1. JA
1.1. Co zawiera Ja
JA obejmuje własne ciało, wiedzę o sobie , tożsamość, zdolność i skłonność dokonywania wyborów, działań celowych i samoregulacji.
A także: cudze elementy (kochane przez nas osoby), pełnione role, wyznawane przez nas wartości i normy.
Rozległa wiedza na swój temat = rozbudowana struktura ja
Ja fenomenologiczne: uświadomiony w danej chwili fragment ja, czyli wersja ja.
Efekt odniesienia do ja: lepsze zapamiętywanie informacji dotyczących własnej osoby niż innych osób
Im bogatsza struktura wiedzy do której odnosimy informacje tym wiecej powstaje skojarzen w momencie jej przetwarzania co ulatwia pozniej przypominanie .
Efekt cocktail - party: informacje dotyczące nas samych łatwiej docierają do nas nawet w warunkach pochłonięcia uwagi czym innym.
Ja (def): luzna struktura różnych ról i tożsamości społecznych, przekonań na własny temat i samoocen oraz wartości i celów uznawanych za własne
Hazel Markus : autoschemat - obszar ja w zakresie którego człowiek ma dobrze sprecyzowane poglady i bogata wiedze o sobie. Wyksztalcane są w dziedzinach które są dla nas ważne, definiują wartość i dotyczą wielu podejmowanych przez nas aktywności
Tory Higgins: oprócz „ja realnego” istnieje tez „ja idealne” (pragnienia, aspiracje i nadzieje) i „ja powinnościowe” (przekonanie o powinnościach, obowiązkach i obligacjach).
Rozbieżnośc pomiedzy ja realnym i idealnym : syndrom depresyjny, a realnym a powinnosciowym: syndrom „agitacji”.
Markus i Kitayama: uwarunkowania kulturowe.
Kultury indywidualistyczne: ja niezależne, ja rózne od innych , inni podobni do siebie
Kultury kolektywistyczne: ja współzależne
Geneza: skąd się bierze ja
Ważnym źródłem zawartości ja są inni ludzie.
Np. Mead : myślimy o sobie to co myślą o nas inni -> nurt socjologii zwany symbolicznym interakcjonizmem
Porównania społeczne mają wpływ na treść i wysokość samooceny człowieka.
Indywidualne porównania siebie z innymi kształtują : tożsamość osobistą -„ subsystem samowiedzy na który składają się cechy spostrzegane przez podmiot jako dla własnej osoby najbardziej charakterystyczne i zarazem najbardziej specyficzne, to jest najwyraźniej odróżniające własną osobę od innych ludzi”
Teoria tożsamości społecznej: istnieje identyfikacja z konkretnymi grupami społecznymi lub abstrakcyjnymi kategoriami , do których jednostka przynależy bądź aspiruje do przynależności.
Własne zachowanie.
Daryl Bem - teoria autopercepcji: ludzie formułują sądy na własny temat tak jak na temat innych - na bazie własnych zachowań i warunków, w jakich ono przebiega.
Trzy pozytywne złudzenia na temat własnej osoby
- przeceniamy swoje pozytywne cechy i osiągnięcia
- przeceniamy stopien swojej kontroli nad biegiem wydarzen
- przeceniamy szanse wystapienia w naszym zyciu zdarzeń dobrych, a nie doceniamy szansy zdarzeń złych
Taylor i Brown: złudzenia te są pożyteczne, ponieważ pozwalają człowiekowi utrzymać się w dobrej kondycji psychicznej i zachować aktywną postawę wobec życia.
Funkcje Ja
Funkcja interpersonalna: negocjowanie tożsamości oraz symulowanie psychiki innych ludzi
Negocjowanie tożsamości - samowiedza jest wyznacznikiem poczucia własnej tożsamości, rozpoznawanie naszej tożsamości przez innych
Symulowanie psychiki innych ludzi - przewidujemy cudze reakcje na podstawie wiedzy o własnych przeżyciach i zachowaniach
Funkcja intrapersonalna : samoregulacja zachowania celowego i samokontrola:
Teoria przedmiotowej samoświadomości: zaklada ona ze uwaga człowieka jest w danym momencie skoncentrowana albo na jakims fragmencie swiata zewnętrznego albo na samym sobie (autokoncentracja). W momencie autokoncentracji ludzie uświadamiają sobie swoje wartości, postawy czy własności. W stanie autokoncentracji rosnie zgodność zachowania z ja.
Samokontrola - celowe i świadome zmienianie własnych reakcji
Paradoksalny efekt kontroli umysłowej: próby zaprzestania myślenia o konkretnej rzeczy skutkują jej „hiperdostępnością” i nasileniem myśli na ten temat.
Wyczerpanie woli - spadek zdolności do samokontroli w następstwie samego jej sprawowania. Autorzy koncepcji: M.Muraven, D.Tice i R.Baumeister.
Samoocena i autowaloryzacja.
Samoocena - afektywna reakcja człowieka na samego siebie.
2.1. Samoocena jako cecha.
Stała w czasie i ogólna cecha mierzona np. kwestionariuszem Rosenberga.
Postrzegamy ją w kategoriach wysokości, jasności i stałości.
Osoby o wyższej samoocenie ciechują się lepszym zdrowiem fizycznym i psychicznym.
Samoocena działa na zasadzie błędnego koła : osoby o niskiej samoocenie postrzegaja swiat społeczny i swoje w nim szanse w sposób mniej optymistyczny co zniecheca je do podejmowania wysiłków, co obniza uzyskiwane wyniki i utwierdza je w poczuciu niskiej wartości.
Osoby o wyższej samoocenie mają jaśniej sprecyzowane zdanie na swój temat podczas kiedy osoby o niskiej samoocenie niekoniecznie myślą o sobie źle, ale bardziej niepewnie.
Najbardziej agresywne są osoby o wysokiej aczkolwiek niestabilnej samoocenie.
Motywy związane z ja.
Cztery główne motywy to:
Autowaloryzacja - dążenie by ja było pozytywne
Ściślej jest to dążenie do obrony, podtrzymani lub nasilenia dobrego mniemania o sobie.
Według badań N.Epleya i D. Dunninga (2000) ludzie spostrzegają wybory innych w sposób realistyczny, natomiast swoje nierealistycznie przeceniają.
Lepiej pamiętamy także informacje o własnym sukcesie niż o porażce.
Efekt bycia lepszym niż przeciętnie - przeciętny człowiek uważa siebie za lepszego niż przeciętny pod niemalże każdym względem
Autoweryfikacja - dążenie by było wewnętrznie zgodne
Uszczegółowienie przewidywań teorii dysonansu poznawczego. Akceptacja niepochlebnej choc z zgodnej z ja informacji jest bardziej prawdopodobna gdy ma charakter poznawczy. Jeżeli reakcja ma charakter emocjonalny bardziej prawdopodobne ze zostanie podyktowana motywem autowaloryzacji.
Samopoznanie - dążenie by wiedza zawarta w ja była prawdziwa
Informacje takie maja charakter adaptacyjny - człowiek może wybierac sobie takie aktywności z którymi dobrze sobie poradzi.
Samonaprawa - dążenie by ja było faktycznie dobre
Jest to dążenie do poprawienia wlasnych cech umiejętności, stanu zdrowia czy dobrostanu.
Mechanizmy autowaloryzacji
Tabela 4.1.
a.d. Porównania społeczne:
Model utrzymania samooceny (MUS) Abrahama Tessera (1988) : jeżeli inna osoba uzyskuje wyniki wyższe od jednostki to jednostka traci na samoocenie, spadek jest tym wiekszy im wiekszy sukces innej osoby i im ona jest nam blizsza. Jednak cudze sukcesy mogą tez podwyższać samoocene poprzez „pławienie się w cudzej chwale”. MUS zakłada ze tym co warunkuje wystapienie jednego lub drugiego jest osobista istotność dziedziny, ktorej sukces dotyczy.
Dlaczego chcemy dobrze o sobie myśleć?
- pozytywna samoocena przyczynia się do osiagania roznego rodzaju celow, podnosi ona oczekiwanie sukcesow
- jest buforem chroniącym jednostkę przed lękiem, przede wszystkim lękiem przed śmiercią
- jest traktowana jako socjometr - wskaźnik bieżącej akceptacji jednostki przez jej otoczenie społeczne.
Autoprezentacja
Kształtowanie sposobu w jaki spostrzegaja nas inni ludzie.
3.1.
Autoprezentacja służy do:
Uzyskiwania społecznych i materialnych korzyści
Autowaloryzacji
Kształtowania pozadanej tożsamości osobistej
Kiedy jesteśmy silniej motywowani do autoprezentacji?
Kiedy uwazamy ze sposób postrzegania nas przez innych ludzi decyduje o osiągnięciu naszych celow
Im bardziej zalezy nam na celu kontrolowanym przez innych ludzi
Im bardziej zalezy nam na aprobacie innych
Im wieksza jest rozbieżność między pożądanym a rzeczywistym obrazem naszej osoby jaki maja inni
Kiedy mamy dużą skłonność do obserwacyjnej samokontroli zachowania i samoświadomości publicznej
Istnieją :
obronne taktyki autoprezentacji
samo utrudnianie - angazowanie się w działania, które obniżają szansę sukcesu, ale zwalniają z osobistej odpowiedzialności za porażkę, a w dodatku nasilają osobistą chwałę w przypadku sukcesu. Suplikacja - prezentowanie własnej bezradności
Wymówki - zaprzeczanie intencji wyrządzenia szkody i/lub przekonywanie ze nie mialo się kontroli nad przebiegiem zachowania (redukcja odpowiedzialności)
Usprawiedliwienia - akceptowanie wlasnej odpowiedzialności przy jednoczesnych probach redefinicji czynu jako mało szkodliwego lub dotyczącego czegoś innego niż szkoda.
Przeprosiny - akceptowanie wlasnej odpowiedzialności za szkode, okazanie zalu, kompensowanie szkody ofierze.
asertywno-zdobywcze taktyki autoprezentacji
Ingracjacja - wkradanie się w cudze laski czy tez pozyskiwanie sympatii przez prezentowanie cech wzbudzających sympatię, schlebianie, komplementy, konformizm czy przysługi.
Zastraszanie - przedstawianie siebie jako „twardego faceta”, osoby agresywnej, nieprzyjemnej, groźnej, która może narobić kłopotów i od której niczego nie można uzyskać
Autopromocja - przedstawianie siebie jako osoby kompetentnej, podkreślanie ze nasze dokonania sa wieksze niż się wydaje, rzadko osiagane, pomimo powaznych przeszkod itd.
Autopromocja poprzez skojarzenie - kojarzenie własnej osoby z pozytywnymi zdarzeniami lub osobami.
Swiecenie przykładem - przedstawianie siebie jako osoby moralnej
Skutki autoprezentacji
Bromley (1993) rozróżnienie autoprezentacji taktycznych i strategicznych
Autoprezentacje taktyczne - nawykowe i zautomatyzowane przedstawianie własnej osoby audytorium które jest obecne tu i teraz, dotycza sytuacji codziennych, skryptowych, mogą być wykonywane bez swiadomego zamiaru
Autoprezentacje strategiczne - maja charakter zabiegow przemyślanych i planowanych z wyprzedzeniem czasowym, ukierunkowanych na odlegle efekty, na ksztaltowanie wizerunku naszej osoby jaki będzie tworzyc sobie audytorium nie obecne lub niepoznane jeszcze.