LOGOPEDIA - 14.12.2009 R.

ALALIA inne nazwy:

• Niedokształcenie mowy o typie afazji

• Afazja dziecięca

• Afazja rozwojowa

• Afazja wrodzona

• Afazja pierwotna

• Niemota

• Wrodzony niedorozwój ekspresji i percepcji słownej

• Niemota pochodzenia centralnego

• Słuchoniemota

• Wrodzone zaburzenia rozwoju mowy

• Wrodzona niezdolność do nabywania mowy

• Dysfazja

• SLI - specyficzne zaburzenia rozwoju językowego

W Krakowie przyjmuje się obligatoryjną nazwę do alalii: niedokształcenie mowy o typie afazji ze względu na:

1. Ze względu na osoby, które założyły ośrodek

2. „o typie afazji” - kierunek wskazujący zaburzenia

- mowa niedokształcona, ale gdy popracujemy może się poprawić

DEFINICJE ALALII:

1. Wg Mirosława Sovaka:

- zwana inaczej słuchoniemotą lub niemotą dziecięcą - jest rozwojową wadą mowy dziecka różnych stopni i typów. Stadia alalii są następujące: od zupełnej niemoty, aż do zahamowania rozwoju mowy, na którymś etapie znaczącym (np. etapie krzyku emocjonalnego, gaworzenia, głużenia, wyrazów znaczących)

Rodzaje:

1. Percepcyjna (czuciowa) - dziecko nie może odbierać mowy, nie dekoduje

2. Motoryczna (ekspresywna, ruchowa) - dziecko na problemy z mówieniem

3. Mieszana

2. Wg Zofii Kordyl:

- afazja dziecięca występuje wówczas, gdy we wczesnym dzieciństwie nastąpiło przerwanie czy zahamowanie procesu rozwoju mowy lub gdy ona się nie rozwija pomimo iż:

• Dziecko nie ma niedowładów lub porażeń w obrębie aparatu wykonawczego mowy

• Słyszy dźwięki

• Dobrze rozwija się umysłowo

• Wychowuje się w korzystnych dla rozwoju warunkach

Hipotetyczne przyczyny alalii:

1. Hipoteza:

1. Kontrola symultaniczna - na poziomie CUN - mózg porównuje czy dekodowanie jest zgodne z zamysłami danej osoby i odwrotnie

2. Sukcesywna - kontrola na bieżąco

3. Społeczna - reakcja otoczenia

Jeżeli którykolwiek ulegnie uszkodzeniu może być afazja dziecięca.

2. Hipoteza:

1. Przyczyny biologiczne:

• Wady słuchu

• Rozwojowa agnozja słuchowa (gnozja - czucie, odbiór bodźców, tyle gnozji, ile bodźców, np. prozopagnozja - nie rozpoznajemy wyglądu twarzy; astereognozja - nie rozpoznajemy kształtu przedmiotów poprzez dotyk, np. klucze w torebce)

• Izolowana wada umysłowa

• Apraksja rozwojowa - niemożność wykonywania ruchów

• Wady układów motorycznych

• Niestabilność motoryczna i niedorozwój motoryczny (debilizm motoryczny)

• Naruszenie czynności korowej (okres prenatalny, gdy leki w czasie ciąży lub gdy za dużo testosteronu)

• Rozwojowe wady organów mowy

• Chwiejność uczuciowa

Społeczne:

• Zaniedbanie i zespół hospitalizacji

• Naruszenie czynności korowej - gdy dorośli go korygują

• Zakłócenia więzi społecznych

• Niewłaściwe wychowanie - nadmierny liberalizm lub perfekcjonizm

3. Hipoteza:

Ujęcie wg Urszuli Parol - przyczyny można podzielić na:

1. Pojedyncze:

• Dziedziczne

• Nabyte

• Nakładające się:

• Prenatalne i perinatalne

• Pre i postnatalne

• Peri i postnatalne

• Pre, Peri i postnatalne

• Dziedziczne i nabyte

• Nierozpoznane

Prenatalne:

• Choroby matki w czasie ciąży: grypa, grypa powikłana zapaleniem płuc

• Antybiotyki i sulfonamidy

• Opryszczka

• Różyczka

• Wstrząsy

Perinatalne:

• Skala Apgar 2 - 8 pkt.

Postnatalne:

• Choroby w 1, 2, 3, r. ż.: grypa, ospa, świnka

• Choroby bakteryjne

• Wirusowe z zakażeniami bakteryjnymi

• Urazy czaszki 1 - 3 r. ż.: z utratą przytomności lub bez utraty przytomności

Synteza dotycząca etiologii:

1. Przyczyna afazji dziecięcej tkwi w uwarunkowaniu konstytucjonalnym lub dziedzicznym

2. Zwolennicy poglądu, że za afazją dziecięcą stoi niedostateczny rozwój i opóźnienie neurologicznych procesów dojrzewania niezbędnych dla mowy

3. Przyczyną są organiczne uszkodzenia CUN

Charakterystyka:

1. Afazja percepcyjna:

• Obserwuje się błędne wskazywanie obrazków lub przedmiotów

• Brak odpowiedzi lub jej nieadekwatność na zadane pytanie

• Brak reakcji na polecenie lub jego nieprawidłowe wykonanie

• Perseweracja nastawienia - uporczywe wracanie do tematu bez względu na pytanie

• Mechaniczne powtarzanie słów, pytań i fragmentów wypowiedzi rozmówcy (echolalia - norma do 1,9 m - ca, jeżeli dziecko często tak robi, to taka patologia nazywana jest psytacyzmem)

• Rozumienie jest gorsze od możliwości wypowiadania się

• W dużej grupie dzieci drażliwe, pobudzone, zatykają uszy

• Bardzo słabo reagują na treść przekazu werbalnego skierowanego do grupy

• Skupiają uwagę na odbiorze i przetwarzaniu bodźców wzrokowych

• Ubóstwo słownika biernego

• Trudności w rozumieniu pytań i poleceń oraz zdań o złożonej strukturze logiczno - gramatycznej

• Dzieci te dysponują na ogół pełnym inwentarzem fonemów

• Najczęściej zniekształcają nieznane niezrozumiałe słowa

• Pojawiają się metatezy, elizje, epentezy, redukcje grup spółgłoskowych, opuszczanie sylab

• Mimo wielokrotnych powtórzeń proces zapamiętywania znaczenia jest bardzo wolny

• Słownik czynny obejmuje głównie rzeczowniki i czasowniki

• Przy nazywaniu pojawiają się substytucje wyrazowe przez podobieństwo znaczenia albo formy

• Uparcie stosują błędne wypowiedzi

• Na ogół otwarte na kontakty, gadatliwe

• Nie mają świadomości własnych problemów

• Używają gestów, mimiki, rysunku, pisma żeby się komunikować, odgrywają scenki

• Reakcje werbalne nie zawsze są zrozumiałe, dziecko może wypowiadać się za pomocą jednego wyrazu lub zlepków

• Wypowiedzi długo pozostają nieprawidłowe pod względem fleksyjnym i składniowym (czytają płynnie, ale nie rozumieją)

W alalii percepcyjnej główny problem to rozumienie.

Alalia ruchowa (motoryczna):

• Rozumienie jest dobre, rozumieją proste, a także złożone pytania i polecenia

• Adekwatnie reagują na pytania i polecenia

• Najczęściej nie rozumieją wyrażeń określających stosunki przestrzenne i czasowe

• Nie rozumieją pojęć abstrakcyjnych i uogólniających

• Obniżona zdolność rozumienia dłuższych tekstów

• Pojawiają się trudności ze zrozumieniem pytań i poleceń o złożonej strukturze logiczno - gramatycznej

• Wśród zaburzeń artykulacyjnych pojawiają się najczęściej nieprawidłowości artykulacji „r” i głosek detalizowanych (szumiących, syczących, ciszących)

• Mogą występować zaburzenia praksji i kinestezji artykulacyjnej

• Występują utrudnienia związane z wyborem jednego z dwóch członów opozycji fonologicznej (b/p, ś/s, m/b, c/s!, a/b → dzieci nie wiedzą której użyć, gubią się)

• Łatwiej im powtórzyć sylabę otwartą (zakończona samogłoską), niż sylabę zamkniętą, ale i tak łatwiej niż cały wyraz

• Typowym zjawiskiem jest metateza

• Na poziomie wyrazu: uproszczenia grup spółgłoskowych, elizje, epentezy, asymilacje, reduplikacje

• Szyk przestawny w zdaniach, zaburzenia intonacji i akcentu logicznego

• Dzieci unikają trudnych słów i buntują się przeciwko ich powtarzaniu

• Dzielą słowa na sylaby, mówią cicho, niepewnie, stosują próbną artykulację

• W słowniku czynnym dominują rzeczowniki, mniej czasowników, przymiotników liczebników, a pozostałe części mowy sporadycznie lub wcale

• Równolegle do nauki mowy rozpoczyna się naukę czytania i pisania

Wspólne cechy:

• Dzieci z afazją mają cechy nadpobudliwości psychoruchowej

• Wzmożona męczliwość

• Bardzo krótko skupiają uwagę

• Długo pozostają na poziomie myślenia konkretno - wyobrażeniowego

Diagnoza:

• Badanie audiologiczne (wykluczenie uszkodzenia słuchu)

• Badanie psychologiczne (wykluczenie upośledzenia umysłowego)

• Badanie neurologiczne (czy zapis fal mózgowych jest prawidłowy)

• Badanie postaw rodzicielskich

Afaskala - jak badać mowę dziecka afatycznego:

1. Dziecko musi wykazać się rozumieniem

2. Dziecko musi umieć nazywać

Zasady pracy:

• Nawiązanie i utrzymanie bliskiego kontaktu emocjonalnego z dzieckiem

• W zakresie akceptowanym przez dziecko pozostanie w bliskim kontakcie wzrokowym i fizycznym

• Obserwowanie, słuchanie, podążanie za dzieckiem

• Dostrzeganie i wzmacnianie wszelkich zachowań komunikacyjnych

• Rozbudzanie w dziecku motywacji do inicjowania wszelkich kontaktów werbalnych

• Cierpliwe oczekiwanie na efekty

Zasady szczegółowe:

• Przeprowadzać ćwiczenia w trakcie zabaw i sytuacji dnia codziennego

• Podczas terapii odczytywać intencje dziecka i podpowiadać w miarę potrzeb wyrazy i zwroty

• Dawać możliwości wyboru alternatywnych wypowiedzi

• Używać zróżnicowanego, lecz znanego dziecku słownictwa

• Stosować proste konstrukcje gramatyczne

• Wprowadzać i utrwalać kolejne umiejętności o schemat:

1. Powtarzanie!

2. Rozumienie

3. Samodzielne nazywanie

• Stwarzać sytuacje umożliwiające dziecku wykazanie się osiągniętymi umiejętnościami w zakresie komunikacji werbalnej

• Systematycznie i często prowadzić zajęcia logopedyczne

*Test SON - niewerbalny test psychologiczny

Metody pracy:

1. Metoda Tomatisa - przetworzona muzyka klasyczna w słuchawkach

2. M. komputerowego przeciągania głosek - sztucznie wydłuża się głoski

3. M. ośrodków zainteresowań Marii Grzegorzewskiej

4. M. odczytywania mowy z ruchu ust

5. Łączenie mowy z ruchem ręki lub całego ciała

6. M. Frostig - percepcja wzrokowa

7. M. dobrego startu

8. M. Wandy Schuman - zabawy paluszkowe, rysowane wierszyki

9. Zabawa kukiełkami i małymi zwierzątkami

10. M. malowania 10 palcami (wyzwala wychucha werbalizacji)

11. Słuchanie bardzo prostych piosenek lub tekstów

12. M. etykietowania

13. M. sylabowa

14. Logorytmika

15. M. relaksacyjna

Styczek twierdziła, że alalia między 7 - 14 rokiem życia przechodzi w dyslalię. Jednakże dyslalia niekoniecznie jest formą zejściową alalii (ok. 90% dyslalii występuje bez poprzedzenia alalią).

---