Prhistoria, Pradzieje Europy Środkowej, cz.6


Pradzieje Europy Środkowej, część 6

SŁOWIANIE problematyka sporna, pojęcie niewyjaśnione

Źródła późne: VI/VII w i później (wczesne średniowiecze)

Problem: czy to pojęcie jest wychwytywane wcześniej?

Nazwy nadane (tak o nich mówiono, nie wiemy jak oni mówili o sobie), źródła pisane:

  1. Na poziomie społeczności świata greckiego (VI/V w pne) nie ma w ogóle nazwy, która mogłaby łączyć się ze słowianami, są jednak tajemnicze nazwy Neurowie, Budynowie i Antowie (na wysokości a północ od Krymu, rejon Nadczarnomorski), które nie pasują so innych struktur etnicznych. Być może stanowią one odzwierciedlenie społeczności słowiańskich, ale nie można ich zidentyfikować.

  2. Tacyt, świat rzymski. Pojawia się nazwa Wenetowie, pojęcie na wschód od Wisły- strefa kiepsko znana przez Rzymian. Nazwa `wenetowie' oznacza `nieznany' lub `nie wiadomo kto'. Nie ma źródłosłowia rzymskiego, ale nie jest to też termin własny. Nazwa pojawia się w kilku miejscach (na wys. Dzisiejszej Wenecji, na pograniczu Hiszpanii i Francji i wschodzie Galii), nie wiemy co oznacza podmiotowo. Źródłosłów w języku celtyckim, tak określali Celtowie ludzi, o których nie wiedzieli kim są. Nadinterpretacja sprawia, że możemy rozciągnąć pojęcie Wenetów na teren ziem polskich.

  3. Trzeci poziom, nazwy podejrzane o świat słowiański: sklawinowie, sklawenowie, IIIwne/IV wiek ne- schyłek Cesarstwa Rzymskiego, tworzy się Cesarstwo Bizantyjskie i Zachodniorzymskie.

Rejon nadczarnomorski: Antowie, choć i tu pojawia się nazwa sklawenowie (początkowo w łuku Karpat)

Problem Antów- zbieżność z Antami czasów Greckich, w ujęciu przestrzennym podobny obszar. Nazwa nadana przez świat Bizantyjski i zaczerpnięta ze źródeł greckich.

Sklawinowie, Sklawenowie IV,V,VI w ne

a) zjawisko Sarmatów (Morze Kaspijskie i Czarne), w II/ III w. Ne. Wchodzą w rejon doliny karpackiej

b) ok. 375r ne pojawiają się Hunowie (społeczności dalekowschodnie) w Kotlinie Karpackiej, ale znikają- zostają wchłonięte przez Sarmatów

c) rejon pernamentnie zajmowany przez społeczności stepowe

d) społeczności świata germańskiego

-Bastarnowie i Skilowie

-Cymbrowie i Teutonowie (po B. I S. Mogły penetrować ren region)

-Suebowie

-społeczności Skandynawskie

e) Łuk Karpacki jest więc miejscem styku społeczności idących z północy i społeczności stepowych

f) rejon dolnonaddunajski- społeczności kręgu dackiego: Dakowie ok. II w ne

g) społeczności Trackie (rejon dzisiejszej Rumunii)

jeśli na tym tle przetrwała nazwa Antowie to musiała oznaczać jakieś silne, stałe ugrupowania

supozycja (przypuszczenie): jeśli pojawia się nazwa Sklawenowie to także oni musieli pojawić się z podobnej strony

Wszystkie społeczości, które się pojawiają muszą mieć jakiś podział/ strukturę (egalitarną, elitarną etc.) jakkolwiek nazywa się to wspólnotą, to jest tam grupa elitarna:

Pomiędzy 1, 2, 3 (źródłami, w których mogą pojawiać się Słowianie), nie ma relacji prostej- wszystko odbywa się w czasie, a data 512, kiedy zostali odnotowani, to tylko rok, w którym ktoś miał „kaprys” ich odnotować.

Źródła archeologiczne: wielość zjawisk etnicznych:

zetknięcie dwóch społeczności kulturowo odmiennych, kohabilitacja- pokojowe współistnienie

mozaika kulturowa

Dunaj, Łuk Karpat (2 najbardziej aktywne rejony formułowania się Słowian, północ- mniej aktywna), Morze Czarne najczęściej pojawiający się obszar Sklawenów w źródłach bizantyjskich.

Ruch społ. Słowain- aktywność kulturowa (przemieszczają się), dlaczego?

  1. wydarzenia spoza tej społeczności inspirujące przemieszczanie się:

  • wydarzenia w obrębie tej społeczności.

    • Na skutej powyższych wydarzeń tworzy się nowy wzorzec kulturowy. W V/VI w ne pojawiają się nowe wartości kulturowe identyfikowane ze Sklawenami, Sklawinami i być może Antami:

    1. Kultura pieńkowaska Bałkany

  • Kultura prasko- korczakowska Zachód, Nizina Polska i Nizina Niemiecka, Łuk Karpat, społeczności północnych Bałkanów

  • Kultura Kołoczyńska Zachód

    • 2 i 3 dalej od limesu rzymskiego, większa przestrzeń kombinacji kulturowych, upowszechniania się

    społeczności te nie są w stanie całkowicie zasiedlić tego obszaru

    społeczności, które ewentualnie możemy identyfikować ze społecznościami słowiańskimi

    dlatego musimy powiedzieć, że problem „pojawienia” się Słowian jest w gruncie rzeczy problemem slawizacji

    po 450 r ne Goci i Gepidzi (społeczności germańskie_ wracają i wchodzą na kontynent Skandynawski - ruch w kierunku zachodnim

    Niż Polski, Niemiecki, Czechy, Morawy proces slawizacji (upowszechnianie się cech kulturowych, przejmowany przez inne podmioty, które się upodabniają) jedyny możliwy po upadku Rzymu, nie tylko się więc pojawiają Słowianie, ale także slawizują społeczności z którymi się stykają

    Kultura morza jest obca Słowianom i jest to dowód slawizacji.

    Społeczności Słowiańskie- kiepski sposób organizacji- zabijanie przywódców po osiągnięciu wybranego celu.

    Słowiańszczyzna od VI- X wieku, podział na strefy kulturowe Słowian (diametralnie inne wyobrażenia kulturowe, w tym czasie jest to max strefa słowiańszczyzny, ich odmienność osiągnięta została dzięki slawizacji:

    1. Południowych:

  • Zachodnich

    1. Wschodnich

    Kultura materialna: nisza, zapaść kulturowa: proste formy, brak ozdobnictwa, niewielka ilość narzędzi żelaznych w użyciu, ALE grodziska (obronne) pojawiają się w szybkim tempie wraz z podgrodziem, co dalej powoduje powstanie opoli.

    Obrządek pogrzebowu: zwyczaj nakurhanowy (spalano, szczątki stawiano na kurhanie_ głęboka reorganizacja

    X/XI w grodziska z podgrodziami odzwierciedlają formułowanie się organizacji wczesnopaństwowych.

    HUNOWIE

    Hunowie to jedno z wielu plemion stepowych pojawiających się w tym rejonie. Pojawianie się społeczności stepowych na terenie środkowej Europy jest zjawiskiem stałym. Inne społeczności stepowe pojawiające się w tym rejonie:

    Hunowie odgrywają znaczącą rolę w dziejach schyłku antyku- nurt oddziaływań ok. 350- 375 r ne w Kotlinie Karpackiej (i przesówają się w rejon Europy), oddziaływania wschodnie: także Sarmaci są tego pochodzenia i także pojawiają się w Kotlinie Karpackiej i przemieszczają na Zachód.

    Na temat Hunów, posiadamy różnorodne źródła pisane:

    1. Jezioro Bajkalskie: dzieje imperium chińskiego- konflikt z Hunami:

  • Świat barbarzyński:

    1. Świat grecki i rzymski opisują między IV a VI wiekiem Hunów

    2. Państwo Sasanidów (pogranicze Azji i Wschodu Europy), I/III w ne --> kontakty z Hunami

    III/IV wiek ne:

    Hunowie w 350-375 r ne, otoczenie:

    Wiedza o pojawieniu się Hunów jest szeroka: Amanius Marcelius (rzymski dziejopisarz).

    Okres wędrówek ludów (ważne pojęcie!)

    IV/V wiek--> ruch Hunów

    1. Hunowie--> Awalowie -->Hazalowie, Protobułgarzy; Łuk Karpacki- upowszechnianie; wszystkie ludy stepowe idą do Kotliny Karpackiej, a potem się rozchodzą.

    2. Zatoka Gdańska: Goci, Gepidzi idą w stronę Morza Czarnego, spotykają się z Hunami i zaczynają przed nimi uciekać.

    3. Podążają na teren wschodniej Galii.

    4. Morze Północne między Jutlandią, a Wyspami Brytyjskimi i fryzyjskimi

  • Północna Afryka, Wandalowie 379 r, wypchnięci przez Wizygotów i Franków (Gejzeryz i jego wojska atakują Europę- Lacjum, terytorium Rzymu od południa)

    • Środkowe dorzecze Dunaju- Hunowie, kontakty z Longobardami (przyszli Dorzeczem Łaby w IV/Vw)--> więź kulturowa --> przepływ złota huńskiego, zdobnictwa na teren Longobardów, przejście też grobów Hunów, kobiety Longobardzkie żonami Hunów (6 z 7 żon Atylli)

    Sarmaci, którzy byli w tej Kotlinie prawdopodobnie przeszli na stronę Hunów i zostali objęci ich kulturą--> znika pojęcie Sarmatów, zaś pojęcie Hunów liczebnościowo wzrasta (fakt nawiązywania kontaktów kulturowych)

    -->federacja ugrupowań pt. Hunowie a nie przyrost demograficzny

    I poł V w ne powstaje państwo Atylli:

    Hunowie, cechy charakterystyczne:

    ROZCHODZENIE SIĘ HUNÓW

    Nazwy przywódców- coraz częściej je posiadamy, pojawiają się. Ciągłość nazwisk= kontynuowanie, stabilność władzy. Ale też formułowanie się nacji, ugrupowań.

    445 r władzę objął Atylla --> konstytuowanie się społeczności

    Przypływ złota: główny surowiec w wytwarzaniu ozdób, ubiorów i broni.

    +kameryzacja (oczko w otoczeniu metali szlachetnych), upowszechniane przez świat huński

    +granulacja i filigran (techniki osadzania kamieni szlachetnych)

    +złote plakietki- dokładane uzbrojenie (skarby)

    +zapinki tarczowate

    + technika wycinania i odciskania ornamentów

    Groby Huńskie: kurhany, szkieletowate (na wznak) +uzbrojenie

    Kontakt z Longobardami- grzebienie.

    Kotły Huńskie (pojemność 40-50litrów), funkcje: gotowanie, pas transmisyjny przenikania zdobień.

    Działalność Hunów w Europie:

    Ok. połowy V w w rejonie środkowego Dunacju Atylla zostaje politycznie wyciągnięty przez Aecjusza do wschodniej Galii i następuje otwarta konfrontacja 6 czerwca 451 r. Remis ze wskazaniem na 1- szą stronę konfliktu:

    1. Ariowist: Wizygoci, Frankowie, Legiony Rzymskie

    2. Hunowie, Longobardowie, Ostrogoci i inny kupieni.

    Odejście Hunów:

    Po odejściu Hunów: