Ukad chonny- limfatyczny
Charakterystyka ogólna ukadu chonnego
Organizacja tkanki chonnej (budowa i podzia wzów chonnych)
Dorzecze przewodu piersiowego i przewodu chonnego prawego
Czynniki przepywu chonki
Odpyw chonki z gruczou sutkowego
Odpyw chonki z brzucha
Odpyw chonki z miednicy
Aspekt kliniczny ukadu chonnego.
Ad 1) Charakterystyka ogólna ukadu chonnego
Ukad limfatyczny jest jednym z trzech komponentów ukadu naczyniowego. Róni si on jednak znacznie od ukadu ylnego i ttniczego:
ukad limfatyczny nie ma czci centralnej podczas gdy dla y i ttnic czci centraln jest serce.
ukad limfatyczny jest otwarty i nie moemy mówi o limfoobiegu, gdy rozpoczyna si on obwodowo w przestrzeni midzykomórkowej, a koczy si w ktach ylnych ! kierunek przepywu limfy jest jednokierunkowy (doktowy)
kolejna rónica to ta, e ukad limfatyczny rozpoczyna si w przestrzeni midzykomórkowej otwartymi naczyniami, nie ma wic tutaj bariery typu ciana naczynia - przestrze midzykomórkowa. Pyn jest zasysany wprost z przestrzeni midzykomórkowej. Cecha ta ma istotne znaczenie dla szerzenia si procesów zapalnych i nowotworowych, gdy nie ma bariery naczyniowej.
odmiennoci jest wystpowanie na trasie przebiegu naczy wzów chonnych czyli wysoko zorganizowanych skupisk tkanki limfatycznej. Wzów chonnych nie maj ani yy ani naczynia. Wzy chonne speniaj rol filtrów. W ukadzie limfatycznym tworz si acuchy limfatyczne, w których na przebiegu naczynia wystpuj wzy chonne.
Na czym polega rola acuchów limfatycznych ?
Na tym, e limfa od samego pocztku jest przefiltrowywana (odcedzana) przez szereg wzów chonnych wkomponowanych w tras przebiegu naczynia.
Ad 2) Organizacja tkanki chonnej
W ustroju czowieka wystpuj mniej lub bardziej uformowane skupiska tkanki limfatycznej. Najbardziej prymitywne skupiska tkanki chonnej nazywaj si plamami mlecznymi (maculae hylipherae), które wystpuj na sieci wikszej i w mniejszej iloci na sieci mniejszej. Powoduj one, e sie wiksza zwana jest “andarmem brzucha”.
Kolejny organ to grudki chonne skupione i samotne, które s swoiste dla cewy jelitowej.
Jako e peni one funkcj odpornociow to grudki chonne samotne wystpuj w jelicie czczym gdzie bakteriobójczo dziaa sok odkowy, a w jelicie krtym gdzie wygasa jego dziaanie musi by wiksza koncentracja tych grudek, które wystpuj w postaci grudek chonnych skupionych.
Pierwsze nazyway si folliculi limphatici soliteri a drugie folliculi limphatici agregatti. Grudki skupione nazywa si kpkami Peyera. (Agmina Peyer).
Kolejne utkanie limfatyczne to migdaki, które wystpuj na skrzyowaniu drogi oddechowej i pokarmowej.
Migdaki tworz zamknity piercie zwany piercieniem Waldeyera. W jego skad wchodz:
migdaki podniebienne
migdaki jzykowe
migdaek gardowy
migdaek trbkowy
Najwiksz organizacj tkanki limfatycznej osign wze chonny.
Jego znaczenie w produkcji limfocytów i w wytwarzaniu przeciwcia jest dominujce. Znacznie wiksze anieli tych niej upostaciowanych struktur.
Budowa wza chonnego
Po jednej stronie ma on wnk (hilus), a po drugiej torebk (capsula).
Torebka wysya przegrody cznotkankowe dzielce zrb wza chonnego. Wze chonny skada si z 3 czci. Na obwodzie jest kora z tkank czn siateczkowat i limfocytami.
Pomaraczowa struktura to cz przykorowa, a trzecia cz to rdze.
Cz korowa jest grasiczoniezalena
Cz przykorowa grasiczozalena
Kiedy u dorosego osobnika grasica zanika przeksztacajc si w ciao tuszczowe zamostkowe to ta pomaraczowa warstwa zanika.
Niektórzy autorzy mówi, i wze skada si z kory i z rdzenia, ale trzeba wiedzie, e jest cz przykorowa, która jest silnie rozwinita szczególnie u dzieci.
W korze jest duo limfocytów i siateczki, a w rdzeniu s ju limfocyty tak uszeregowane, aby dosta si do zatok i odpyn sobie.
Do powierzchni wypukej wza dociera szereg naczy doprowadzajcych (jest ich wicej), które wiod ze sob antygeny i drobnoustroje. Dochodz one do najbliszego wza gdzie napotykaj na sita (tkank siateczkowat kory) i tutaj czynniki patologiczne s wychwytywane i powstaj przeciwciaa.
W rdzeniu czekaj ju przeciwciaa aby dosta si do naczy odprowadzajcych i pody do kolejnego wza, gdzie przejd kolejn selekcj.
Do wza dochodzi zawsze wicej naczy ni wychodzi.
Od wza odchodzi jego osobista ya a dochodzi ttniczka, która go zaopatruje.
Poniewa chonka przepywa przez wze w wle tym musz by drogi przepywu. Drogi te nazywaj si zatokami i biegn wewntrz wza.
Zatoka, która przebiega podtorebkowo (zielona) to zatoka brzena lub podtorebkowa (sinus marginalis seu subcapsularis). Zatoka, która biegnie promienicie do wnki nazywa si sinus intermedius seu radiatus aby podkreli, e przebiega do wza.
Wszystkie zatoki wlewaj si w okolicy wnki do olbrzymiej zatoki, zatoki kocowej (sinus terminalis) skd oczyszczona z antygenów, a bogata w przeciwciaa i limfocyty chonka opuszcza wze naczyniem odprowadzajcym (vas afferense) (rdze ma limfocyty B i T).
Najwyej upostaciowan tkanka limfatyczn jest wze chonny, a nie ledziona !!!
Ad 3) Dorzecze przewodu piersiowego i przewodu chonnego prawego
Na koczynach i gowie wzy chonne dzieli si na powierzchowne i gbokie. Wzy powierzchowne s badalne fizykalnie, a gbokie za pomoc np. USG. Wzów chonnych powierzchownych jest mao, a wzów gbokich jest duo.
Waciwe wzy chonne to wzy gbokie, gdy powierzchowne naczynia (wzy) docieraj do wzów chonnych gbokich.
Pozostae czci ciaa (klatka piersiowa, brzuch, miednica) maj cian i trzewia.
Wzy, które le w cianie nazywaj si wzami ciennymi, a naczynia które tam przebiegaj naczyniami ciennymi.
Wzy i naczynia zlokalizowane przy narzdach to wzy chonne trzewne i naczynia trzewne.
Kiedy uwaano, e ukad nerwowy orodkowy nie posiada wzów chonnych, ale okazao si, e posiada. Nadal uwaa si, e mózgowie posiada naczynia chonne, natomiast rogówka ich nie posiada.
Wzy chonne podkolanowe, pachwinowe, biodrowe zewntrzne biodrowe wspólne dochodz do pni ldwiowych, które uchodz do ductus thoracius, a ten do lewego kta ylnego. Przewód piersiowy powstaje z pni ldwiowych P i L. Pnie ldwiowe zbieraj ca chonk z koczyny dolnej P i L, ze ciany miednicy i brzucha oraz narzdów parzystych brzucha np. nerek, nadnerczy i gonad. Do tej pory chonka bya przejrzysta, opalizujca natomiast bdzie kiedy dojdzie chonka z jelita cienkiego zawierajca hylomikrony ! malutkie drobinki tuszczu (lipoproteiny o maej gstoci), przybiera wygld mleczu, a naczynia wychodzce z przewodów jelitowych (2-3) nazywaj si naczyniami mlecznymi.
Naczy biegncych w koczynie dolnej do poziomu pni ldwiowych oraz tych wszystkich, które przebiegaj z gowy i szyi nie mona tak nazwa.
Najwaniejszymi wzami chonnymi dla koczyny dolnej s wzy chonne pachwinowe gbokie i powierzchowne.
Gbokie towarzysz yle udowej. Najwyszy z wzów chonnych pachwinowych gbokich nazywa si wzem Rosenmüllera i ma bardzo due znaczenie kliniczne.
W miednicy s wzy chonne cienne :
biodrowe zewntrzne
wspólne
wewntrzne
(czyli tak jak nazywa si ttnica lub ya biodrowa)
Wzy trzewne s to:
pcherzowe
przymaciczne
odbytnicze
(czyli takie jakie wystpuj trzewia)
Z lewej strony klatki piersiowej powstaj pnie, które nazywaj si truncus bronchomediastinalis ant. et post.dex. et sin.
Lewe odpywaj do ductus thoracius. Prawe do ductus lymphaticus dexter .
Z gowy i szyi chonk odprowadzaj wzy szyjne gbokie, które przefiltrowuj ca chonk z tej okolicy. Naczynie które od nich odchodzi nazywa si pniem szyjnym (truncus iugularis). Po stronie lewej uchodzi do przewodu piersiowego, a po prawej do przewodu chonnego prawego.
Najwaniejszymi wzami chonnymi dla koczyny górnej s wzy chonne pachowe (nodi lymphatici axillares) lece w jamie pachowej.
Organizuj si one a w trzy grupy, filtruj chonk z koczyny górnej, klatki piersiowej i gruczou sutkowego, a ich odpyw nazywa si pniem podobojczykowym .
Przewód chonny prawy powstaje z:
truncus iugularis dexter
truncus subclarius dex.
truncus bronchomediastinalis ant. et post. dexter
Ze schematu kosmka jelitowego wynika, e osi dla niego jest naczynie limfatyczne, które gra w kosmku bardzo du rol, gdy tuszcze wchaniaj si drog limfatyczn.
Zbiornik mleczu jest czci pocztkow przewodu piersiowego, która w pewnym sensie dziaa podobnie jak serce limfatyczne lec pomidzy krgosupem a praw odnog przepony.
Prawa odnoga przepony zstpuje a do krgu L 3. W momencie skurczu przepony dochodzi do ucinicia zbiornika mleczu przez odnog. Dzieje si tak ok. 16/min.
Obecno uwypukle i wpukle w naczyniach limfatycznych jest spowodowana obecnoci zastawek, które znajduj si pomidzy dwoma uwypukleniami.
Naczynia limfatyczne posiadaj obfito zastawek. Na koczynach górnych zastawki te wystpuj co ok. 1 cm, podczas gdy zastawki ylne wystpuj co ok. 4-5 cm. (zastawek limfatycznych jest 4-5 razy wicej ni w yach), ttnice zastawek nie posiadaj.
Najwaniejszy z wzów chonnych gbokich pachwinowych nazywa si wzem chonnym Rosenmüllera, a najwikszy z wzów nadobojczykowych nazywa si wzem Virchowa i ma równie due znaczenie kliniczne.
Przewód piersiowy drenuje ca podprzeponow cz ciaa. W jamie brzusznej jest wicej narzdów ni w klatce piersiowej i kiedy dojdzie do procesu nowotworowego (np. raka odka, raka jelita grubego) pierwszym objawem bdzie powikszony wze chonny na szyi poniewa komórki nowotworowe wdruj w kierunku kta ylnego i przenosz si na okolic wzów chonnych górnych.
Ad 4) Czynniki przepywu chonki
wosowato naczy ! im ! wosowato tym ! kapilarno i ! s siy przylegania od si spójnoci. Limfa jest zasysana, a siy przylegania chonki do naczynia s wiksze anieli chonka do chonki ! chonka w naczyniu podnosi si do góry.
zastawki ! bardzo obfite i umoliwiaj jednokierunkowy przepyw chonki
udzielone ttnienie naczy ! naczynia chonne przebiegaj w powrózkach naczyniowo- nerwowych z ttnicami, yami przy czym wikszy kontakt maj z yami ni ttnicami. Ttno jednak udziela si równie na naczynia limfatyczne i nastpuje przepyw chonki .
ruchy mini poprzecznie prkowanych, które poprzez swe dziaanie znaczco wzmagaj przepyw chonki. Naczynia limfatyczne przebiegaj zasadniczo tak jak powrózki naczyniowo-nerwowe po stronie zgiciowej.
ruchy narzdów ssiednich np. wtroby, jelit, które to ruchy wzmagaj przepyw chonki.
ucisk prawej odnogi przepony na zbiornik mleczu co przypomina serce limfatyczne.
zasysanie chonki z prawego przedsionka (dziaa bezporednio na limfatyczne kty ylne)
ujemne cinienie w klatce piersiowej (podcinienie)
komórki mm. gadkich torebki wza chonnego obkurczaj si wyciskajc chonk z wza (z jego zatok)
Ad 5) Drogi odpywu chonki z sutka
Jest 5 dróg odpywu chonki. Sutek dzieli si na 4 kwadranty i odpyw skierowany jest przyrodkowo, do góry,bocznie i do dou.
najwaniejsze dla sutka i jego odpywu s wzy chonne pachowe i t drog nazywamy tractus axillaris i intermuscularis tzn. e pomidzy miniem piersiowym wikszym, a mniejszym, a axillaris - za tymi miniami.
tractus intercostalis anterior! przez wzy chonne mostkowe lece w ródpiersiu przednim (jest tu poczenie z wzami ródpiersia)
zespolenie midzyebrowe tylne (tractus intercostalis posterior) prowadzcy do wzów ródpiersiowych tylnych.
do wzów chonnych szyjnych - tractus cervicalis
tractus epigastricus dochodzi do wzów chonnych nadbrzusza
Sutek naley do narzdów obficie drenowanych przez naczynia limfatyczne. Drogi limfatyczne dochodz do pachy, na szyj, do ródpiersia tylnego i przedniego oraz nadbrzusza.
W przypadku raka gruczou sutkowego przerzuty przenosz si a tyloma drogami.
Ad 6)
Wzy chonne cienne odbierajce chonk z narzdów trzewnych:
Nodi lymphatia celiaci graniczce z truncus celiacus zbierajce chonk ze wszystkich trzew.
W miednicy chonka odpywa z macicy i odbytnicy do wzów chonnych biodrowych wewntrznych (wszystkie naczynia miednicy s obsugiwane przez ttnic biodrow wewntrzn).
Chonka z narzdów pciowych odpywa nieco inaczej, poniewa z narzdów pciowych zewntrznych chonka odpywa do wzów chonnych pachwinowych gdzie odchodz od nich naczynia limfatyczne towarzyszce naczyniom sromowym zewntrznym. Niektóre uchodz do wzów chonnych pachwinowych.
Ad 8) Aspekt kliniczny
Ukad chonny produkuje limfocyty T i B
limfocyty B biorce udzia w odpowiedzi typu humoralnego
limfocyty T biorce udzia w odpowiedzi typu komórkowego
Drogi limfatyczne s uprzywilejowan droga rozprzestrzeniania si procesu nowotworowego poniewa naczynia limfatyczne s otwarte (rozpoczynaj si w przestrzeni midzykomórkowej). Wychwytuj one komórki nowotworowe, które nie s ze sob cile poczone (maj sab zdolno histomorfotyczn), atwo si odrywaj i s rozprzestrzeniane przez ukad limfatyczny, który próbujc je zwalczy przyczynia si do rozsiewu
W trakcie zakaenie tkanek naczynia limfatyczne obrzmiewaj i wida ich przebieg. Taki stan nazywa si lymphamgitis i jeli dotr do wza chonnego dochodzi do lymphoadenitis.
Niekiedy dochodzi do pasoytowania nicieni w ukadzie limfatycznym np. LOA-LOA.
Ich wniknicie powoduje zatkanie, zaczopowanie naczynia, co prowadzi do gromadzenia si chonki na obwodzie. Powoduje to wystpowanie obrzku limfattycznego (oedema lymphaticum) a niekiedy do soniowacizny (elephantiasis). Zdaaj si sytuacje, kiedy koczyna moe by grubsza ni obwód w pasie.