórze. -podwzgórze - dzieli się na niskowzgórze.Podwzgórze - pow. brzuszna międzymózgowia tworzy podwzgórze, w skład wchodzą ciała suteczkowate, do przodu od nich guz popielaty, ograniczony od przodu skrzyżowaniem wzrokowym.Wzgórze - twór kształtu jajowatego położony po oby stronach komory 3, biegun przedni jest zaostrzony zaopatrzony w guzek przedni, biegun tylny zaokrąglony tworzy poduszkę. Wyróżnia się na wzgórzu 4 powierzchnie - górną, dolną, boczną i przyśrodkową.Nadwzgórze - trójkąt uzdeczki, spoidło uzdeczki, szyszynka i spoidło tylne.Niskowzgórze - położone w tylno bocznej cz. podwzgórza, wyróżnia się - pęczki istoty białej, skupiska istoty szarej, tworzące jądra.Jądra niskowzgórza są ośrodkami ruchowymi międzymózgowia.Bud. Wew. wzgórza - wyróżniamy szereg jąder, jądra przednie wzgórza - przylegają do pow. grzbietowej międzymózgowia, jądra te zajmują przestrzeń, która ma kształt maczugi.jądra przyśrodkowe wzgórza - między istotą szarą środkową a blaszką rdzenia wewn.Jądra boczne wzgórza - ograniczone blaszką rdzenną wewn. Stanowią najliczniejszą grupę jąderJądra ciał kolankowatych przyśrodkowe i boczne.Jądra specyficzne te powyżejjądra niespecyficzne, których włókna dochodzą do rozległych obszarów kory.Bud. Wew. podwzgórza - istota szara, pokrywająca dno i ściany boczne komory 3, wyróżnia się także 3 części - suteczkową, guzową i wzrokową.Podwzgórze jest ważnym ośrodkiem integracji czynności wegetatywnych, cz. przednia to ośrodki przywspółczulne, środkowa i tylna to ośrodki współczulne, znajdują się tu ośrodki termoregulacyjne, chroniące przed przegrzaniem. Komora 3 położona w obrębie międzymózgowia, wąska czworokątna szczelina. Komora 3 ku tyłowi przechodzi w wodociąg mózgu. 6 ścian ogranicza komorę 3 - przednia, parzyste boczne, dolna, górna(strop), tylna.
BUDOWA WEWNĘTRZNA KRESOMÓZGOWIA zbudowane jest z istoty szarej i istoty białej. Istota szara leży powierzchownie i tworzy korę mózgu, otacza ona głębiej położoną istotę białą, oraz leżące w obrębie istoty białej skupiska istoty szarej, które tworzą jądra podkorowe.KORA MÓZGU pokrywa powierzchnię bruzd i zakrętów. W korze mózgu wyróżnia się rozwojowo 3 części: korę dawną, korę starą i korę nową.kora nowa - jest najbardziej rozwinięta i zajmuje ponad 95% powierzchni półkul mózgu, wyróżnia się w niej 6 warstw: drobinową, ziarnista zewn., piramidowa zewn., ziarnista wew., piramidowa wew.(zwojowa), komórek różnokształtnych.drobinowa - mało kom. nerwowych, więcej glejowych.ziarnista zewn. - liczne, małe kom. ziarniste.piramidowa zewn. - luźne kom. piramidowe.ziarnista wew. - gęsto ułożone kom. ziarniste.piramidowa wew. - kom. piramidowe małe, średnie i duże.różnokształtne - różnokształtne kom. Lok.czynnościowa w korze mózgu !tutaj powstają bodźce dla świadomych czynności, powstają w niej wszystkie świadome uczucia, ona jest ośrodkiem naszego poznania i pamięci. Odbierane przez receptory bodźce powodują powstanie w korze mózgowej engramów tj. obrazów pamięciowych.kora pełni, więc funkcję nadrzędne w stosunku do innych ośrodków, położonych w głębszych częściach mózgowia.ścisła lokalizację mają pola - zajmują ok. 20% kory mózgu - scalają czynności różnych pól recepcyjnych kory, zwane polami kojarzeniowymi.KORA RUCHOWA - w skład wchodzą: zakręt przedśrodkowy i przylegające do niego części zakrętów czołowego górnego, środkowego i dolnego. - pole dla mięśni głowy, dla mięśni kończyny górnej i dolnej, dla tułowia, występuje korowy ośrodek spojrzenia w bok, ruchowy ośrodek mowy.KORA CZUCIOWA - zajmuje zakręt środkowy i część płacika okołośrodkowego, ośrodki poznania przedmiotów przez dotyk, w tylnej cz. płata ciemieniowego.KORA WZROKOWA - bruzda ostrogowa i częściowo klinek, ośrodki rozumienia i pamięci widzianego obrazu, wtórne pole wzrokowe, np. ośrodek czytania w zakręcie kątowym.KORA SŁUCHOWA - ośrodek czuciowy mowy -> obrazy pamięciowe słyszanych słów.KORA SMAKOWA - pola czuciowe dla twarzyKORA WĘCHOWA - związana z węchomózgowiem, W tylnej części płata ciemieniowego jest ośrodek pamięci wykonywania wyuczonych ruchów i prawidłowego używania przedmiotów.Ośrodki kojarzeniowe są w płacie czołowym, pojęcia, myśli, koncentracja uwagi.JĄDRA PODKOROWE KRESOMÓZGOWIA są skupiskami istoty szarej, położonymi w głębi półkul mózgu. Do jąder podkorowych zalicza się: ciało prążkowane, przedmurze i ciało migdałowe. CIAŁO PRĄŻKOWANE - jest największym jądrem podkorowym, składa się z jądra ogoniastego i soczewkowatego jądro ogoniaste - leży w ścianie komory bocznej, rozpoczyna się głową, dalej trzon, zwęża się w ogon jądra.jądro soczewkowate - składa się z dwóch części: gałka blada i skorupa. Pasma istoty szarej oraz liczne białe prążki tworzą-ciało prążkow.CIAŁO MIGDAŁOWATE - ma kształt owalny, składa się z zespołu jąder, wpływa na popedy i emocje.ISTOTA BIAŁA PÓŁKULjest najbardziej rozwinięta w części górnej, nosi nazwę ośrodka półowalnego, tworzy 3 torebki: wewnętrzną, zewnętrzną i ostatnią.torebka wewnętrzna - w przekroju poziomym w kształcie litery V. Wyróżniamy odnogę przednią, tylną i łączące odnogi kolano.torebka zewnętrzna i ostatnia - utworzone z cienkiej warstwy istoty białej.W istocie białej półkul istnieją trzy rodzaje połączeń - włókna rzutowe, spoidłowe i kojarzeniowe.włókna rzutowe - tworzą drogi łączące kresomózgowie z innymi częściami mózgu i rdzeniem kręgowym.droga korowo-rdzeniową - łączy korę z rdzeniem kręgowymdroga korowo-jądrowa - łączy korę z jądrami nerwów czaszkowychkorowo-podkorowe - od ośrodków kory mózgu do niższych cz. mózgowiawłókna spoidłowe - łączą obie półkule, tworzą spoidło przednie i spoidło wielkie i spoidło sklepieniaspoidło przednie - zawiera włókna spoidłowe węchomózgowia i płata skroniowego.spoidło wielkie - to ciało modzelowatespoidło sklepienia - między odnogami sklepienia, łączy korę hipokampa strony prawej i lewejwłókna kojarzeniowe - obręcz, pęczek haczykowaty, pęczek podłużny górny i dolny, pęczek potyliczny pionowy.OPONY RDZENIA KRĘGOWEGO I MÓZGOWIA objęte trzema oponami..OPONA TWARDA - składa się z dwóch blaszek: z blaszki zewnętrznej, która wyściela kanał kręgowy i blaszki wewnętrznej, która tworzy właściwą oponę twardą.PAJĘCZYNÓWKA - ma kształt worka opony twardej, dostosowuje się do wewnętrznej powierzchni czaszki, obszerne jej części wypełnione są płynem mózgowo-rdzeniowym, charakterystyczną cechą pajęczynówki są ziarnistości pajęczynówki - są to wypustki wnikające do opony twardej.OPONA MIĘKKA - cienka, silnie unaczyniona błona, bezpośrednio przylega do pow. mózgowia i rdzenia, pokrywa ściśle zagłębienia i bruzdy.
UKLAD NERWOWY OBOWODWY wyróżniamy 31 par nerwów rdzeniowych wychodzących z rdzenia kręgowego, oraz 12 par nerwów czaszkowych, które rozpoczynają się lub kończą w mózgowiu.Budowa nerwy rdzeniowego powstaje z połączenia korzenia brzusznego i korzenia grzbietowego. Korzenie brzuszne zawierają włókna ruchowe i autonomiczne, korzenie grzbietowe to nerwy czuciowe.Gałęzie nerwów rdzeniowych gałęzie oponowe - zawierają włókna czuciowe i współczulne gałęzie łączące - łączą nerwy rdzeniowe ze zwojami pnia współczulnego gałęzie grzbietowe - ich obszar unerwienia to: stawy kręgosłupa, mięśnie głębokie grzbietu i karku oraz skóra grzbietu gałęzie brzuszne - zawierają włókna czuciowe, ruchowe i autonomiczne, unerwiają skórę i mięśnie przedniej i bocznej strony szyi i tułowia oraz powierzchowne grzbietu i kończyn.SPLOT SZYJNY powstaje z gałęzi brzusznych czterech górnych nerwów szyjnych połączonych ze sobą pętlami. Leży przed głębokimi mięśniami szyi, od przodu pokryty powięzią i m. most-obojcz-sutk.Nerw potyliczny mniejszy Nerw uszny wielki Oba te mięśnie kierują się ku górze i unerwiają skórę bocznej okolicy potylicy, twarzy, skroni i małżowiny usznejNerw poprzeczny szyi - kieruje się do przodu i zaopatruje skórę przedniej okolicy szyi.Nerwy nadobojczykowe - podążają ku dołowi i unerwiają okolice trójkąta bocznego szyi, barku oraz okolicę podobojczykową. SPLOT RAMIENNYzawiera nerwy zaopatrujące kończynę górną. Jest utworzony przez gałęzie brzuszne czterech dolnych nerwów szyjnych i pierwszego piersiowego.Są trzy pnie splotu - górny, środkowy, dolnyNerwy krótkie splotu:Nerw grzbietowy łopatki - kierując się do tyłu schodzi ku dołowi wzdłuż brzegu przyśrodkowego łopatki, unerwiając m. Równoległoboczny mniejszy i większy Nerw piersiowy długi - zstępuje do dołu pachowego i kieruje się na pow. boczną m. zębatego przedniego unerwiając go.Nerw podobojczykowy - biegnie w dolnej cz. m. pochyłego przedniego, przechodzi pod obojczyk i wnika do m. podobojczykowego unerwiając go.Nerw nadłopatkowy - biegnie w bok za obojczykiem w kierunku wcięcia łopatki, oddaje gałązki do m. nagrzebieniowego i podgrzebieniowego.Nerwy piersiowe większe - w liczbie 2 lub 3, dzielą się na liczne gałęzie które wnikają do m. piers. większ. i mniejsz.Nerwy podłopatkowe - biegną ku dołowi do przedniej pow. m. podłopatk, unerwiając go wraz z m. obłym większym.Nerw piersiowo-grzbietowy - biegnie w kierunku dołu pachowego, przechodzi na pow. przednią m. najsz. grzb. i unerwia go.Nerw pachowy - odchodzi od pęczka tylnego, biegnie bezpośrednio przy torebce stawu ramiennego, na tylną stronę ramienia i unerwia m. naramienny, m. obły mniej.Nerwy długie splotu:Nerw mięśniowo-skórny - odchodzi od pęczka bocznego i kieruje się ku dołowi, i między mięśniem dwugł. ram. dochodzi do dołu łokciowego, rozgałęzia się w skórze bocznej str. przedramienia aż do kłębu kciuka jak nerw skórna boczny przedram.Nerw pośrodkowy - rozp. się w dole pachowym dwoma korzeniami które łączą się w rejonie dolnego brzegu m. piers. mniejsz. po czym kieruje się do bruzdy przyśrodkowej m. 2głowego, w przedram. położony jest między wars. pow. a głęboką mięsni, dzieli się na nerwy dłoniowe wspólne palców.Nerw łokciowy - wychodzi z pęczka przyśrodkowego splotu, przechodzi na ramię i zdąża do bruzdy nerwu łokciowego, stąd przedostaje się na stronę przednią przedramienia i w doln. cz. dzieli się na gałęzie: grzbietową i dłoniową ręki. Zaopatruje m. zginacz łock. nadg, głęboki palców, m. kłębika, palca V, środkowe ręki.Nerw skórny przyśrodkowy przedramienia - odchodzi od pęczka przyśrodkowego splotu, kieruje się do bruzdy przyśrodkowej m. 2głowego, w połowie dzieli się na gałęzie końcowe, które biegną po łokciowej str. przedramienia i unerwiają skórę tej okolicy.Nerw promieniowy - główne odgałęzienie tylnego pęczka splotu, kieruje się do bruzdy nerwu promieniowego na tylnej pow. kości ramiennej, dostaje się do dołu łokciowego, gdzie dzieli się na gałęzie końcowe, skóra tylnej pow. przedramienia, skórę grzbietowej pow. ręki.Nerwy międzyżebrowe - gałęzie brzuszne nerwów piersiowych od 1 do 11 przebiegają jako nerwy międzyżebroweSPLOT LĘDŹWIOWO-KRZYŻOWYJest największym splotem ustroju, powstaje z gałęzi brzusznych nerwów rdzeniowych lędźwiowych, krzyżowych i nerwu guzicznego.SPLOT LĘDŹWIOWYPowstaje z włókien gałęzi brzusznych 4 górnych nerwów lędźwiowych i częściowo ostatniego piersiowego.Gałęzie długie splotu.Nerw biodrowo-podbrzuszny - biegnie ku dołowi nad grzebieniem biodrowym i kieruje się do pochwy mięśnia prostego brzucha, oddaje dużo gałęzi bocznych unerwiając m. boczne i skórę w okolicy brzucha.Nerw biodrowo-pachwinowy - kieruje się między m. boczne brzucha podążając w okolice pachwiny i tutaj oddaje gałęzie końcowe, zaopatruje ruchowo dolną okolicę m. bocznych brzucha, skórę wzgórka łonowego i moszny.Nerw płciowo-udowy - zawiera włókna czuciowe, kieruje się skośnie ku dołowi i do przodu w stronę więzadła pachwinowego gdzie oddaje gałęzie końcowe, unerwia m. dźwigacz jądra, błonę moszny, skórę górnego odcinka przedniej pow. uda.Nerw skośny boczny uda - jest nerwem czuciowym, biegnie w stronę kolca biodrowego przedniego, przechodzi na udo, dzieląc się na gałęzie końcowe, unerwia skórę bocznej okolicy uda.Nerw udowy - biegnie w dół i do boku i między m. lędźwiowym większym i biodrowym, wydostaje się na udo, gdzie ma gałęzie końcowe, zaopatruje m. biodr-lędźw, przed. grupę m. uda, skórę pow. goleni.Nerw zasłonowy - początkowo biegnie wzdłuż przyśrodkowego brzegu m. lędźwiowego większego w kierunku miednicy, wydostaje się na udo, zaopatrują m. przywodziciele uda, skórę uda.SPLOT KRZYZOWY - powstaje z gałęzi brzusznych wszystkich nerwów krzyżowych nerwu guzicznego i piątego nerwu lędźwiowego.Gałęzie długie splotuNerw pośladkowy górny - jest nerwem ruchowym, kieruje się do boku i wnika do m. pośladkowego średniego i małego oddając do nich swoje włóknaNerw pośladkowy dolny - po opuszczeniu miednicy mniejszej kieruje się do m. pośladkowego wielkiego i oddaje swoje gałęzie.Nerw skórny tylny uda - jest nerwem czuciowym, kieruje się do otworu kulszowego większego, biegnie pionowo ku dołowi, zaopatruje skórę pośladka i tylnej cz. krocza.Nerw kulszowy - jest najdłuższym nerwem organizmu, wychodzi z wierzchołka trójkąta, opuszcza miednicę otworem kulszowym większym i biegnie pionowo do dołu kolanowego, w połowie długości uda biegnie między m. półbłoniastym i dwugłowym uda. Dzieli się na 2 mięsnie.nerw piszczelowy - jest przedłużeniem nerwu kulszowego, biegnie przez środek dołu podkolanowego, kieruje się w stronę kostki przyśrodkowej, w tej okolicy rozdwaja się: nerw podeszwowy przyśrodkowy i nerw podeszwowy boczny, unerwiają m. tylne podudzia i skórę podudzia.nerw strzałkowy wspólny - biegnie przez dół podkolanowy skośnie do dołu i boku, i dzieli się na nerw strzałkowy powierzchowny i nerw strzałkowy głęboki.Nerw strzałowy powierzchowny - jest nerwem czuciowym, biegnie między m. strzałkowymi, przebija powięź goleni, dzieli się na gałęzie końcowe skórne.Nerw strzałkowy głęboki - po odejściu od nerwu strzałkowego, kieruje się do m. prostowników i biegnie w dół gdzie oddaje gałęzie, unerwia obie kości podudzia, błonę międzykostna i stawy stopy.Nerw sromowy - wychodzi z miednicy otworem kulszowym większym, unerwia m. krocza i skórę krocza.Nerw guziczny - wytwarza drobny splot guziczny.
N.CZASZKOWE dzieli się na 3 grupy:N.czuciowe(zmysłowe,do których należą nerwy węchowe,n.wzrokowy i n.przedsionkowo-ślimakowy),nerwy ruchowe (n.okoruchowy, n.bloczkowy,n.odwodzący,n.dodatkowy i n.podjęzykowy),nerwy mieszane (n.trójdzielny, n.twarzowy,n.językowo-gardłowy i n.błędny) N.WECHOWE (nn.olfactorii-I):n.czuciowe,zwykle po kilkanaście n.z każdej strony,rozpoczynają się w kom.nerwowych w okolicy węchowej błony śluzowej nosa,przchodzą przez blaszkę poziomą kości sitowej do jamy czaszki.Tam wnikają do obwodowej części węchomózgowia,zespalając się ze znajdującymi się w niej tzw.kom.mitralnymi.Natomiast włókna obwodowe kom.nerw. dających początek n.węchowymtworzą zgrubienia zwane buławkami węchowymi.Są to receptory narządu powonienia zakończone kilkoma włoskami węchowymi. N.WZROKOWY (n.opticus-II):n.czuciowy,rozpoczyna się w kom.nerwowych położonych w siatkówce, przechodzi przez kanał wzrokowy z oczodołu do jamy czaszki,gdzie krzyżuje się,tworząc skrzyzowanie wzrokowe,a następnie wnika do mózgowia jako pasmo wzrokowe kierując się do ciał kolankowatych bocznych. N.OKORUCHOWY (n.oculomotorius-III) :N . ruchowy, prowadzi również włókna przywspółczulne.Jądro początkowe i przywspółczulne leżą w śródmózgowiu.Do oczodołu n.przechodzi przez szczelinę oczodołową górną.Unerwia więszkość tzw.mięśni zewnątrzgałkowych,a przeciwspólnie mięśnie gładki tzw.wewgałkowe. Zawiera ok.15 000włókien nerwowych,co pozwala na bogate zaopatrzenie kom.mięś. unerwianych mięśni i zapewnia szybkie i precyzyjne ruchy gałki ocznej.N. BLOCZKOWY (n.trochlearis-IV):N.ruchowy,najcieńszy z n.czaszkowych.Jądro początkowe leży w śródmózgowiu ,w konarach mózgu.Do oczodołu przechodzi przez szczelinę oczodołową górną.Unerwia mięsien skośny górny.Warunkuje patrzenie z góry,tzw.n.patetyczny. N.TROJDZIELNY (n.trigeminus-V): nerw czaszkowy mieszany-skła.się z włókien ruchowych i czuciowych.Część czuciowa skł.się z 3gałązek:ocznej,szczękowej i żuchwowej, przechodzących przez otwory w czaszce o tych samych nazwach.Gałązki czuciowe unerwiają skórę twarzy,błonę śluzową jamy ustnej i nosowej oraz zatok przynosowych,opony miękkie i zębodoły.Cześć ruchowa nerwu trójdzielnego unerwia mięśnie biorące udział w akcie żucia.N.ODWODZACY(n.abducens-VI):N.ruchowy.Jądro początkowe znajduje się w moście,nerw wnika do oczodołu przez szczelinę oczodołową górną,unerwia mięsień prosty boczny.Uszkodzenie powoduje zez zbieżny.N.TWARZOWY(n.facialis-VII):n.czaszkowy o charakterze mieszanym gdyż zawiera włókna: ruchowe dla mięśni twarzy i szyi,czuciowe (smakowe)dla 2/3 przednich języka oraz parasympatyczne(autonomiczny uklad nerwowy)dla gruczołów łzowego, ślinianek podżuchwowej i podjęzykowej,a także drobnych gruczołów jamy ustnej i nosowej oraz podniebieniamiękkiego.N. PRZEDSIONKOWOSLIMAKOWY (n.vestibulocochlearisVIII): N.czuciowy.Przebiega w uchu wew.Skł.się z części ślimakowej i przedsionkowej.Cz.ślimakowa rozpoczyna się w zwoju spiralnym,a kończy w jądrach krańcowych:ślimakowym,grzbietowym i brzusznym.Jest n.słuchu .Cz. przedsionkowa rozpoczyna się w zwoju przedsionka,a kończy w jądrach krańcowych :przedsionkowym górnym,dolnym,przyśrodkowym i bocznym.Przewodzi impulsy nerwowe.Infor.o położeniu głowy w przestrzeni. Jest nerwem zmysłu równowagi.N.JEZYKOWO-GARDLOWY (n.glossopharyngeusIX):N.mieszany z dużą liczbą włókien czuciowych zawiera również włókna przywspółczulne.Włókna ruchowe zaczynają się w jądrze początkowym.Unerwiają mięśnie gardła,podnieb.miękkiego i niektóre m.nadgnykowe.Jest to najważniejszy n.biorący udział w połykaniu.Włókna czuciowe rozpocz.się w zwoju dolnym i górnym położonym w pobliżu otworu żyły szyjnej.Unerw.błonę śluz.gardła,jamy bębenkowej,trąbki słuchowej, przewodzą wrażenie smakowe z 1/3 tylnej cz. języka.Włókna przyws.rozpo.się w jądrze ślinowym dolnym położonym w rdzeniu przed.i unerw .wydzielniczo śliniankę przyuszną.N. BLEDNY(n.vagusX) :N.mieszany z dużą liczbą włókien czuciowych ,zaw.również włó.przywspółczulne.Najdłuższy n.czaszkowy.Przebiega przez szyję,kl.pier.i jamę brzuszną.Włókna ruchowe rozp.się w jądrze dwuznacznym.Unerwia m.podnieb.miekkiego, gardła i krtani.Włókna przyws.rozp.się w jądrze grzbietowym n.błędnego.Uner.narządy głowy,szyi,kl.pier,i jamy brzusznej:gruczoły błony śluzowej gardła i krtni,przełyk, serce, płuca, żołądek, jelito cienkie i grube,wątrobę,trzustkę,nerki,śledzionę.Bierze on udział w odruchu kaszlowym i wymiotowym.N. DODATKOWY (n.accessoriusXI): N.ruchowy. Rozpoczyna się w jądrze dwuznacznym,w rdzeniu przed.(część mózgowia)i rdzeniu kręgowym(cz.rdzeniowa).Opuszcza czaszkę przez otwór żyły szyjnej. Uner.m. 4boczny i m.mostkowo-obojcz.-sutkow. N.PODJEZYKOWY. (n.hypoglossusXII) :N.ruchowy. Rozp.się w jądrze n.podjęzykowego położ.w rdzeniu przed.Opuszcza jamę czaszki przez kanał n.podjęzykowego.Uner.m.języka.Odgrywa ważną rolę przy żuciu,połykaniu i artykulacji. -----GALKA OCZNA --- kształtu kulistego, wyróżnia się ścianę i zawartość gałki, ścianę tworzą: błona włóknista, błona naczyniowa i błona wewnętrzna, zawartość gałki to ciecz wodnista, soczewka i ciało szkliste. BL.WLOKNISTA- zewn., torzy zrąb gałki ocznej do której przymocowują się mięśnie, chroni miękką zawartość gałki, tylna - twardówka, przednia - rogówka.ROGOWKA - przezroczysta i twarda, przepuszcza i załamuje światło, zbudowana z kilku warstwTWARDOWKA - nieprzezroczysta, biała cz. bł. włóknistej, zbudowana z pęczków włókien tk. łącznej z elementami sprężystymi, które nadają jej elastyczność i odporność.BLONA NACZYNIOWA - zbudowana z 3 cz.NACZYNIOWKA - ma za zadanie odżywianie siatkówki, wyróżniamy 4 warstwy: blaszka nadnaczyniówkowa, blaszka naczyniowa, warstwa tk. łącznej, blaszka naczyń włosowatych. CIALKO RZESKOWE - cz. środkowa bł. naczyniowej, w skład ciała wchodzą:obrączka rzęskowa, wieniec rzęskowy i m.rzęskowy. TECZOWKA - najbardziej do przodu wysunięta cz. bł. naczyniowej, składa się z wielu warstw, najważniejsza z nich to zrąb tęczówka - w zrębie znajdują się kom. barwnikowe, które nadają barwe tęczówce, źrenica - jest otworem w tęczówce przez który wpadają promienie światła. BL. WEWNETRZNA - TO SIATKOWKA - składa się z cz. wzroskowej siatkówki oraz cz. ślepej siatkówki, około 4mm w stronę skroniową od tarczy nerwu wzrokowego znajduje się plamka żółta, która jest miejscem najostrzejszego widzenia, siatkówka składa się z 10 warstw.ZAWARTOSC GALKI OCZNEJ - ciecz wodnista, soczewka, ciało szklisteCIECZ WODNISTA - wypełnia przednia i tylną komorę oka, ma za zadanie odżywianie tworów pozbawionych naczyń krwionośnych (soczewka, rogówka) SOCZEWKA - twór dwuwypukły, przezroczysty, silnie łamiący światło, leży między tęczówką i ciałem szklistym.CIALO SZKLISTE - stanowi 4/5 zawartości gałki ocznej, położone za soczewką, przezroczysta, bezbarwna masa o galaretowatej konsystencji, przyczynia się do utrzymania ćiśnienia śródocznego.Narządy dodatkowe oka: powieki, spojówka, narząd łzowy, mięśnie gałki ocznej .----UCHO---- narzad statyczno sluchowylaczy 2 narzady :sluchu i równowagi.Zbdowany jes z 3 czesci.UCHO ZEW.Skł.się z m.usznej i przwodu słuch.zew.MALZOWINA USZNA(auricula)jest owalna ,powyginaną chrząstką,pokrytą skórą.Pomiędzy chrząstką,a skórą znajdują się szczątkowe mięśnie poprzeczne prążkowane, jak np.m.skrawka i m.przeciwskrawka.Jedynie dolna część m.usznej nie jest wzmocniona zrębem chrzęstnym i nosi miano płatka małżowiny usznej.Brzeg wolny m.usznej odgiety ku stronie bocznej nosi miano rąbka.Więzadła uszne umocowuja chrząstkę małżowiny do k.skroniowej.PRZEWOD SLUCHOWY zew.jest wygięty w kształcie litery s.Skł się z części chrzęstnej bocznej i cz.kostnej przyśrodkowej.Wygięcia przewodu przebiegaja w płaszczyźnie poziomej i czołowej.Dł.przew.słuch zew.wynosi ok.2,5cm,średnica ok.0,5cm.Otwór prowadzący do przewodu nosi miano otworu słuchowego zew.UCHO SRODKOWE skł.się z jamy bębenkowej, jamy sutkowej,błony bębenkowej,trąbki słuchowej i kom.sutkowych.JAMA BEBENKOWA jest skośnie ustawioną szczelinowatą przestrzenią w kości skroniowej,zawierającą kosteczki słuchowe,wysłaną błoną śluzową i zawierającą powietrze.Strop jamy b.stanowi ściana pokrywkowa,dno-ściana żyły szyjnej,ograniczenie przyśrodkowe-ściana błędnikowa,ograniczenie przednie-ściana szyjno-tętnicza i ograniczenie boczne-błona bębenkowa.BLONA BEBENKOWa stanowi granicę między uchem zew,a środ.Jest to błona perłowo szara,nieco przeźroczysta,o kształcie owalnym.Umocowana jest w bruździe bębenkowej.Mniejsza,górna część b.b.nosi miano części witkiej,dolna część ma nazwę części napiętej.Od strony wew.do błony przymocowuje się młoteczek.Bł.b.skł.się z 3 warstw:od zew.znajduje się cieńka warstwa skóry,pokryta od wew.błoną śluzową,a warstwa środkowa stanowi blaszkę właściwą błony b.KOSTECZKI SLUCHOWE leżą w górnej części jamy bębenkowej i łączą błonę bębenkową ze ścianą błędnikową jamy bębenkowej.Są to MLOTECZEK ma kształt maczugi.W górnym końcu znajduje się głowa.pow.stawowa do połączenia z kowadełkiem.Następnie młoteczek przechodzi w rękojeść,która łączy się z błoną bębenkową.KOWADELKO ma kształt zęba trzonowego o 2 korzeniach.Trzon k.łączy się stawowo z głową młoteczka.Od kowadełka odchodzą 2 wyrostki:odnoga długa łączy się stawowo z głową strzemiączka.odnoga krótka jest przymocowana do tylnej ściany jamy bębenkowej. STRZEMIACZKO skł.się z głowy zaopatrzonej w pow.stawową do połączenia z odnogą długą kowadełka,dwóch odnóg-przedniej i tylnej,do których przymocowuje się błona strzemiączkowa oraz podstawy strzemiączka o kształcie nerki.Podstawa zamyka okienko przedsionka.TRABKA SLUCHOWA łączy jamę bębenkową z górną częścią gardła;ma ok.3-4cm.Skł.się z przyśrodkowej części chrzęstnej,która jest 3krotnie dłuższa niż część boczna,kostna.Zadaniem torebki jest doprowadzanie powietrza z gardła do jamy beben.w celu utrzymania równowagi ciśnienia po obu stronach błony beben.