Specyficzne cechy gosp. Zywn - rozdrobniona struktura jednostek produkcyjnych* relatywna niemobilnosc rolniczej sily roboczej* wplyw warunkow naturalnych na prod. rol* wahania sezonowe* nietrwalosc surowcow* rozproszenie przemyslu spoz* terytorialne rozmieszczenie bazy surowcowej i przetworczej* nieelastyczny popyt na zywn.* spadek udzialu wydatkow na zywnosc w ogolnych wydatkach w miare wzrostu dochodow
Koszty transakcyjne - wynikaja z funkcjonowania systemu gosp. I obejmuja koszty ex ante ( projektowanie, negocjowanie, zabezpieczenie umow) ex post (koszty niedostosowania, renegocjacji, skladowania)
Integracja pozioma - wspolpraca na jednym poziomie referen. Może wyst. W formie inst. Zarzadczej, funkcjonalnej, strukturalnej. Cele: wzmocnienie konkurencyjnosci, zmniejszenie kosztow, wykorzystanie szans rynkowych, poprawa oferty, uzyskanie korzystnej marzy, mozl. Zaistnienia w powiazaniach pionowych, rozszerzenie pola dzialania
Integracja pionowa - strategia polegajaca na stopniowym przejmowaniu i kontrol. Jak najwiekszej liczby ogniw, od wydobycia i przetworzenia do sprzedazy finalnemu odbiorcy
Cele: ograniczenie kosztow dzialalnosci, przejecie zyskow generowanych przez poszczegolne ogniwa, poprawa koord. Dostaw, lepsze zroznicowanie oferty, zbudowanie barier wejscia na rynek dla konkurentow
Warunkiem harmonijnego rozwoju gosp. Zywn. Jest nierownomierny rozwoj jej dzialow.
Problemy zaporowe - „waskie gardla” pojecie zaklada iż postepowaniem ludzi kieruja okreslone reguly, a gdy zostana powszechnie uznane nabieraja cech instytucji. Problemy zaporowe wyst. Miedzy poszczegolnymi ogniwami gosp. zywn ograniczaja jej sprawne, skuteczne, bezpieczne dzialanie. Wynikaja z istniejacej struktury obszarowej w rol, rozdrob przem spoz, niedost uregulowan prawnych, niedoboru info na rynku. Obecne problemy zaporowe: brak zaufania miedzy partnerami, rozszzanie się nozyc cenowych, odroczone terminy platnosci naleznosci. Rozwiazywanie problemow: wprowadzenie przep. Prawnych, propag. zach etycznych, wsparcie finansowe sektorow majacych b.trudna sytuacje ekonom, szkolenia i edukacja.
Zmiany w czasie:
Tendencja (trend) - okresla ogolny kierunek rozwoju danego zjawiska, wynikajacy z przyczyn o podstawowym znaczeniu, niezalezy od wah. Okresowych lub przypadkowych. Zmiany te zachodza w ciagu dluzszego okresu min 10-15 lat. Zjawisko może mieć tendencje malejaca lub rosnaca
Wahania okresowe - okresowe wzrosty i spadki rozmiarow zjawiska spowodowane dzialaniem dodatkowym, powt. Się cyklicznie przyczyn. **koniunkturalne - regularne wahanie produkcji i wykorzystania czynnikow wytworczych, zwiazane sa z cyklem koniunktury (nadprodukcja, depresja, ozywienie, rozkwit) **sezonowe - zmiany wystepujace i powtarzajace się w ramach kolejnych okresow rocznych. Ksztaltuja się pod wplywem sezonowych czynnikow przyrod., klimat, spolecznych, polityki gosp.
Wahania losowe (przypadkowe) - zmiany trudne do przewidzenia, nie powtarzajace się np. wojny, kleski zywiolowe
Wahania sezonowe wyst we wszystkich ogniwach lancucha gosp. Najwieksze są w przypadku zbiorow ziemniakow, burakow cukrowych, zboz, owocow i warzyw.
Skutki sezonowosci w przetw.: niepelne wykorzystanie surowca w innych okresach, nierownomierne dostawy do przetworstwa i probl. Z zapewnieniem ciaglosci dosstaw surowca, wprowadzenie dodatkowych operacji technolog w celu przedluzenia trwalosci produktow,
Skutki sezonowosci w handlu: cykliczne zmiany cen na rynku, wzrost utraty plynnosci finansowej przetworcow i dystryb., zmiany wielkosci importu i exportu,
Czynniki wplywajace na wystepowaniesezonowosci w konsumpcji: dostepnosc i ceny zywnosci, relacja cen produktow zastepczych i uzupelniajacych się, zwyczaje i nawyki zywieniowe, zakupy na zapas, samozaopatrzenie
Łagodzenie wahan sezonowych: dobor odmian i gatunkow, dobra organizacja dostaw i skupu, stosowanie odpowiedniej instrumentacji finansowej, prowadzenie dodatkowych operacji technolog, produkcja miedzysezonowa, magazynowanie surowcow i produktow w odpowiednich warunkach- rozwoj lancucha chlodniczego, handel zagraniczny, pobudzenie popytu poza sezonem
Przecietne odchylenie wzgledne: okresla o ile procent od sredniej miesiecznej, przyjetej za 100%, odchyla sie przecietnie, biorac wartosc badanego zjawiska, kazdy miesiac w danym roku V=suma[xi-1/m*xr]/100 od 0 do 183,3%.
Banan = 125, owoce=59%.
Wzgledna amplituda wahan- jest miara granicznych rozpietosci danego zjawiska. Wyraza ona stosunek wielkosci zjawiska w miesiacu szczytowym do wielkosci w miesiacu o wartosci najnizszej.
Sezonowosc przemyslu:
Wysoka rytmika produkcji, zatem male wahania sezonowe, przecietne odchylenie w prod. jest mniejesze niż 10%, zaklady prod. produkty przemialu zbóż, prod. chleba, makarony, mleko
Istotne wahania sezonowe, 10%<v<20% są to zaklady prod. mieso, wyroby cukiernicze, oleje tluszcze roslinne
Bardzo silne wahania sezonowe 20%<v<50% są to zaklady przetw. Owoce i warzywa, jaja drob tyton
Kampanijna produkcja v>50% produkcja cukru, pzretw. Ziemniakow
Sezonowosc konsumpcji:
Mniej niż 5% -wahania sezonoiwe sa małe- spozycie przetw. Zbozowych, mleka i jego przetw, miesa i przetw. Tluszczow, olejow rosl, pieczywa
5-15% - wahania srednie - jaja, tluszcze zwierz tkankowe, cukier, banany
pow. 15% - wahania duze - maslo, warzywa, owoce, ryby, nasiona straczk.
EFTA:
zalozyciele - Austria, dania, norw, port, szwajc, szwecja, UK
dolaczyly - fin, isl, licht,
obecni - isl, norw, szwaj, licht
Saldo handlu zagranicznego - 2003 +0,45
2004 +0,85
Handel rolno-spoż
Export 4,0 (2003), 5,2 (2004) 8,7%
Import 3,6(2003), 4,4(2004) 6,1%
Handel zagraniczny 2004( -11.4) 2003( -11,4)
Od 97 roku udział prod rolno spozywczych spadł do 8% w 2000 ustabilizowalsie na poziomie 8-9%.
Eksport polski- mieso i przetwory, owoce i przetwory, cukier i przetwory, produkty leczarskie.
Import- owoce i przetwory, rosliny oliete i przetwory, ryby i przetwory, kawa, herbata, kakao.
Saldo ujemne: rosliny oleiste i przetwory, kawa i herbata, zboza i przetwory, ryby i przetwory.
Saldo dodatnie: mieso i przetwory, produkty mleczarskie, cukier i przetwory, warzywa i przetwory.
Głowni importerzy: UE, kraje rozw sie, EFTA
Glowni exporterzy: UE, WNP, kraje rozw sie
Udzial produktow rolno- spoz zarówno w exporcie jak i imporcie spada. W ujeciu wartosciowym dominujacym kierunkiem exportu sa niemcy, rosja, holandia. W ujeciu wartosciowym dominujacym kierunkiem importowym sa niemcy, holandia, wlochy. Po rozszerzeniu UE do 25 wartosc exportu i importu wzrosla.
Najwyzszy poziom exportu: sierpień, wrzesien, październik
Protekcjonizm rynkowy - objecie ochrona produktow rolniczych (mleka, cukru, pszenicy durum), jest niezb. Czynnikiem harmonijnego rozwoju rolnictwa i terenow wiejskich i zachowania specyf rolnictwa niektórych regionow
Liberalizm handlowy - wolny handel, zniesienie barier handlowych, wolny dostep do rynku. Prowadzi do wyrownania cen w sferze globalnej, przeniesienie mech. Konkurencji do sfery pozacenowej obejmujacej jakosc towaru, sprawnosc uslugi, koszty wytwarzania
Traktaty:
umowy o stowarzyszeniu PL ze WE - uklad E. 16.XII.1991
srodkowoeurop porozumienie wolnego handlu CEFTA obow. Od 1.III.1993
akt koncowy rundy urugwajskiej GATT, ratyf. Przez PL 3.II.1995
traktat akcesyjny podpisany 16.IV.2003, obowiazuje od 1.V.2004
Mocne strony polskiego handlu zagranicznego:
czlonkostwo w WTO i liczne umowy regionalne poprawiajace warunki handlu zagr.
Tradycje w handlu rolno-spoż
Znajomosc warunkow handlu ze wschodem
Relatywna bliskosc podstawowych rynkow zbytu
Korzystna struktura towarowa exportu
Duza aktywnosc polskich firm exportowych w poszukiwaniu nowych rynkow zbytu
Slabe strony polskiego handlu zagranicznego:
Okresowy niedobor podazy exportowej niektórych tradycyjnie exportowanych towarow
Malo stabilny kurs zlotowki
Duza liczba slabych ekonomicznie podmiotow zajmujacych się handlem zagrancznym
Niekorzystna geografia handlu znaczacy udzial panstw b.ZSRR w exporcie
Brak dostatecznych gwarancji i ubezpieczen exportu
Braki kapitalu na zakup surowcow na export
Trudnosci z pozyskiwaniem kapitalu na dzialalnosc exportowa
Trudna sytuacja finansowa wielu firm exportowych spowod. Kryzysem w rosji i utrata partnerow handlowych
Przecietne spozycie:
Przetwory zbozowe- 120 kg- ustabilizowane
Ziemniaki- 130- powolny spadek od 143.
Warzywa- 110- rosna od 116 do 126( 1991), maleja , rosna i od 99 spadek.
Owoce- 54,5- rosna szybko od 31,2.
Mieso- 72,4- ustwabiliowazne, wieprz-41,2 od 97 rosnie .
Woł- 5,8 maleje od 16,3
Drob- 19,7 rosnie od 8,4
Ryby i przetwory- 10,5 rosna do 2000 w 2002 maleja
Tłuszcze- 29,2- wzrost od 23,4 w 1990
Zwierzecy- 6,9- maleje od 8,2
Roslinny- 17,6 rosnie od 8,8 Maslo- 4,7- maleje od 8,8
Mleko i przetwory- 181 litrow - maleje od 260
Jaja- sztuk 181- maleja do 146 w 94r a potem rosna
Cukier- 40,3- maleje z 46,9.
Ocena jakosciowa w 2003 roku: energia- 3409, białka-87( 49,9Z, 37,1R), 133 Tluszcz, 463 WW, Ca 874, Fe 17, ! 8985, B1 2,1 B2- 1,9 C-110
Nutrindeks%- udział danej grupy produktów zywnosciowych w podazy danego składnika w diecie. 33,7% ze zbozowych
Tluszcz 35%, Bialko 10,2 WW 54,4%, złozone 41,5% reszta wydzielone ww.- struktura energi dziennej diety.
Zalecane struktury T 15-20 B 10-15 ww 55-75 z 50-70 wydzielone 0-10.
Zrodła energi: Zbozowe, T, Cukier
Białko: Z, Mies, Mleko Tłuszcze; T, Mieso, mleko
Ww; Zbozowe, cukier, ziemn Fe; Zboz, warzywa, ziemn
A; warzywa, roslinyT, mleko B1; zboz, mieso, ziemn
B2; mleko, mieso, zboze C; warzywa, ziemniaki, owoce.