Cechy socjologii humanistycznej
Sojologia humanistyczna- „socjologia rozumiejąca”(Max Weber);
Główne jej cechy:
- Antynaturalizm- odrzuca pogląd iż rzeczywistość społeczna jest częścią przyrody, nie powinna być badana w taki sposób jak przyroda
- Interakcjonizm- jednostka i społeczeństwo stale się zmieniają, „powstają” w toku interakcji społecznej, nie są czymś danym, stałym, pierwotnym. O interakcji mówimy gdy jednostka uwzględnia w swoim działaniu możliwe reakcje innych ludzi i stara się na nie wpłynąć. Działania świadome jednostki są zorientowane na innych członków społeczeństwa.
- Rozumienie i interpretacja
Metody muszą zapewniać dotarcie do tego, czym ludzie kierują się w swoich działaniach, nie tylko obserwacja. Socjologię interesują nie tyle zachowania się ludzi, ile znaczenia jakie się z nimi wiążą, jak dane sytuacje są postrzegane i „definiowane przez jednostki.
- Wiedza społeczna jako samowiedza
Socjologia nie służy do kierowania procesami społecznymi w pożądanym kierunku, ale jest wiedzą pomagającą uzyskać orientację w zmieniającym się świecie, zwiększającą mądrość niż techniczną sprawność.
Przedstawiciele socjologii humanistycznej:
F.Tonnies
- Źródła myśli: Hobbes, Nietsche, Schopenhauer, K.Marks, A. Comte, H.Spencer
- III poglądy na życie społeczne( III dyscypliny):biologiczny(biologia społeczna, antropologia), psychologiczny(psychologia społeczna), socjologiczny(socjologia)
- Fakty wzajemnego uznania- badanie faktów społecznych i ich motywów
- Współżycie- wymiana świadczeń i zachęt pomiędzy jednostkami
- Jedność społeczna daje się zrozumieć na sposób psychologiczny
- To co społeczne emanuje z ludzkiego chcenia, niezmiernie ważne akty woli, społeczeństwo składa się z jednostek, które chcą jego istnienia.
- W zależności od rodzaju woli mamy do czynienia ze wspólnotą lub stowarzyszeniem
- wola ograniczona- płynąca z głębi ludzkiej psychiki, powoduje działania spontaniczne i niewyrachowane, z takiej woli powstaje wspólnota która łączy jednostki na zasadzie naturalnej i spontanicznej bliskości emocjonalnej np. więzy rodzinne
- wola arbitralna- poprzedza ją namysł i kalkulacja; działania służą osiągnięciu określonego z góry celu; z takiej woli powstaje stowarzyszenie, tutaj łączy jednostki wyrachowanie, umowa, wymiana korzyści.
G.Simmel (1858-1918)
- społeczeństwo to zespół uspołecznionych jednostek, materiał ludzki, ukształtowany przez całość rzeczywistości historycznej; w drugim znaczeniu jest sumą form stosunków pomiędzy jednostkami, dzięki którym są one przekształcane w społ. w pierwszym znaczeniu tego słowa
- interakcja- jest pojęciem centralnym w jego socjologii, to ona jest ważna, nie jej utrwalone rezultaty, fascynujące socjologów do tej pory
- przedmiotem zainteresowania socjologii powinna być forma faktów społecznych, socjologia powinna badać te formy pozostawiając innym naukom badanie zmiennych treści wypełniających w różnych konkretnych sytuacjach
- jednostka intersuje socjologię ze względu na cechy, które są istotne w kontekście jej życia społecznego
M.Weber (1864-1929)
- świat społeczny to chaos
- wielkie znaczenie dla zmiany społecznej mają idee i wartości kulturowe
- socjologia powinna zajmować się badaniem działania społecznego, nie struktur
- nie uznawał istnienia zewnętrznych, niezależnych od społ. jednostek
- typy idealne- pomocne w rozumieniu rzeczywistości; modele pojęciowe i analityczne, w świecie rzeczywistym nie istnieją, służą jako punkty odniesienia
- Racjonalizacja- oparta na wiedzy technicznej i podporządkowana kryterium wydajności organizacja życia społecznego i ekonomicznego; w społ. tradycyjnych ludzkie postawy i wartości określa religia i tradycja, nowoczesne społeczeństwo cechuje racjonalizacja wszelkich dziedzin życia
Socjologia fenomenologiczna: A. Shutz
-socjologia fenomenologiczna Shutza czerpała z filozofii Husserla i Webera
- badacz świata społecznego ma do czynienia ze znaczeniami, które czynią rzeczywistość taką, jaką jest
- potoczne myślenie to podstawowy składnik rzeczywistości; źródło sensu i wiedzy o niej
- świat przeżywany- przed i pozanaukowy układ odniesienia wszelkiego myślenia
- przedmiotem badań społecznych musi być świat życia codziennego, z którego wyłania się ład stosunków międzyludzkich
- rzeczywistość społeczna nie jest chaosem; posiada wewnętrzny porządek wprowadzony przez zwykłych ludzi, nie mogliby żyć razem bez rozumienia się i wspólnoty wartości
- socjologia ta stara się zbliżyć punkt widzenia badacza do punktu widzenia badanych
Teorie cywilizacji
O.Spengler
- każda z kultur stanowi całość; nie potrzebuje żadnych innych; są one niezależne od siebie
- cywilizacje są określane jako „wielkie kultury”;
- wyróżnił 8 wielkich kultur: babilońska; egipska; chińska; hinduska; meksykańska; antyczna; zachodnioeuropejska i rosyjska
- „kultury są organizmami: całościami wewnętrznie zintegrowanymi, nie zbiorami elementów; przechodzą swój cykl życiowy (od narodzin do śmierci) tak, jak inne organizmy
- cywilizacja w jego ujęciu to faza rozwoju każdej kultury;
- cywilizacja to kultura, która utraciła duszę
- miejsce duszy zajmuje - intelekt; ludu-masa; msce ojczyzny- kosmopolityzm; serca- pieniądz; państwa- zatomizowane społeczeństwo
A. Weber
- cywilizacja- „sprawa poznawania porządku rzeczy wcześńiejszego i niezależnego od ludzkiej działalności, odkrywania tego co istnieje jako świat wspólny dla całej ludzkości- jest uniwersalna i zdolna do przekraczania wszelkich granic“
- kultura- „jest domeną tworzenia czegoś nowego; pozbawioną odniesienia do wspólnej dla wszystkich rzeczywistości; znajdują się w niej potrzeby duchowe; nie ma charakteru uniwersalnego, będąc ekspresją tego, co swoiste i zróżnicowane“
- ludzkość nie jest jednością; zawsze będzie podzielona na nieprzystawalne do siebie wielkie kultury
- kultury rodzą się; rozwijają, starzeją i umierają jako niezależne światy symboliczne posiadające swoje własne cechy i nieprzekazywalną treść
- 7 światów: chiński, hinduski, egipski, babiloński, klasyczny, arabski i zachodni
- Weber uważa że trudno jest odkryć uniwersalny ład i określony kierunek zmiany cywilizacji
A.J. Toynbee
- odrębność cywilizacji zależy od czynników duchowych (religijnych)
- cywilizacja nie jest samotną wyspą, której charakter i losy są niezależne od kontaktów z innymi cywilizacjami; dochodzi nawet czasami do ich stapiania się
- cywilizacja ma dynamiczny charakter, przejście w stan spoczynku, oznacza jej śmierć
- w dziejach ludzkości wymienia co najmniej 20 cywilizacji; świat współczesny pozostaje podzielony na 5 części: zachodnią, prawosławną, muzułmańską, hinduską, dalekowschodnią
- o postępach każdej cywilizacji decyduje pojawienie się wybitnych jednostek, które potrafią pociągnąć za sobą bierną resztę- cywilizacja potrzebuje elity wskazującej drogę, posiadającej odpowiedni autorytet;
- cywilizacje rozkwitają tak długo, jak stosunek pomiędzy elitą a władzą jest względnie harmonijny;
- upadek cywilizacji: przywódcy przeobrażają się w grupę dominującą w sferze stosunków materialnych; spadek sił twórczych elity; odwrócenie się od niej proletariatu, społeczna dezintegracja