Ucho- przetwornik mechano- elektryczny ( na wejściu do ucha en mechaniczna, a na wyjściu sygnał elektryczny) ( w nim kodowane informacje)Rozchodzące się w pow fale dźwiękowe odbierane są przez ucho zewn. Poprzez kanał słucho docierają do ucha środk i wprawiają w drgania znajdujące się tam 3 kosteczki :Ucho zewnętrzne( kieruje fale, stabilizuje warunki atmosferyczn bębenka)- małżowina uszna (przechodzi w przewód uszny i kończy się błoną bębenk); -umożliwia percepcję kierunku dochodzenia fal aku ( na wskutek ugięcia krawędzi ucha; odbicia); -chroni przed urazami mechanicz- kanał słuchowy l~ 25mm, s~7x9mm2 *stabilizuje temp., wilgotność bębenka, filtr mechaniczny * pełni funkcję rezonatora frez= 2000 Hz-4000Hz, wzmocnienie: 10-20 dB. Od błony bębenkowej zaczyna się ucho środk. z 3 kosteczkami Ucho środkowe - błona bębenkowa: epileptyczny stożek s~8x9 mm2, h~2mm; amplituda drgań błony ~10^-8 mm - kanał Eustachiusza(łączy ucho środk z gardłem) wyrównuje ciśnie ( zewnętrzne i wewnętrzne) po obu stronach błony bębenk- funkcja ochronna ucho środk. młoteczek, kowadełko, strzemiączko( okienko owalne) funkcja- transformacja siły, mechanizm obronny, wzmacnianie do 30-40dB, Transformacja siły- siła działająca na okienko owalnego 60razy większa od siły działającej na bębenek ( bo iloczyn ciśnienia i powierzch jest mniejszy na błonie bębenk) Amplituda bębenka/ Amplituda podst. strzemiąc= 1,3-3. F. transformacyjna- wywołanie wyraźnych wrażeń słuchowych przez stosunkowo małe siły, co umożliwia konstrukcja układu 3 kosteczek F.transmisyjna - przenoszenie en z jednego ośrodka poprzez układ kostny do drugiego, różniących się znacznie swymi właściwo (powietrze i ciecz o dużej lepkości), Mechanizm obronny ( refleks słuchowy) - czułość maleje w miarę jak działa hałas działa; Refleks słuch. działa gdy poziomy przekroczą 80dB *Mechanizm obuuszny, L prog= 80-90 dB; F(f) F rośnie, L prog maleje;*zmiana osi obrotu strzemiączka ( o 90stopni) , naprężenie bębenka( rośnie), naprężenie okienka owalnego ( maleje) to efekt działania mięśnie * tmin niezbędne do uruchomienia mechanizmu 50-150 ms* czas( od chwili ustania bodżca) potrzebny do powrotu mięsni i kostek do stanu wyjściowego 200ms-1,2s, t min i czas od chwili ustania bodżca to - hałas mniej szkodliwy od impulsowe, istotna jest częstość impulsów i czas narastania impulsówUcho wewnętrzne (wypełnione perylimfą) ( zamiana energii akustycznej na elektryczną)- przedsionek - ślimak ( przetwornik drgań mechanicznych na impulsy nerwowe)- kanały półkoliste ( zmysł równowagi) Ślimak l~35 mm, 2,5 zwoja, `składa się' błony podstawnej i siatkowej. Miedzy nimi organ Cortiego Selektywne drgania błony przekazywane są centrom nerwowym poprzez: - odkształcenie błony podstawnej co powoduje przesuwanie się błony siatkowej i pokrywkowej oraz organu Cortiego co prowadzi do zginania rzęsek, które powoduj pobudzenie nerwu słuchowego i zachodzą zjawiska elektryczne
Eksperyment Bekesy'ego ( uszkodzenie narządu słuchu)- imitowanie ruchów strzemiączka ruch okienka owalnego ruch nieściśliwej perylimfy deformacja błony podstawnej.
Miejsce maks pobudzenia błony podstawnej zależy od f fali akust. Fala rozchodząca się wzdłuż błony podstawnej osiąga maks amplitudę w miejscu odpowiadającym danej częstotliwości
Silne, długotrwałe pobudzanie błony podstawnej powoduje niszczenie części błony od strony strzemiączka, komórek rzęskowych przenoszących sygnału wysokich f.Ubytki powstają w zakresie wysokich f Pobudzenie organu Cortiego (Organ wyłapujący wibracje o różnych f odpowiadające zróżnicowanej wysokości dźwięków)- pobudzenie drogą drgań okienka owalnego ( droga powietrzna)- drgania mechaniczne struktury ślimaka, drgania mechaniczne kości głowy ( przewodnictwo kostne); zał. Jeden bodziec akustyczny. Pobudzenie drogą kostną mniejsze o 30-40 dB od pobudzenia powietrz skuteczność działania ochronników słuchu ograniczona do około 30-40dB Obszar słyszalnościto obszar znajdujące się pomiędzy progiem słyszenia, a granicą bólu. Obszar słyszenia zmienia się wraz z wiekiem, ograniczanie występuje szczególnie dla wysokich f (60 lat do 5kHz). Próg słyszenia - są to najniższe wartości poziomu ciś aku na danej f, które wywołują wrażenia dźwiękowe. Granica bólu - najniższe wartości poziomu ciś aku, które wywołują uczucie bólu i mogą prowadzić do unieszkodliwienia narządu słuchu Krzywe izofoniczne - linie jednakowego poziomu głośności. Poz głośności dźw. jest określony jako równy N fonów, gdy otologicznie normalni słuchacze oceniają jego głośność jako jednakowo głośny z tonem odniesienia o f= 1000 Hz, którego poziom ciśjest równy N dB przy bieżącej fali płaskiej rozchodzącej się ze źródła umieszczonego na wprost twarzy słuchacza. Pomiary rozprzestrzeniania się dźwięku w pomieszczeniu zamkniętym wykonuje się w celu zbadania rozkładu pola akustycznego wewnątrz tego pomieszczenia. W przypadku pojedynczego źródła dźwięku wyznacza się w najbliższym otoczeniu tego źródła siatkę punktów oddalonych jeden od drugiego o jeden metr. Następnie kolejno wykonuje się pomiary poziomu dźwięku w każdym z tych punktów i na podstawie uzyskanych wyników wykreśla krzywe jednakowego poziomu dźwięku, tzw. krzywe izofoniczne. Siatkę takich krzywych wykonuje się dla całego badanego pomieszczenia. Wrażliwość na f zmniejsza się wraz ze wzrostem ciś aku. Związek krzywych izofonicznych z charakterystykami A, B, C (poziom dźwięku A, B, C) Poziom dźwięku : A - LA [dB], B - LB [dB], C - LC [dB].A: aproksymuje charakterystyki (krzywe) izofoniczne z zakresu 0÷55 fonów B: aproksymuje charakterystyki (krzywe) izofoniczne z zakresu 55÷85 fonów C: aproksymuje charakterystyki (krzywe) izofoniczne >85 fonów Poziom dźwięku A(B,C) jest to poziom ciśnienia akustycznego ważony charakterystyką A(B,C).
hałas ciągły ustalony - hałas, którego poziom dźwięku A w określonym miejscu zmienia się w czasie nie więcej niż o 5 dB hałas ciągły nieustalony-hałas, którego poziom dźwięku A zmienia się w czasie obserwacji co najmniej o 5 dB hałas impulsowy - składający się z jednego lub wielu zdarzeń dźwiękowych, każde o czasie trwania < 1 sek, np wybuch, wystrzał ( może wywołać zaburzenia oddychania).!! hałas impulsowy jest bardziej szkodliwy od ciągłego, bo niezbędny czas do uruchomienia mechanizmu obronnego ucha środkowego wynosi ok. 50-150ms. Natomiast od chwili ustania bodźca do powrotu mięśni i kostek do stanu wyjściowego trwa 200 ms - 1,2 s. Hałas impulsowy jest więc bardziej szkodliwy ze względu na pewną bezwładność układu obronnego, a co za tym idzie możliwość jego negatywnego działania hałasu w momencie gdy mechanizm obronny jeszcze nie reaguje.
Ekwiwalentny ( równoważny) poziom dźwięku A wyznaczamy dla hałasów nieustalonych (nieustalonych Δla >= 5 dB); wyznaczany dla czasu T. Nadmierny hałas powoduje- uszkodzenia słuchu,- zakłócenia mowy,- zmiana rytmu oddychania i akcji serca,- zmiana tętna i ciśnienia krwi,- bóle mięśni i stawów,- zaburzenia przewodu pokarmowego,- zmiany w wydzielaniu skórnym,- zakłócenia równowagi emocjonalnej Parametry fiz hałasu warunkujące jego odczuwanie i szkodliwość- poziom ciś aku,- widmo,- przebieg czasowy ( ciągły, przerywany impulsowy),- czas oddziaływania ( kumulacja w czasie ! ) Audiometryczne badanie słuchu -obiektywne - bez czynnego udziału pacjenta, bazująca na odruchach warunkowych lub bezwarunk (np. zmiana akustycznej impedancji falowej ucha lub zmiana oporności skory) - subiektywne z czynnym udziałem pacjenta. Audiometria. subiektywna:- a . tonalna-a . słownaAudiometria słowna ∆L = Lbadane - Lstnd [dB], ∆L- ubytek słuchu,, Lbadane - poziom ciś aku przy którym zrozumiałość mowy dla osoby badanej jest 50%, Lstnd - poziom ciś aku, przy którym występuje zrozumiałość mowy 50% dla osoby o słuchu normalnym Audiometria tonalna: - przy przewodnictwie kostnym, - przy przewodnictwie powietrznym (na ogół) ubytek słuchu Us [dB] Us = 20 log( p/pn)= F(f) p - ciś akue odpowiadające progowi słyszenia badanej osoby, pn - ciś akue odpowiadające normalnemu progowi słyszenia
Wyniki przedstawiane w układzie bezwzględnym lub względnym.Poziom normalizacji hałasu w środowisku:0-20 dB- przedział dyskomfortu, 20-55- przedział komfortu, 55- 85-
przedział narażenia, powyżej 85 dB przedział zagrożenia W środow. pracy ocena hałasu dokonywana jest ze względu na ochronę słuchu lub na możliwość wykonywania pracy
Kryteria oceny hałasu słyszalnego w środowisku pracy : Ochrona słuchu:1. Ekspozycja na hałas w czasie T: 8h, 24h, EA,T = ∫ pA 2 ( t ) dt [Pa2 *s], Wartości dop.- Dla 8 h
3,64 * 103 Pa2 * s, Pa - ciśnienie akustyczne skorygowane charakterystyką - Dla 40 h 18,2 * 103 Pa2 * s 2. Poziom ekspozycji na hałas -Odniesiony do 8 godzin
EEx , 8h = L A , eq,T + 10 log T/T 0 [dB], L A , eq,T -równoważny poziom dźwięku A za okres T, T 0 -czas odniesienia ( 8h )- Odniesiony do40h, EEx , 40h = 10 log [ 1/5 ∑ 100,1 * ( LEx,8h )i ] [dB ]
WARTOŚĆ DOPUSZCZALNA : 85 dB, 3.Maksymalny poziom dźwięku A mierzony na charakterystyce Slow L Amax = 115 dB, 4. Szczytowy poziom dźwięku C, L Cpeak = 135 dB
Ocena hałasu w środowisku pracy ze względu na możliwość wykonywania pracy dokonywana jest w oparciu o równoważny poziom dźwięku A dla 8h
wpływ hałasu słyszalnego na org ludzki <35 dB - nieszkodliwy, np. hałas świetlówki, 35-70 - męczący dla układu nerwowego, 70 - 85 - ujemnie wpływa na układ nerwowy (ból głowy), ubytki słuchu, 85 - 130 - zmiany funkcjonowania układów: nerwowego (depresje), krążenia (zawały serca), oddechowego. występują także bardzo szybkie trwale ubytki słuchu.
>130 - uszkodzenia: organu słuchu (błona bębenkowa), narządów wewnętrznych, choroby psychiczne.