Rozdz. V
39) SKUTKI NIEWYKONANIA ZOBOWIĄZAŃ
1. pojęcie odpowiedzialności kontraktowej
Jeżeli dłużnik nie spełnia świadczeń, do których zobowiązał się w umowie, wierzyciel może skierować sprawę do sądu i na drodze przymusu państwowego dochodzić swoich roszczeń. Wierzyciel może żądać od dłużnika, aby ten naprawił wszelką szkodę, jaką wierzyciel poniósł przez to, że dłużnik nie wykonał umowy w ogóle albo nie wykonał jej w sposób należyty. Wierzyciel może zrezygnować z dochodzenia wykonania świadczeń umownych przez dłużnika i ograniczyć się do żądania naprawienia szkody.
ODPOWIEDZIALNOŚĆ KONTRAKTOWA - odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wierzycielowi niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem umowy. Nie ma charakteru bezwzględnego; niewykonanie zobowiązania może być spowodowane przez okoliczności niezależne od dłużnika.
Dłużnik odpowiada za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy, jeśli:
a) wierzyciel poniósł szkodę wskutek niewykonania umowy. Szkoda = strata + utracony przez wierzyciela zysk.
b) pomiędzy niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem umowy a szkodą wierzyciela zachodzi związek przyczynowy.
c) niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy jest następstwem okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność (najczęściej niedołożenie staranności przez dłużnika).
Strony umowy mogą rozszerzyć zakres odp. dłużnika ( d. odp. za sam fakt niewykonania umowy bez względu na to, czy ponosi winę, czy nie), albo go ograniczyć (d. odp. tylko za rozmyślne działanie, a nie za niedbalstwo).
Dłużnik nie ponosi odpowiedzialności kontraktowej, jeżeli przyczyną niewykonania umowy była siła wyższa lub przypadek.
2. Ciężar dowodu
Odp. dłużnika zależy od przesłanek, o których mowa wyżej. W razie procesu obowiązek udowodnienia istnienia tych przesłanek regulowany jest następująco:
a) wierzyciel występujący z roszczeniem musi udowodnić istnienie szkody i jej wysokość oraz wykazać, że szkoda pozostaje w związku przyczynowym z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem umowy;
b) wierzyciel nie ma obowiązku ani potrzeby udowadniać winy dłużnika . Wg KC niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy zawinione jest przez dłużnika.
3. Niemożliwość świadczenia
W razie trwałej i całkowitej niemożliwości świadczenia, powstałej po zawarciu umowy z przyczyn, za które dłużnik nie odpowiada, d. nie ponosi odpowiedzialności wobec wierzyciela, a zobowiązanie wygasa (np. przedmiot umowy to rzecz indywidualnie oznaczona, która została zniszczona/skradziona). W zobowiązaniach wzajemnych d. staje się wolny od obowiązku świadczenia, traci jednak prawo do świadczenia wzajemnego (np. zapłaty ceny kupna), a jeśli już je otrzymał-powinien je zwrócić. D. ponosi odp., jeśli świadczenie stało się niemożliwe z przyczyn, za które odpowiada. Zobowiązany jest on do wynagrodzenia pełnej szkody wierzyciela.
W razie niemożliwości częściowej , d. staje się wolny tylko od tej części świadczenia, która stała się niemożliwa.
Niemożliwość przemijająca powoduje tylko odroczenie świadczenia.
Nie zwalnia dłużnika niemożliwość świadczenia rzeczy, której w chwili zawarcia umowy nie miał i która zamierzał kupić (zobowiązał się do świadczenia, co do którego nie miał pewności, że będzie mógł je wykonać), a także brak pieniędzy.
4. Zwłoka dłużnika
ZWŁOKA- dłużnik z własnej winy nie spełnia świadczenia w terminie umówionym lub oznaczonym w ustawie, lub - gdy termin nie jest oznaczony- nie spełnia go niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela. W razie zwłoki wierzyciel może odstąpić od umowy. Dłużnik odpowiada za wszelkie szkody.
OPÓŹNIENIE- dłużnik nie spełnia świadczenia w terminie z przyczyn, za które nie odpowiada; nie odpowiada za następstwa opóźnienia.
W przyp. zobowiązań pieniężnych dłużnik ponosi konsekwencje bez względu na przyczynę (odsetki).
40) ZGASNIĘCIE ZOBOWIĄZAŃ
1. Uwagi ogólne
Zobowiązanie przestaje istnieć, gdy zostanie wykonane.
Inne przyczyny wygaśnięcia umów:
2. Świadczenie w miejsce wykonania - dłużnik proponuje wierzycielowi spełnienie innego świadczenia w miejsce tego, do którego był zobowiązany, a wierzyciel wyrazi na to zgodę (np. świadczenie w naturze zamiast długu pieniężnego)
3. Potrącenie- kompensacja- dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, a jedna z nich zamiast spełniać swoje świadczenie, odlicza je od świadczenie które jej się należy.
Do skuteczności potrącenia wymagane są:
a) muszą istnieć dwie wzajemne wierzytelności
b) muszą one zachodzić między tymi samymi osobami
c)świadczenia musza być tego samego rodzaju
d) obie wierzytelności muszą być wymagalne i zaskarżalne.
4. Odnowienie - dłużnik w celu umorzenia zobowiązania zobowiązuje się za zgoda wierzyciela świadczyć co innego, niż był zobowiązany, albo chociażby to samo, ale z innej podstawy prawnej ( strony postanawiają umorzyć dotychczasowe zobowiązanie i powołać nowe- różnica między odnowieniem a świadczeniem …)
5. Złożenie do depozytu sądowego - dłużnik z jakiś przyczyn nie może spełnić świadczenia (np. nie wie, kto jest wierzycielem) i chce spowodować jego wygaśnięcie; na podst. orzeczenia sądu składa przedmiot świadczenia do depozytu. Wierzyciel, który wykaże swoje prawo do świadczenia, może je podjąć. Korzyści dla dłużnika : powództwo przeciw niemu o wydanie świadczenia będzie bezskuteczne; będzie wolny od obowiązku nad pieczą; nie ponosi ryzyka utraty lub uszkodzenia rzeczy; może domagać się od drugiej strony świadczenia wzajemnego.
6. Zwolnienie z długu - wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie to przyjmuje.
7. Zmiana wierzyciela lub dłużnika
CESJA - umowa, na podst której dotychczasowy wierzyciel (cedent) przenosi swoją wierzytelność na nowego wierzyciela (cesjonariusza). Roszczenie wobec dłużnika staje się roszczeniem cesjonariusza. Umowa ta nie wymaga zgody dłużnika.
PRZEJĘCIE DŁUGU- umowa, na podst której nowy dłużnik przejmuje istniejący dług i wstępuje w miejsce dawnego dłużnika. Wymaga zgody obu stron umowy. Pod rygorem nieważności - zawarta na piśmie.
41) UMOWA SPRZEDAŻY
1. Istota umowy sprzedaży
Przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę.
Umowa sprzedaży jest umową wzajemną i konsensualną; rodzi zobowiązanie do wykonania obustronnych ekwiwalentnych świadczeń.
Jeżeli przedmiotem umowy jest rzecz indywidualnie oznaczona, nabywca uzyskuje prawo własności w chwili zawarcia umowy*.
Jeżeli przedmiotem umowy jest rzecz gatunkowo oznaczona lub rzecz przyszła , nabywca uzyskuje prawo własności w chwili wydania rzeczy*.
*-chyba że umowa lub przepisy mówią co innego
Wraz z wydaniem rzeczy kupującemu przechodzą na niego korzyści i ciężary związane z rzeczą oraz ryzyko utraty lub zniszczenia rzeczy ( np.. podczas transportu).
2. Odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu rękojmi
Rękojmia za wady fizyczne i prawne rzeczy jest instytucją ustawową, stanowiącą automatyczną konsekwencję umowy sprzedaży. Sprzedawca ponosi odpowiedzialność bez względu na swoją winę i bez względu na to, czy o wadzie wiedział. Jest jednak z niej zwolniony, gdy kupujący wiedział o wadzie w chwili zawarcia umowy/wydania rzeczy. Nie odpowiada także za wady powstałe po wydaniu rzeczy kupującemu, chyba że wynikały one z wady sprzedanej.
WADY FIZYCZNE:
Sprzedana rzecz ma usterki zmniejszające jej wartość lub użyteczność lub nie ma właściwości o których zapewniał sprzedawca lub rzecz została wydana kupującemu w stanie niezupełnym.
W razie ujawnienia wady fizycznej:
a)nabywca rzeczy gatunkowo ozn. może żądać dostarczenia zamiast rzeczy wadliwych takiej samej ilości rzeczy wolnej od wad; sprzedawca ponosi wszelki koszty (także szkodę poniesioną przez kupującego); jeśli nie wymieniono towaru klient może odstąpić od umowy (ale nie może tego zrobić, jeżeli nie kwestionował wad wcześniejszych partii tego produktu).
b) kupujący może odstąpić od umowy ;prawo to nie przysługuje jeśli sprzedawca niezwłocznie wymieni rzecz na pozbawioną wad lub usunie wadę.
c)kupujący może wadliwą rzecz zatrzymać i żądać obniżenia ceny.
d) gdy sprzedawca jest$ producentem, kupujący może zażądać jej naprawienia.
Aby klient mógł korzystać z tych uprawnień, musi dokonać tzw. aktów staranności, czyli:
a)zbadanie rzeczy - sposób realizacji zależy m.in. od rodzaju wady; wada jawna- można wykryć przez zewnętrzne zbadanie rzeczy, bez specjalnych analiz; wada ukryta - nie można dostrzec w drodze zew. oględzin;
b)zawiadomienie sprzedawcy - o wykrytych wadach ukrytych powinno nastąpić w ciągu 1 mies. od wykrycia wady; w przyp. wad jawnych oraz przyp. gdy zbadanie rzeczy w krótkim czasie po odbiorze jest w danych stosunkach przyjęte, kupujący ma obowiązek zawiadomić sprzedawcę w ciągu 1 mies. od dnia, w którym przy dołożeniu należytej staranności mógł ją wykryć (po ludzku: przymierzenie koszuli po paru mies i stwierdzenie, że rozmiar nie odp. numeracji)
c) zgłoszenie roszczeń - oraz ew. skierowanie sprawy na drogę sądową w ciągu roku od dnia wydania rzeczy.
WADY PRAWNE:
Przedmiot stanowi własność osoby trzeciej, lub jest obciążony prawem osoby trzeciej. Kupującemu przysługują w zasadzie te same uprawnienia, co w przypadku wad fizycznych.
3. Gwarancja jakości
Druga, obok rękojmi, instytucja prawna chroniąca interesy nabywcy rzeczy dotkniętej wadami. Podobnie jak rekojmia,chroni interesy kupującego na wypadek, gdyby rzecz zawodziła w działaniu itd. Gwarancja stanowi też instrument walki konkurencyjnej (instrument marketingowy). W przeciwieństwie do rękojmi nie jest instytucją ustawową, lecz umowną. Obowiązki gwaranta określa dokument gwarancyjny; w razie wystąpienia wady sprzedawca zobowiązuje się usunąć wadę lub wydać rzecz wolną od wad (podobnie jak w przyp.. rękojmi dotyczy tylko wad tkwiących w rzeczy). Prawo wyboru między wymianą a naprawą należy do gwaranta, nie kupującego. Termin - 1 rok, jeżeli umowa nie stanowi inaczej, liczona od mom wydania towaru. Wymiana rzeczy na pozbawioną wad lub poważa naprawa- termin biegnie na nowo.
Kupujący wg swojej woli realizuje uprawnienia z tytułu rękojmi lub wynikające z gwarancji. Nie może jednak zmieniać wyboru i dochodzić roszczeń z obu tytułów.
4. Sprzedaż konsumencka - umowa sprzedaży o następujących cechach:
a) sprzedawcą jest przedsiębiorstwo, a kupującym osoba fizyczna
b) umowa mieści się w zakresie działalności przedsiębiorstwa- sprzedawcy
c) przedmiotem umowy jest rzecz ruchoma.
Charakterystyczną cechą jest ciążący na sprzedawcy obowiązek rzetelnego informowania kupującego o cenie i cechach towaru. Przy sprzedaży pow. 2000 zł sprzedawca musi potwierdzić na piśmie wszystkie istotne postanowienia umowy. W innych przypadkach winien wydać dokument zawierający nazwę sprzedawcy z adresem, rodzaj, cenę i ilość zakupionego towaru (po polsku: paragon).
Co do swojej istoty jest to odmiana odpowiedzialności z tytułu rękojmi; pojęcie „wady fizycznej” jako podstawy do roszczeń zostało zastąpione pojęciem „niezgodności towaru z umową”. Towar uważa się za zgodny z umową, jeśli nadaje się do celu, do którego jest zwykle używany, a jego właściwości odpowiadają właściwościom cechującym towar tego rodzaju; gdy odpowiada składanym publicznie zapewnieniom sprzedawcy.
W razie niezgodności towaru z umową sprzedawca ma obowiązek wymienić go na nowy lub nieodpłatnie naprawić (pokrywa wszystkie koszty). Jeżeli nie ->klient może żądać obniżenia ceny lub odstąpić od umowy (tylko w istotnej niezgodności). Jeżeli niezgodność towaru wyszła na jaw w ciągu 6 mies od wydania towaru, zakłada się, że istniała w chwili wydania. W innych przyp kupujący musi to wykazać. Jeżeli klient nie zgłosi niezgodności w ciągu 2 mies od jej stwierdzenia, traci swoje uprawnienia. Jeśli sprzedawca w ciągu 2 tyg nie ustosunkuje się do reklamacji - znaczy że ją przyjął. Odpowiedzialność sprzedawcy wygasa po 2 latach od wydania towaru.
Przepisy te mają charakter bezwzględnie obowiązujący; strony nie mogą jej wyłączyć ani ograniczyć w drodze umowy.
5. Sprzedaż na raty
Wyłącznie w handlu detalicznym. Jako sprzedawca może wystąpić jedynie przedsiębiorstwo zajmujące się wyłącznie/ między innymi działalnością handlową. Tylko osob fizyczna może kupować na raty. Dotyczy jedynie rzeczy ruchomych; cena płatna jest w określonych w umowie ratach, a wydanie rzeczy kupującemu następuje przed zapłaceniem całej należności.
W celu ochrony interesów kupującego ustanowiono szereg bezwzględnie obowiązujących zasad:
a) sprzedawca może zastrzec w umowie natychmiastową wymagalność reszty ceny w razie niezapłacenia w terminie rat ( tylko wtedy, gdy ktoś zalega z 2oma ratami, a łączna suma zaległości przewyższa 1/5 umownej ceny)
b) w tych samych warunkach, sprzedawca zamiast dochodzić całej należności może odstąpić od umowy zażądać zwrotu rzeczy; musi jednak wcześniej wyznaczyć dodatkowy termin na zapłatę
c) kupujący może płacić raty przed terminem ich płatności, odliczając sobie część oprocentowania
d) nie można wyłączać/ ograniczać odp. sprzedawcy w tytuł rękojmi
e) umowa nie może utrudniać kupującemu wykonania uprawnień z tytułu rękojmi
W proces sprzedaży na raty zostały włączone instytucje kredytowe (banki). Klient zawiera 2 umowy: bankiem o udzielenie kredytu i umowę sprzedaży z przedsiębiorstwem handlu detalicznego.
Ryzyko strat wynikających choćby z nieuczciwości klientów ciąży na bankach. Jako zabezpieczenie kredytu stosuje się np. weksel gwarancyjny i poręczenie osób trzecich. Z mocy ustawy przysługuje prawo zastawu na sprzedanej rzeczy.
6. Prawo pierwokupu
Na podst umowy lub ustawy określonej osobie przysługuje pierwszeństwo kupna oznaczonej rzeczy na wypadek, gdyby druga strona sprzedawałaby ją osobie trzeciej. Do wykonana pierwokupu potrzebne jest złożenie oświadczenia zobowiązanemu - upada zawarta umowa- rzecz przechodzi na własność uprawnionego z tytułu pierwokupu.
42) UMOWA O DZIEŁO
Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia.
Przyjmujący zamówienie ma dostarczyć zamawiającemu tylko rezultat swoich usług i za ten rezultat należy mu się wynagrodzenie. Przyjmujący ponosi ryzyko świadczonych usług (np. koszty zużytego materiału itd.).
Przedmiotem umowy o działo może być tylko taki rezultat pracy i umiejętności, które mają charakter trwały, a więc istnieją niezależnie od dalszego działania twórcy.
Umowa jest zawsze odpłatna. Strony mogą ustalić wynagrodzenie ryczałtowe (na przyjmującym spoczywa cały ciężar ryzyka, że koszty rzeczywiste okażą się wyższe; nie może on domagać się podwyższenia wynagrodzenia chyba że sąd podwyższy ryczałt/rozwiąże umowę z powodu np. poważnej podwyżki cen materiałów) lub wynagrodzenie kosztorysowe (na podst wstępnego zestawienia prac i planowanych kosztów; jeśli w toku prac nastąpiła zmiana cen, obydwie strony mogą się domagać zmiany wynagrodzenia). Zamawiający, stając przed koniecznością zapłacenia wyższego niż przewidywał wynagrodzenia, może odstąpić od umowy - powinien wtedy zapłacić odpowiednią część wynagrodzenia przyjmującemu.
Przyjmujący zamówienie ponosi odpowiedzialność z tytułu rękojmi za wady dzieła i niezgodność towaru z umową. Zamawiający może się domagać usunięcia wady, potem obniżenia ceny lub odstąpienia od umowy.